به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ جوندگان به‌ویژه موش‌ها و رت‌ها (رت = موش صحرایی) یکی از عوامل مهم تهدیدکننده‌ی بهداشت، سلامت و بازده اقتصادی در مرغداری‌ها هستند. با شروع فصل بهار و افزایش دما، تحرک این حیوانات بیشتر می‌شود و احتمال نفوذ آن‌ها به سالن‌های پرورش بالا می‌رود. این مقاله به بررسی راهکارهای علمی و عملی برای کنترل جوندگان در مرغداری در فصل بهار می‌پردازد.
چرا کنترل موش و رت در بهار اهمیت بیشتری دارد؟
1- افزایش فعالیت جوندگان: با گرم‌تر شدن هوا، جوندگان از لانه‌های زمستانی خارج شده و به دنبال منابع غذا و مکان امن برای زاد و ولد می‌گردند.
2- افزایش رطوبت و رویش گیاهان: بهار با افزایش منابع طبیعی آب و غذا، محیط مساعدتری برای زنده‌ماندن و تکثیر موش‌ها فراهم می‌کند.
3- دوره پرورش مرغ گوشتی: در بسیاری از مرغداری‌ها، بهار هم‌زمان با دوره‌های فشرده‌ی پرورش است که حساسیت به بیماری‌ها و خسارات محیطی را بیشتر می‌کند.
خسارات ناشی از جوندگان در مرغداری
- انتقال بیماری‌ها: جوندگان ناقل بیماری‌هایی چون سالمونلا، پاستورلا، لپتوسپیروز و تولارمی هستند.
- آلودگی دان و آب: با ورود موش‌ها به مخازن یا خطوط دان و آب، آلودگی شدید و کاهش کیفیت خوراک اتفاق می‌افتد.
- خسارات فیزیکی: جوندگان به کابل‌های برق، عایق‌ها، سینی‌های دان و لوازم سالن آسیب وارد می‌کنند.
- کاهش بهره‌وری: حضور مداوم موش‌ها باعث استرس گله، کاهش مصرف خوراک و کاهش رشد یا تولید می‌شود.
نشانه‌های حضو رت در مرغداری
- وجود مدفوع موش در اطراف انبارها و سالن‌ها
- رد پا و اثر دم روی سطوح خاکی یا گردوغبار
- شنیدن صدای جوندگان به‌ویژه شب‌ها
- سوراخ شدن کیسه‌های دان یا نشانه‌های جویدگی
- مشاهده مستقیم حیوان یا آشیانه‌سازی در دیواره‌ها و سقف
راهکارهای کنترل جوندگان در بهار
۱. پیشگیری و اقدامات محیطی
- پاکسازی محیط اطراف مرغداری: حذف علف‌های هرز، نخاله‌ها و ضایعات اطراف سالن‌ها
- مسدود کردن منافذ ورودی: پوشاندن شکاف‌ها، لوله‌ها و مجراهای تهویه با توری یا فوم ضد جوندگان
- انبارداری اصولی دان: نگهداری خوراک در ظروف بسته و بالا از سطح زمین
- مدیریت ضایعات و لاشه‌ها: دفن اصولی لاشه‌ها و دفع زباله به‌موقع
۲. کنترل بیولوژیک و طبیعی
- استفاده از دشمنان طبیعی جوندگان مانند گربه‌های مزرعه‌ای (در مرغداری‌های سنتی)
- تشویق شکارچیان طبیعی مانند جغدها یا مارهای غیرسمی (در مناطق روستایی)
۳. استفاده از تله و طعمه
- تله‌گذاری مکانیکی: قرار دادن تله‌های فنردار در مسیرهای عبور جوندگان
- طعمه‌گذاری با سموم خوراکی: استفاده از سم‌های ضد انعقادی مانند برودیفاکوم، برومادیولون یا دایفاتیون با رعایت احتیاط و محدودسازی دسترسی طیور
- طعمه‌گذاری در ایستگاه‌های امن: استفاده از ایستگاه‌های طعمه بسته و ایمن (Bait Station)
۴. سم‌پاشی و طعمه‌گذاری شیمیایی دوره‌ای
- استفاده از برنامه منظم طعمه‌گذاری در بهار، هر ۲-۳ هفته
- نظارت بر میزان مصرف طعمه برای تشخیص سطح آلودگی
- تعویض طعمه‌های بی‌مصرف و جلوگیری از کپک‌زدگی
نکته: همیشه از سموم مجاز دامپزشکی با مشورت کارشناس بهداشت یا دامپزشک استفاده شود. استفاده نابجا می‌تواند باعث مسمومیت طیور یا ایجاد مقاومت در جوندگان شود.
نکات کلیدی برای موفقیت در کنترل جوندگان در بهار
- اقدامات را پیش از شروع زاد و ولد جوندگان در اوایل بهار آغاز کنید.
- کنترل باید سیستماتیک و مداوم باشد، نه فقط در زمان بحران.
- ثبت و پایش اقدامات انجام‌شده در یک دفتر یا فرم، به تصمیم‌گیری‌های آینده کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
کنترل جوندگان به‌ویژه در ماه‌های بهاری، یک اقدام پیشگیرانه حیاتی برای حفظ سلامت طیور، جلوگیری از کاهش عملکرد گله و افزایش بازده اقتصادی مرغداری است. ترکیبی از مدیریت محیطی، تله‌گذاری، طعمه‌گذاری هدفمند و آموزش کارکنان، بهترین روش برای مقابله با موش‌ها و رت‌ها در بهار است.