شناسایی گاوها و گوسفندان

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ برای تشخیص دام‌ها لازم است که روش ویژه‌ای بکار گرفته شود. در گله‌های بزرگ و در گله‌های خالص دام‌ها را باید به شیوه‌ای مناسب مشخص نمود از این رو موارد زیر توصیه می‌شود:

1- پلاک گوش (Eartag)

معمولی‌ترین روش شماره‌گذاری، استفاده از پلاک‌های فلزی یا پلاستیکی است که با استفاده از دستگاه مخصوص به‌وسیله سوراخ نمودن، در گوش قرار می‌دهند. روی پلاک گوش، حروف و ارقامی نوشته شده است. شماره‌های فلزی مقاوم‌تر بوده اما از دور امکان خواندن آنها میسر نیست.

شماره‌های مختلف گوش و پنس شماره زنی

شماره پلاستیکی گوش گوسفند

2- خال کوبی دام (Tattoo)

در گاوها خال‌کوبی بیشتر کاربرد دارد، بویژه گاوهایی که گوش‌های کمرنگ و روشنی دارند و اگر به‌دقت خال کوبی شوند، نشانه مشخصه همیشگی است. عیب این روش آن است که باید گاو را گرفته و درون گوش را برای خواندن شماره پاک تمیز نمود.

3- سوراخ کردن گوش (Ear Notches)

سوراخ کردن گوش‌ها، یکی از راه‌های سریع برای مشخص کردن دام‌ها است. هر سوراخ، بسته به این که در کدام گوش و در چه ناحیه‌ای از گوش ایجاد شده باشد، شماره معینی را مشخص می‌کند. بیشتر گاوداران مایل نیستند که با این کار گوش‌های گاو را شماره‌زنی کنند.

4- شماره زنی دائمی با استفاده از ازت مایع 

با این روش که خود به دو صورت استفاده از حرارت آتش و برودت ازت مایع است اقدام به ثبت شماره و نشانه‌های هویت بر روی پوست دام خصوصاً گاو و اسب می‌کنند. شماره و حروف ثبت شده برای همیشه بر روی پوست باقی می‌ماند.

در روش اول که با استفاده از حرارت آتش شماره و حروف ثبت می‌گردد آن را داغ کردن (Hot Branding) گویند. این روش معمولاً در گاو و اسب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

- استفاده از آتش گداخته

به همین منظور شماره یا حروف فلزی که برروی میله‌ای محکم و بلند قرار دارد در داخل آتش گداخته قرار گرفته و پس از مقید نمودن دام و تراشیدن موی محل درج شماره، میله گداخته را برروی محل موردنظر که معمولاً سمت چپ دام و روی عضله بالای ران می‌باشد قرار می‌دهند.

با اینکه استفاده از این روش پیشنهاد نمی‌شود اما استفاده از الکل قبل از قرار دادن شماره یا حروف توصیه می‌گردد.

- استفاده از ازت مایع (Freeze Branding)

روش دوم شماره‌زنی دائمی با استفاده از شماره‌های برنزی یا مسی است توسط ازت مایع با دمای 196- که با الکل برودت داده شده و سپس به‌منظور درج شماره به‌کار می‌رود. این روش در هر سنی قابل استفاده است. اندازه شماره، با بزرگ شدن حیوان بزرگ‌تر می‌شود و نشانه‌ای همیشگی است.

در این روش پیش از نشانه‌گذاری، موهای محل شماره‌گذاری را باید کوتاه نمود. زمان نگهداشتن میله برروی پوست، به سن حیوان و مایع سردکننده بستگی دارد. گاوهای مسن نیاز به زمان بیشتری دارند و هنگامی که از ازت مایع استفاده شود، زمان لازم یک دوم خواهد بود.

زمان لازم از 5 ثانیه برای گوساله‌های کمتر از یک ماه تا 15 ثانیه برای حیوانات بالاتر از 16 ماه، متغیر خواهد بود.

در برخی از موارد برای ازبین بردن فولیکول‌های مو در نقاط بدن، میله را بیش از 15 ثانیه روی پوست قرار می‌دهند و درمورد گاوهای تیره رنگ، میله را پیش از نایود شدن فولیکول‌ها باید برداشت. با این کار، سلول‌های رنگدانه‌دار ازبین رفته و مویی که در محل رشد می‌کند سفید خواهد بود.

با استفاده از شماره‌های 10 سانتی‌متری می‌توان شماره‌ها را از فاصله 30 تا 35 متری خواند. در جدول زیر زمان لازم برای شماره‌گذاری با الکل – یخ خشک و وازت مایع برای گاوهای شیری و گوشتی نشان داده شده است.

5- رکورد برداری از دام و گله

داشتن رکورد کامل و دقیق از کلیه صفات اقتصادی و دام گله، اساس موفقیت هر مزرعه پرورش دام و طیوراست. با استفاده از رکوردهای کامل و تصمیم‌گیری در شیوه مدیریت موجود، می‌توان جلو زیان‌های ناشی از مدیریت نادرست را گرفت.

هدف اساسی از رکوردبرداری آن است که داده‌های گوناگون درمورد دام‌های مختلف و تمامی گله، در هر زمان در دسترس باشد. برای تصمیم‌گیری‌های کوتاه و دراز مدت و همچنین ارزیابی شیوه مدیریت بهداشتی، تغذیه‌ای و غیره در گله، می‌توان از این داده‌ها استفاده نمود.

یک سیستم رکوردبرداری مناسب، باید ساده، کامل، دقیق، به روز و قابل فهم باشد.

سیستم رکورد برداری 

1- سیستم‌های کامپیوتری

بهترین روش جهت ثبت اطلاعات و داده‌های جمع‌آوری شده، کاربرد نرم افزارهای جدید توسط رایانه‌های موجود در مزارع می‌باشد. امروزه نرم افزار‌های کاربردی جدید در خصوص ثبت اطلاعات دام و طیور ارایه گردیده است.

صفات اقتصادی تولید شیر، تولید پشم، صفات رشد، ضریب تبدیل غذائی وصفات لاشه دام‌ها ازجمله موارد ثبت و رکورد برداری می‌باشند. از ضروری‌ترین بخش‌های ثبت اطلاعات شماره حیوان، پدر، مادر، تاریخ تولد به ماه و سال، نوع تولد و جنس دام، زمان زایش، سن مادر، وزن مادر به هنگام زایش و شماره گله می‌باشد.

از دیگر اطلاعات قابل ثبت و دارای ارزش مدیریتی در گله‌های دام وطیور اطلاعات بهداشتی بروز بیماری، علل حذف دام از گله، مصرف دارو و واکسیناسیون می‌باشد که ثبت دقیق و به‌موقع آن در ارائه راهکارهای مناسب مدیریتی بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

2- دست نویسی داده‌ها (Handkept Records)

فرم‌های خاصی در مراکز پرورش دام وطیور طراحی شده‌اند که به آنها شناسنامه اطلاق می‌گردد. در شناسنامه‌های فردی هر راس دام کلیه اطلاعات ذکر شده در بخش رکوردگیری رایانه ای به روش دستی ثبت می‌گردد.