به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کاندیدیازیس نوعی بیماری قارچی پرندگان ازجمله طیور اهلی می‌باشد که قسمت فوقانی دستگاه گوارش را مبتلا می‌کند و اغلب به‌طور ثانوی پس از برخی از بیماری‌های تضعیف‌کننده رخ می‌دهد.
اگرچه پرندگان در تمام سنین به بیماری مبتلا می‌شوند، ولی پرندگان جوان (زیر ۳ هفتگی) نسبت به بالغ‌ها حساسیت بیشتری دارند که این امر نشان‌دهنده مقاومت اکتسابی یا نسبی می‌باشد.
کاندیدیازیس در پرندگان اهلی به‌ندرت به‌عنوان یک بیماری دارای اهمیت اقتصادی زیاد مطرح است. از عوامل مستعدکننده این بیماری می‌توان به نبود بهداشت خوب، درمان طولانی مدت با آنتی‌بیوتیک‌ها، آلودگی شدید انگلی، کمبود ویتامین جیره‌های غنی از کربوهیدرات، ضعف سیستم ایمنی یا بیماری‌های عفونی ضعیف‌کننده و بسترخواری اشاره نمود.
کاندیدا آلبیکانس در همه‌جا وجود دارد و اغلب در قسمت فوقانی دستگاه گوارش پرندگان سالم زندگی می‌کند. مصرف بیش ازحد و به مدت طولانی آنتی‌بیوتیک‌ها باعث تضعیف فلور باکتریایی طبیعی و درنتیجه به کاندیداها اجازه تکثیر می‌دهد.
مرگ و میر حاصل از کاندیدیازیس به‌تنهایی نادر است و یا وجود ندارد. نشانه‌ها اکثرا در اثر بیماری‌های همزمان با کاهش اشتها و مصرف دان به‌وجود می‌آید.
روند بیماری زایی و جراحات و نشانی‌های بیماری کاندیدیازیس
کاندیدا از راه بلع وارد بدن می‌شود و احتمالا به‌صورت بخشی از فلور دهان، مری یا چینه‌دان درمی‌آید. با تضعیف میکروفلور رقابت‌کننده یا سرکوب ایمنی، مخمرها روی سطح مخاط تکثیر یافته، رشته‌های آن به لایه‌های سطحی اپیتلیوم نفوذ می‌نماید، این عمل موجی هیپرپلازی اپیتلیوم و تشکیل غشای کاذب یا دیفتریک می‌گردد.
در کالبدگشایی این حالت به‌صورت پوششی چند کانونی یا یکنواخت از مواد پنیری سفید در چینه‌دان دیده می‌شود. تجمع سلول‌های ایپتلیال پوسته‌پوسته شده بر روی سطح مخاط، ظاهری شبیه حولی مخملی را بوجود می‌آورد.
در دهان و مری نیز ممکن است جراحات اولسراتیو دیده شوند. زمانی‌که پیش‌معده درگیر است، متورم و باد کرده می‌شود. مخاطات آن هموراژیک گشته که ممکن است با اکسودای نکروتیک هم پوشیده شود.
درحالت برفک مری، چینه‌دان و پیش‌معده اولسراتیو درمی‌آید. مخاط متورم و بادکرده شده و خاطات آن هموراژیک به‌نظر می‌رسد.
ممکن است مخاطات با اکسودای نکروتیک پوشیده شوند که در آنها قارچ دیده می‌شود، احتمالا همه ضایعات مربوط به بیماری قارچی نیست، بلکه ممکن است تورم روده همراه با محتویات آبکی و دیفتریک، مربوط به کوکسیدیوز و سایر عوامل باشد. (اشکال ۱ و ۲)
شکل 1: تجمع مقدار زیادی از سلول‌های اپیتلیال پوسته پوسته شده برروی سطح مخاط چینه‌دان در اثر عفونت با کاندیدا آلبیکانس
شکل ۲: تصویر میکروسکوپی نشانگر رشد قارچ بر سطح اپیتلیوم چینه‌دان تهیه شده با رنگ‌آمیزی PAS
تشخیص کاندیدیازیس
غشاهای کاذب و دیفتریک در چینه‌دان، مری یا دهان تا حد زیادی بیانگر کاندیدیازیس می‌باشند. اما پس از بلع مواد سوزاننده، سموم قارچی از نوع تریکوتسن و بروز تریکومونیازیس شدید در دهان نیز ممکن است جراحات مشابهی ایجاد شوند.
دیدن مخمرها در زیر میکروسکوپ در مقاطع بافت‌شناسی با گسترش‌ها کاندیدیازیس را تائید خواهد نمود. برای مشخص نمودن آن به کشت بر روی محیط سابورودکستروز آگار یا سایر محیط های کشت قارچی نیاز است اما ممکن است در بسیاری از پرندگان سالم کشت مثبت باشد.
پیشگیری و کنترل
به‌منظور پیشگیری و کنترل می‌توان اعمال مدیریتی زیر را انجام داد:
١- رعایت اصول بهداشتی در استاندارد و سطح بالا
۲- تغذیه غنی از مواد پروتئینی و ویتامینی و جلوگیری از سایر بیماری‌ها.
3- خودداری از درمان‌های بی‌مورد با آنتی‌بیوتیک‌ها و کوکسیدیواستات‌ها و داروهای محرک رشد ممکن است فلور باکتریایی دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهند.
۴- پرهیز از ایجاد تراکم جوجه‌ها در سالن، رطوبت و گرد و خاک
۵- نگهداری جوجه‌های هم‌سن در یک سالن
درمان کاندیدیازیس
می‌توان بطور موقت با افزودن ویوله دوژانیس (8mg به ازای یک کیلوگرم) و یا نیستاتین (۱۴۲ میلی‌گرم به ازای یک کیلوگرم) استفاده نمود.
همچنین می‌توان محلول سولفات مس به نسبت ۱ به ۲۰۰۰ هم برای پیشگیری و هم برای درمان بکار برد. فورازولیدون هم جهت پیشگیری (۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم در تن به مدت چهار روز) و هم درمان ( mg/ kg۲۲۰ به مدت از روز) استفاده شود.
گردآورندگان: محمد ملکان، حامد حسنی ولاسجردی، وحید ارزانی
دانشجوی دکترای دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد کرج و عضو باشگاه پژوهشگران جوان