به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کنترل بیماری تب برفکی بسیار مشکل می‌باشد. مقاومت عامل بیماری در طبیعت و عفونت‌زائی شدید آن (ضایعات پاتولوژیک در OeGd – پستان و دست و پا) به همراه سایر عوامل از جمله تغییران آنتی‌ژنتیکی ویروس و پیدایش تحت تیپ‌های جدید آن و مهمتر از همه توان ایجاد بیماری در گونه‌های مختلف نشخوارکنندگان اهلی (گاو – گاومیش – گوسفند و بز و نشخوارکنندگان)، وحشی و وجود دام‌های ناقل و حامل ویروس تب برفکی که اغلب متعاقب عفونت طبیعی پدیدار می‌شوند در بقاء عفونت و بیماری در یک جمعیت و منطقه تاثیر داشته و کنترل این بیماری را بسیار مشکل و همراه با هزینه‌های کلان نموده است.
در این دستورالعمل کنترل بیماری بر پایه سه اصل لازم الاجراء و مکمل یکدیگر توصیه شده است:
الف- اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی و بخصوص تیپ‌های جدید و غیربومی.
ب- مراقبت کلنیکی و سرولوژیکی به منظور شناخت تغییرات بیماری و ماهیت سویه‌های در گردش.
ج- واکسیناسیون و ایجاد پوشش ایمنی در دام‌های مورد هدف با استفاده از واکسن کشته (استفاده از واکسن زنده تب برفکی بدلیل ایجاد میوکارایت شدید و انتشار ویروس تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است)
الف: اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای
مهمترین و اساسی‌ترین روش پیشگیری و کنترل بیماری تب برفکی بکارگیری اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای است به نحوی که از ورود ویروس دریک گله و یا جمعیت جلوگیری نماید. از جمله اقدامات فوق باید هر واحد پرورش و نگهداری دام و بخصوص مجتمع‌های بزرگ دامپروری و تولید شیر و گوشت مسائل زیر را جدی گرفته و بکار بندند:
۱ - جلوگیری از ورود دام آلوده و حامل ویروس به دامداری‌ها و یا دامپروری تولید شیر و گوشت.
۲ - ضدعفونی وسائط نقلیه.
۳ - ضدعفونی و رفع آلودگی دامداری‌های آلوده تا رفع بیماری.
۴ - کشتار دام‌های مبتلاء بخصوص در دامداری‌های بزرگ و مجتمع‌های تولید شیر و گوشت و سوزاندن و دفن بهداشتی لاشه دام‌های مبتلاء.
۵ - رعایت مقررات بهداشتی قرنطینه‌ای فردی اکیپ‌های واکسیناتور، تلقیح مصنوعی – دامپزشک و افراد ورودی به دامداری و استفاده از لباس و چکمه متعلق به دامدار.
۶ - استفاده از سرنگ سرسوزن و کلمن‌های نگهداری واکسن مخصوص هر واحد در زمان واکسیناسیون.
۷ - ضدعفونی روزانه وسائط نقلیه حمل شیر در زمان ورود و خروج.
۸ - سوزانیدن لاشه و فضولات و هرگونه وسائل آلوده یکبار مصرف.
۹ - عدم برداشت و انتقال کود آلوده تا رفع کامل بیماری.
مناسب‌ترین مواد ضدعفونی‌کننده
۱ - فرمالین 5%
۲ - سود سوزآور 2%
۳ - آهک (مناسب برای محوطه)
باید فرهنگ استفاده از مواد ضدعفونی رعایت اصول قرنطینه‌ای فردی و اقدامات بهداشتی در هر واحد ترویج شده تا بتوان به کنترل بیماری دست یافت. این دستورالعمل باید توسط اداره کل دامپزشکی استان‌ها تکثیر و به تمامی مسئولین بهداشتی واحدهای دامپروری مالکان و صاحبان آنها – دامپزشکان بخش خصوصی تعاونی‌ها و مجتمع‌های شیر و گوشت تحویل و اجرای آنرا درخواست نمود.
ب: مراقبت کلنیکی و سرولوژیکی به منظور شناخت تغییرات بیماری تب برفکی و ماهیت سویه‌های در گردش.
به منظور اجرای مراقبت فعال و ارزیابی تغییرات بیماری و همچنین بررسی اثر بخشی واکسن مصرفی، با نمونه‌برداری اتفاقی در هر استان در واحدهای اپیدمیولوژیک و انتخاب نواحی با خطر بالای ابتلا (نواحی پرNXQ ) و اجرای مراقبت ویژه، اقدامات زیر در هر فصل به مورد اجرا گذاشته خواهد شد:
1) انجام معاینات کلینیکی و ثبت اطلاعات مربوط به حضور یا عدم حضور بیماری در گله و تاریخچه دام‌های مبتلا،
2) نمونه‌برداری از ضایعات و بثورات دام‌های مبتلا و پیگیری نتایج آزمایشگاهی،
3) برداشت نمونه سرم جهت سنجش و پالش عیار آنتی‌بادی در دام‌های مایه‌کوبی شده و تفریق آنتی‌بادی واکسینال از آنتی‌بادی ناشی از بیماری با استفاده از امکانات موجود
4) تجزیه و تحلیل فاکتورهای موثر در حضور ویروس و پیش‌بینی زمان اپیدمی‌های کوچک و بزرگ منطقه‌ای جهت اقدامات پیش‌گیری‌کننده از جمله تامین به موقع واکسن
5) نظارت بر عملیات واکسیناسیون بخش خصوصی و اقدامات قرنطینه‌ای
6) مراقبت و نظارت بر میادین دام و مناطق پرتراکم نگهداری و پرورش دام و گزارش بموقع بیماری
7) بازرسی و سورویلانس بیماری در اطراف کانون‌های بروز بیماری به فاصله حداقل 10 کیلومتر و در حداقل زمان.
ج: ایمن‌سازی و واکسیناسیون تب برفکی
استفاده از واکسن جهت ایمن‌سازی دام‌های حساس علیه بیماری تب برفکی سال‌هاست متداول می‌باشد ولی واکسن مورد استفاده که بنام واکسن کشت نسجی که بوسیله فرمالین و یا ترکیبات دیگر نظیر اتیل آمین‌ها کشته و غیرفعال می‌گردد به تنهائی نمی‌تواند در کنترل و پیشگیری از این بیماری، بخصوص اینکه واکسیناسیون پراکنده و غیر یکنواخت با تقویم‌های زمانی متفاوت که نهایتاً منجر به ایجاد ایمنی ناهمگون و بسیار شکننده به اجرا گذاشته شود، موثر باشد.
از طرفی واکسن تب برفکی جزء گروه سوم واکسن‌ها می‌باشد. گروه سوم واکسن‌هائی هستند از جمله واکسن تب برفکی که نه ایمنی پایدار و یا نسبتاً پایدار ایجاد می‌کنند و نه باعث دفع ویروس می‌شوند و بلکه دام مبتلا، ناقل و حامل ویروس نیز می‌شود اینگونه واکسن‌ها شدت و علائم کلینیکی بیماری را کاهش می‌دهد. و چنانچه برنامه واکسیناسیون بصورت متمرکز و یکنواخت به اجرا گذاشته شود، تاثیرات آن به مراتب موثرتر بوده و می‌تواند در کنترل ضایعات ناشی از حضور بیماری مناسب عمل نماید.
در کنار این خصوصیت مناسب‌ترین واکسن با توان آنتی‌ژنی6 PD 50 حداکثر شش ماه و نسبت ایمنی در یک جمعیت گله 60 تا 70% می‌باشد. این بدین معناست که علی‌رغم واکسیناسیون 100% گله احتمال حساس بودن جمعیتی معادل حدود 30% در جمعیت مورد هدف وجود دارد.
بنابراین واکسن به تنهائی نمی‌تواند مانع بروز بیماری تب برفکی شود و همواره به عنوان فاکتور کاهش‌دهنده علائم و خسارات کلینیکی بیماری مطرح می‌باشد. در این بیماری واکسن و واکسیناسیون پیام مناسبی که انتظار از ماهیت واکسن‌ها و واکسیناسیون و ایمنی‌زائی می‌رود ندارد و بلکه باید خطی مش کنترل بیماری بر پایه اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای ذکر شده معدوم‌سازی دام‌های تلف شده – کشتار دام‌های مبتلاء و واکسیناسیون جمعیت مورد مطالعه و هدف که بیماری می‌تواند بیشترین خسارات اقتصادی را ایجاد نمایند، استوار گردد.
واکسیناسیون تب برفکی
استفاده از واکسن کشته تب برفکی ساخت موسسه رازی و یا وارداتی که از سوش‌های درگردش ویروس تب برفکی بومی تهیه می‌شود مناسب‌ترین واکسن درحال حاضر می‌باشد. زمان واکسیناسیون برابر با توصیه شرکت سازنده واکسن حداقل هر 4 ماه یکبار در واحدهای دامپروری و مناطق اشاره شده و همراه با استفاده از راپل واکسن و رعایت تمامی اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای ذکر شده می‌باشد.
نمونه‌برداری و ارسال نمونه
به منظور آگاهی از نوع سویه‌های در چرخش بیماری تب برفکی و آگاهی بموقع از تغییرات آنتی‌ژنتیکی آن و بکارگیری آن در ساخت واکسن مطابق با ویروس در گردش، نمونه‌برداری و ارسال صحیح و مناسب آن از GecmJ بسیار زیادی برخوردار است.
نمونه باید از دام‌های تب‌دار، طاول‌های نترکیده و یا تازه ترکیده برداشت شده باشد.
نمونه باید به اندازه کافی و حداقل یک گرم باشد.
نمونه باید در بافر مخصوص انتقال نمونه تب برفکی و در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال گردد.
انتقال نمونه و شروع آزمایشات نباید بیشتر از 48 ساعت طول بکشد.
در انتقال نمونه باید از ظروف مخصوص که سبب ایجاد آلودگی نشود، استفاده نمود، تا بتوان از آزمایشات نتایج مثبت اخذ گردد. در آزمایشگاه، نمونه باید به روش استاندارد (الیزا) آزمایش و آزمایشات تکمیلی جداسازی و شناسائی ویروس انجام گیرد .
چنانچه مسائل فوق انجام نگیرد پاسخ‌های بسیاری از نمونه‌ها منفی خواهد بود در شرایطی که حضور بیماری انکارناپذیر بوده، شرایط نامناسب برداشت و ارسال نمونه همواره خطر عدم شناسائی تغییرات ویروس و یا حضور سویه‌های جدید را در برخواهد داشت.
اخیرا پژوهشگر جوان دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهرکرد موفق شد فرمول جدید ساخت داروی تب برفکی با ترکیبات گیاهی دست یابد.
quotation mark آقای امین دبیلی نصرآبادی با به کارگیری عصاره گل میخک و ریواس داروی جدیدی به شکل افشانه ساخته که تب برفکی را درمان می‌کند. سهولت استفاده/کیفیت بهتر/ قیمت پایین‌تر /تهیه مواد اولیه در داخل کشور/ اثربخشی طولانی‌تر و سرعت درمانی بالاتر از مهمترین مزایای این داروی گیاهی است.
داوری گیاهی تب برفکی با نام (آریا اورال) با هزینه 60میلیون ریال در مدت 4 سال و با مشارکت مرکز رشد و فناوری دانشگاه شهرکرد ساخته شده است. quotation mark این داروی گیاهی جدید مشابه خارجی ندارد و به شماره 70274 در اداره کل ثبت اختراعات و مالکیت‌های صنعتی ایران ثبت شده است.
جهت مطالعه کامل این مقاله کلیک کنید: بیماری تب برفکی (FMD)، پیشگیری و کنترل