به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه‌های آن دارد، که از این میان خوراک مصرفی با حدود 60-65 درصد بیشترین نسبت هزینه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، بنابراین هرچقدر گاوهایی با ظرفیت تولیدی بیشتری نگهداری شده و زمینه بروز توانایی‌های آنها نیز مساعد گردیده و هزینه‌های غذایی کاهش یابد، قاعدتاً حرفه گاوداری از سودآوری بیشتری برخوردار خواهد بود.
مدیران موفق واحدهای تولید دامی با عجین نمودن هنر و تجربه گذشتگان با علوم پیشرفته تغذیه‌ای امروزی، آمیزه جالب توجهی را تحت عنوان مدیریت تغذیه‌ای بوجود آورده‌اند که با کاربرد عملی این برنامه‌ها در مزارع دامپروری و با سودآور نمودن این بخش تولیدی، برای سرمایه‌گذاران این واحدها، زمینه مطمئنی را در رابطه با تضمین اقتصادی فعالیت‌شان فراهم می‌آورند. مدیران مذبور عمده علت موفقیت‌شان را در رابطه با علم و علاقه به زمینه مورد فعالیت و تحت نظر گرفتن نکات ریزی می‌دانند که اگرچه ساده و عملی هستند ولی اغلب از دید افراد پنهان مانده و یا به مورد اجرا گذاشته نمی‌شوند در ذیل به مقداری از آنها که می‌توانند در زمینه تغذیه کاربردی گاوهای شیری مفید و سودمند باشند اشاره می‌شود:
نکات عمومی که در تغذیه گاوهای شیری باید رعایت شوند:
1- گاوها را بر اساس مرحله شیرواری یا میزان تولید دسته‌بندی نموده‌اند و بر اساس نیازهایشان تغذیه می‌نمائید.
2- در طول سال از برنامه تغذیه‌ای که اقتصادی و بالانس شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید.
3- جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی، خوش‌خوراکی جیره مد نظر بوده و برای این منظور از اقلام خوراکی متنوع با کیفیت خوب استفاده نمایید.
4- دستگاه گوارش گاوها از قسمت‌های بسیار فعال بدن هستند برای کار بهتر این دستگاه از دادن مواد معین غافل نباشید.
5- دفعات خوراک دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید.
6- گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه‌های تازه و آب دار دارند در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه آنها به کار ببرید.
7- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی متنوع و متغیر است با آنالیز آزمایشگاهی آنها از اجزاء مواد مغذی جیره فرموله شده اطمینان حاصل نمایید
8- آب آشامیدنی تمییز، سالم و گوارا به صورت دائمی در اختیار گاوها قرار دهید.
9- شرایط محیطی مناسب مخصوصاً در فصول تابستان و زمستان را برای گاوها فراهم کنید.
10- هرگونه تغییر در جیره غذایی را بتدریج به انجام رسانید.
11- از جیره‌های مخلوط استفاده کنید (کنسانتره+علوفه)
12- ضمن خشبی بودن علوفه بودن علوفه مصرفی قطعات خرد شده علوفه ریز نباشند.
13- تدابیر لازم جهت به حداقل رسانیدن تلفات، خوراک را به عمل آورید.
14- جهت اطمینان از میزان کافی خوراک مصرفی، در جیره حد اطمینان (Allowance) را مد نظر گیرید.
15- ضمن اختصاص دادن کارگران دلسوز و وظیفه‌شناس جهت رسیگی به تغذیه گاوها، کارگران این بخش را به دفعات عوض نکنید.
16- تغذیه از مواد بودار را در 0.5 تا 2 ساعت قبل از شیردوشی یا بعد از شیردوشی به انجام رسانید.
17- علوفه‌ها را به مدت طولانی ذخیره ننموده و در موقع مصرف از عدم وجود کپک و قارچ‌زدگی و اجسام خارجی مطمئن شوید.
18- برای مقابله با عوارض مصرف جسم خارجی احتمالی مگنت یا آهن‌ربا به حیوان بخورانید.
19- برنامه مبارزه با انگل‌ها بخصوص انگل‌های دستگاه گوارش را با جدیت پیگیری کنید.
20- در موقع استفاده از جیره‌های حاوی ذرات ریز یا آردین به منظور بازده بهتر خوراک مصرفی و جلوگیری از ضایعات تنفسی از مواد خیس‌کننده و چسباننده نظیر چربی یا ملاس استفاده کنید.
تغذیه دوره‌ای گاوهای شیری
تغذیه دوره‌ای یا مرحله‌ای عبارت است از طراحی برنامه‌های تغذی‌ای گاوها بر اساس میزان تولید، مصرف غذا، تغییر وزن بدن و زایمان. منحنی تولید در گاوهای شیری بصورت زیر می‌باشد:
نگاره 1: چگونگی تغییرات تولید شیر وزن بدن و ماده خشک مصرفی در دوره‌های شیردهی و خشک
1- دوره اوج شیردهی
2- دوره حداکثر مصرف ماده خشک
3- دوره افزایش اندوخته‌های بدن (افزایش وزن)
5 و 4 - دوره خشک (2 ماه پایانی آبستنی)
براساس این منحنی پنج مرحله برای تولید حیوان به شرح ذیل در نظر گرفته می‌شود:
1- از زایمان تا 80 روز بعد از زایش
2- 80 تا 200 روز بعد از زایمان گاو
3- 200 تا 305 روز بعد از زایمان
4- 45 تا 60 روز قبل از زایمان
5- گروه گاوهایی که دوره خشکی آنها رو به اتمام است.
با توجه به این مراحل، برنامه‌های تغذیه‌ای اختصاصی جهت تولید بیشتر و نگهداری سالم گاوهای شیری اعمال می‌گردد.
1- برنامه‌های تغذیه‌ای در مرحله اول تولید
پس از زایش، تولید شیر به سرعت افزایش می‌یابد و در 6 تا 8 هفته، به بیشترین مقدار می‌رسد، اما مصرف غذا نسبت به نیازهای تولید، افزایش نمی‌یابد، به گونه‌ای که بیشترین مقدار مصرف ماده خشک، 12 تا 15 هفته پس از زایش خواهد بود.از این روز بیشتر ماده – گاوهای شیرده برای 8 تا 10 روز هفته، در حالت تعدل منفی انرژی خواهند بود. گاوهای پر شیر احتمالاً تا هفته بیستم و یا بیشتر، در تعادل منفی انرژی خواهند بود.
گاو شیرده، کمبود انرژی دریافتی برای تولید شیر را از اندوخته‌های بدن تامین کرده و در این دوره، از وزن آن کاسته می‌شود، بحرانی‌ترین دوره تغذیه گاوهای شیرده، از زمان زایش تا اوج شیردهی است. هر کیلوگرم افزایش شیر در این دوره، 200 کیلوگرم شیر بیشتر در کل دوره شیردهی را در پی خواهد داشت در این دوره رعایت نکات ذیل ضروری است:
- از تغییرات ناگهانی و سریع که موجب ناراحتی‌های گوارشی می‌شود خودداری نموده و تغییرات تدریجی را دست کم دو هفته پیش از زایش آغاز نمائید.
- از افزایش کنسانتره‌ها موقع برطرف شدن تنش‌های مربوط به زایش خودداری نموده و سطح آن را در حدی نگهدارید که گاو شیرده با دریافت حداقل مقدار (18 تا 19درصد ADF) ضمن برخورداری از سلامتی دستگاه گوارش، شیر باکیفیتی نیز تولید کند. میزان مصرف کنسانتره نباید بیش از 5/2 درصد وزن بدن باشد. تعداد دفعات تغذیه‌ای کنسانتره باید افزایش یافته و هر بار با مقدار اندکی کنسانتره تغذیه شود.
- دقت کافی در مورد تامین مورد نیاز گاو شیرده و نسبت صحیح آن با انرژی که میزان قابل توجهی از آن از اندوخته‌های چربی بدن تامین می‌شود اعمال نمائید، در این مرحله از مواد ازته غیر پروتئینی صرف نظر کنید و از منابع پروتئینی با تجزیه‌پذیری کم در شکمبه استفاده نمائید.
- با استفاده از علوفه‌های مرغوب و با کیفیت خوب و عوامل اشتهاآور مصرف ماده خشک را افزایش دهید.
- سعی کنید علوفه‌های مورد تغذیه به قطعات ریز خرد نشوند و در صورت الزام به استفاده از چنین علوفه‌هایی برای حفظ تعادل PH شکمبه و کاهش اسیدوز و دیگر ناراحتی‌های گوارشی از بافرهای شیمیایی نظیر بی‌کربنات سدیم استفاده کنید.
- عوامل استرس‌زا نظیر واکسیناسیون دام- سم‌چینی- حمام ضدکنه و... را به بعد از سپری شدن اوج شیردهی موکول کنید.
- در مورد استفاده از مکمل نیاسین که ممکن است از دوره خشک آغاز شده باشد، باید برای گاوهای پر شیر ادامه یابد، در این حالت مصرف غذا احتمالاً بیشتر و احتمال بروز کیتوز، کمتر خواهد بود.
- با تغذیه از مکمل‌های پر انرژی نظیر چربی و ملاس مصرف انرژی را بالا ببرید.
2- مدیریت تغذیه‌ای در مرحله دوم شیردهی
در این دوره گاو مرحله حساس پیک (Peak) با حداکثر تولید را سپری کرده و واکنش‌های حیوان به حالت عادی برگشته و می‌تواند در صورت برخورداری از جیره متوازن تواتایی‌های تولیدی خویش را بروز دهد در این مرحله مدیریت گاوداری، گاوهای مورد نظر را از لحاظ وضعیت بدنی بررسی نموده و در صورت برخورد با موارد غیرعادی نظیر رشد بی‌رویه گاوها و یا به لاغری بیش از حد آنها در صدد اصلاح جیره برآمد.
3- مدیریت تغذیه‌ای در مرحله آخر شیردهی
مدیریت تغذیه‌ای گاوهای شیرده در این دوره آسان‌تر از مراحل دیگر است، زیرا در این مرحله مصرف مواد غذایی بیشتر از نیازهای تولید شیر بوده و تولید شیر رو به کاهش است، نکاتی که مد نظر مدیریت گاوداری باید باشد عبارتند از:
- کاهش وزن ایجاد شده در آغاز دوره شیردهی، باید به گونه‌ای جبران شود که گاو، در آغاز دوره خشک، از وزن مناسبی برخوردار باشد.
- تلیسه‌های جوان، نیاز ویژه‌ای برای رشد دارند، بنابراین برای ایجاد رشد در تلیسه‌های 2 ساله، 20درصد و برای 3 ساله، 10درصد از مواد غذایی، بیشتر از مقدار مورد نیاز برای نگهداری منظور شود.
- باتوجه به غذای کم به مواد مغذی، می‌توان نسبت علوفه به کنسانتره را افزایش داده و با استفاده از ترکیبات ازت‌دار غیر پروتئینی هزینه‌های غذایی را کاهش داد.
- جهت خشک کردن گاوها در پایان این مرحله، می‌توان غذا و آب مصرفی را محدود نمود.
4- مدیریت تغذیه‌ای گاوهای خشک
به منظور آماده‌سازی گاو برای شیردهی بعدی، باید یک دوره خشک در نظر گرفته شود. با در نظر گرفتن یک دوره خشک 60 روزه، تولید در شیردهی بعد، برای بیشتر ماده گاوها، بهینه خواهد بود.
اگر دوره خشک، کمتر از 40 روز باشد، بافت پستان زمان کافی برای بازسازی نداشته و در نتیجه، تولید شیر در شیردهی بعد ایده‌آل نخواهد بود. اگر دوره خشک بیش از 70 روز باشد، گاو بیش از اندازه چاق می‌شود در حالی‌که تولید شیر در شیردهی بعد بیشتر نبوده و دشواری‌های چاقی نیز در پی خواهد آمد.
گفته می‌شود که بازدهی مصرف انرژی برای بافت‌سازی، به هنگام شیردهی بیشتر از دوره خشک است، از این رو باید کوشش کرد که کاهش وزن گاو در هفته‌های پایان شیردهی جبران گردد، بدین ترتیب افزایش وزن ماده گاو در دوره خشک، بیشتر مربوط به رشد جنین خواهد بود، مواردی که در این مرحله در زمینه تغذیه گاوها در نظر می‌باشند عبارتند از:
- مصرف کلسیم باید به کمتر از 100 گرم در روز محدود شود و همزمان فسفر کافی در اختیار گاوها قرار گیرد (35 تا 40 گرم فسفر در روز برای نژادهای بزرگ)، کلسیم بیشتر، به ویژه اگر جیره از نظر فسفر کمبود داشته باشد احتمال بروز تب شیر را افزایش خواهد داد.
-اگر علوفه کمبود سنیوم دارد، به‌ویژه هنگامی‌که مصرف ویتامین E زیاد نباشد، موجب جفت‌ماندگی می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود باید روزانه 3 تا 5 میلی‌گرم سلنیوم به جیره اضافه کرد یا توصیه می‌شود 4 هفته قبل از زایش 30 میلی‌لیتر به زیرپوستی داروی ویتامین ای + سلنیوم تزریق شود.
-از تغذیه مقدار زیاد مواد معدنی باید خودداری (به ویژه مخلوط بافرهای نمک‌های سدیم) و مصرف نمک طعام را باید به حداکثر 28 گرم در روز محدود کرد. مصرف زیاد نمک موجب نگهداری آب در بدن و ایجاد خیز با ادم در برخی گاوها به ویژه تلیسه‌های شکم اول می‌شود.
منبع: سایت فرازدانه