به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بحث در مورد عقیم کردن یا نکردن سگ‌ها یکی از مبهم‌ترین و مهم‌ترین مسائلی است که هر فردی در طول دوران نگهداری از سگش با آن برخورد می‌کند. بسیاری از اطرافیان در مورد مزایا و حتی لزوم عقیم کردن سگ‌ها صحبت می‌کنند و در مقابل هم برخی از متخصصان مشکلات و نباید‌هایی را مطرح می‌کنند که باعث می‌شود فرد در تصمیم‌گیری در این مورد، با ابهام و تردید رو به رو شود.
با این حال تصمیم‌گیری درست در مورد آینده و شیوه زندگی سگتان به عهده شماست و شما باید بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، و نه بر اساس حرف‌ها و نظریات اطرافیان، تصمیم بگیرید. مطالعات و تحقیقات نشان داده‌اند که عقیم کردن لزوماً همیشه مثبت و خوب نیست و عوارضی هم ممکن است در پی داشته باشد. بنابراین تنها چیزی که در فرآیند تصمیم‌گیری برای عقیم کردن یک حقیقت مسلم به حساب می‌آید، آن است که تصمیم‌گیری بدون مطالعه و تحقیق امکان‌پذیر نیست. در ادامه به مزایا و معایب عقیم کردن سگ‌های ماده می‌پردازیم. بگذارید ابتدا از ذکر مزایای آن شروع کنیم:
مزایای عقیم کردن سگ ماده:
1. جلوگیری از وقوع دوره فحلی: عقیم کردن سگ‌های ماده باعث جلوگیری از وقوع دوره فحلی و مشکلات همراه با آن شود.
• دوره فحل برای برخی شرم‌آور و پر دردسر است: در طول دوره فحل، آلت تناسلی سگ ماده متورم شده و ترشحات خونی از آن خارج خواهد شد. این ترشحات خونی باعث لکه‌دار شدن پوست، پوشش و مو‌های او شده و می‌تواند لوازم خانه و فرش و در و دیوار خانه شما را هم کثیف کند. به علاوه در این دوره او مدت زیادی مشغول لیسیدن ناحیه شرمگاهی را خواهد بود.
سگ‌های ماده به طور ذاتی در دوره فحل حجب و حیای خود را به طور کامل کنار می‌گذارند و از هر موقعیتی برای خود نمایی و عشوه‌گری در برابر سگ‌های نر (و حتی ماده) استفاده می‌کنند. آنها با نمایش ران‌ها و پشت خود، دیگر سگ‌ها را تشویق و تحریک به جفت‌گیری و سوار شدن بر روی خود می‌کنند. گاهی نیز دیده می‌شود که سگ‌های ماده هم خود بر روی سگ‌های دیگر سوار شده یا همین رفتار را بر روی بالش و اسباب‌بازی‌های نرم و پفی انجام می‌دهند. در نتیجه می‌توان نتیجه گرفت که دوران فحل برای صاحب سگ، به هیچ‌وجه دوره جذاب و جالبی نیست.
• دوران فحلی نیازمند مراقبت دائم و لحظه به لحظه از سگ دارد: زمانی که سگ شما در دوره فحلی قرار می‌گیرد، دیگر نمی‌توانید او را حتی برای یک لحظه هم تنها بگذارید. سگ‌های ماده فحل شده مواد شیمیایی بو داری از خود ساطع می‌کنند که از فواصل بسیار هم برای دیگر سگ‌ها قابل استشمام است که فقط حاوی یک پیام است، من آماده جفت‌گیری هستم! بنابر این در این دوره بهتر است کمتر او را از خانه بیرون ببرید و اگر از خانه بیرون می‌روید، حواستان را به طور کامل جمع کنید.
• دوره فحل برنامه‌های شما را به‌هم می‌ریزد: تا زمانی که سگتان در دوره فحل قرار دارد، هر برنامه سفر یا هر چیز دیگری را باید لغو کنید چرا که بیرون بردن و سفر کردن با یک سگ فحل شده، مساوی گم شدن و یا تحمل درد سر‌های بسیار خواهد بود. به علاوه ممکن است متوجه شوید که در این دوره دوستان و آشنایان شما هم علاقه زیادی به رفت و آمد به خانه شما ندارند. کاملاً طبیعی است که هیچ کسی علاقه به قدم گذاشتن در خانه‌ای که تمام وسایلش آغشته به ترشحات آلت تناسلی یک سگ است، نداشته باشد! همچنین توجه داشته باشید در این دوره نمی‌توانید سگ خود را به کسی بسپارید و به برنامه‌های خودتان برسید. چون که مراقبت از یک سگ با رفتار‌های عجیب و غیرقابل پیش‌بینی، کاری بسیار دشوار و نیازمند مراقبت و هشیاری تمام مدت است.
2. پیشگیری از عفونت و بیماری رحم: تقریباً 1 سگ از هر 4 سگ ماده دچار عفونت رحم می‌گردد، که به آن پیومتر (Pyometra) گفته می‌شود. این بیماری باعث تورم رحم و پر شدن آن از چرک‌های سمی می‌شود و تنها راه درمان آن هم عقیم کردن سریع و بلافاصله سگ می‌باشد. حتی اگر سگ شما از قبل مریض شده و رحمش عفونت کرده باشد و یا در میان سالی و پیری هم قرار گرفته باشد، باز هم راه درمان این بیماری کشنده عقیم کردن است. بسیاری از افراد بر این عقیده‌اند که عقیم کردن سگ‌های ماده می‌تواند به طور کلی احتمال ابتلا به پیومتر را ازبین ببرد و سلامت او را در بزرگسالی تضمین کند.
3. عقیم کردن باعث جلوگیری از بارداری کاذب می‌شود: گاهی پس از گذشت چند هفته پس از اتمام دوره فحل، صاحب سگ متوجه رفتار‌های غیرمعمولی در سگش می‌شود که در ظاهر نشان از بارداری و به دنیا آوردن توله سگ در آینده می‌باشد. شکم آنها متورم شده، پستان آنها شیر ترشح تولید می‌کند و سگ ماده ممکن است علاقه زیادی به چسبیدن به وسایل و اسباب‌بازی‌های نرم پیدا کند. تمام این علائم کاملاً بدون خطر و حتی شاید جالب به نظر برسد ولی باید توجه داشته باشید که تغییرات هورمونی همراه با بارداری کاذب می‌تواند متابولیسم بدن سگ را دچار اختلال کرده و موجب عفونت و بروز بیماری‌های جدی در غدد پستانی او شود.
نمونه‌ای از این بیماری در کانیا یک سگ بولداگ 9 ساله مشاهده شد که به همین بیماری مبتلا گشته بود. او پس از ابتلا به این بیماری دچار آماس پستان (mastitis) شد. سپس این عفونت پیشرفت کرده، چرکین شد و به سیستم گردش خون بدن او سرایت کرد. این مسئله باعث شد که پس از گذشت مدتی کل بدن او درگیر بیماری شده و نهایتاً کار به جایی رسد که یکی از پاهای کانیا متورم و چرکین شود. وضعیت به گونه‌ای بود که او دیگر قادر به راه رفتن نبود و وخامت بیماری در حدی بود که چاره ای جز استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قدرتمند برای جلوگیری از پیشرفت بیمار، وجود نداشت. هرچند که در نهایت این راه هم پاسخ مناسبی در برد نداشت و کانیا نتوانست در برابر بیماری مقاومت کند.
4. از بارداری واقعی جلوگیری می‌کند: چنان‌چه سگ شما به قصد یا تصادفاً باردار شود، در برابر خطرات و مشکلات و بیماری‌های دوران بارداری و زایمان آسیب‌پذیر خواهد شد. مرگ و میر سگ‌ها به هنگام زایمان یا مدت کمی پس از زایمان چندان غیر رایج نیست. بنابراین باید بدانید که ممکن است به خاطر همین بارداری در ظاهر ساده، سگ سالم و شاداب و سر حالتان را برای همیشه از دست بدهید. علاوه بر این باید بدانید که پرورش و به دنیا آوردن سگ‌های جدید نیازمند اطلاعات و دانش زیاد و صرف هزینه‌های هنگفت است. برای آن که بتوانید این کار را درست و کامل انجام دهید، پیش از هر چیز باید در مورد ژنتیک سگ‌ها اطلاعاتی کسب کنید و شجره‌نامه سگتان را به دست آورید. همچنین باید آزمایش‌های سلامتی پر هزینه بر روی هر دو سگ ماده و نر (پدر و مادر توله سگ آینده) انجام دهید. علاوه بر آن هزینه خوراک با کیفیت و مراجعه بیشتر به دام پزشک را هم باید تقبل کنید چرا که ممکن است در طول دوران بارداری و زایمان و پس از آن، مشکلی برای سگتان یا توله‌های آن پیش آید. هزینه‌های درمانی ممکن است خیلی سریع‌تر از آنچه که فکر کنید بالا روند! بنابر این تکثیر و پرورش سگ چیزی نیست که برای افراد معمولی صرفه داشته باشد.
5. جلوگیری از به وجود آمدن سرطان پستان: اگر سگ شما پیش از رسیدن به 2.5 سالگی عقیم شده باشد، احتمال ابتلا به سرطان و تومورهای پستانی، که شایع‌ترین آن تومورهای بدخیم هستند، در او کمتر می‌شود. به علاوه آن که هر چه تعداد دوره‌های فحلی که یک سگ تجربه می‌کند کمتر باشد، خطر ابتلا به تومورهای غدد پستانی هم در او کمتر می‌شود. پس هرچه بتوانید کمتر با خطرات دوران فحل رو به رو شوید، به نفع شماست. یعنی عقیم کردن پس از فحل اول بسیار ایمن‌تر و بی‌خطرتر از گذراندن چند دوره فحل است.
6. پیشگیری از سرطان رحم و تخمدان: اگر چه این سرطان‌ها در سگ‌ها چندان شایع نیستند ولی به هر حال آن را می‌توان از مزایای دیگر عقیم کردن سگ‌ها به شمار آورد.
بیشتر بدانیم:
فواید عقیم کردن سگ‌های نر
تومورهای پستانی در سگ (بخش اول)
روش‌های کنترل جمعیت در حیوانات خانگی، عمر آنها را افزایش می‌دهد!
7. پرداخت هزینه کمتر گواهی‌نامه: در بسیاری از کشور‌ها، سگ‌ها باید دارای گواهی نامه باشند. تهیه این گواهی نامه برای سگ‌هایی که عقیم شده‌اند معمولاً کم‌هزینه‌تر است.
معایب و مضرات احتمالی عقیم کردن:
1. افزایش احتمال اضافه وزن و چاقی: برداشتن تخمدان و عقیم کردن سگ می‌تواند منجر به اضافه وزن شود. اضافه وزن نیز خود می‌تواند باعث مشکلات و آسیب‌های مفاصل، آرتروز، بیماری‌های قلب، آماس لوزالمعده و دیابت شود. زمانی که یک سگ عقیم به همان میزان گذشته، مانند زمانی که هنوز عقیم نشده بود، غذا بخورد دچار اضافه وزن می‌گردد. در حقیقت عقیم کردن سگ باعث تغییرات هورمونی و تغییر در میزان متابولیسم سگ شده که نتیجه آن نیاز کمتر بدن به غذا می‌باشد. بنابراین اگر سگتان را عقیم کرده‌اید، باید حتماً به وضعیت سلامت و تناسب اندام او توجه کنید. مقدار و حجم غذایی که به او می‌دهید را بر اساس نیاز او تنظیم کنید و به اندازه کافی به او ورزش دهید تا همیشه در بهترین شرایط فیزیکی قرار داشته باشد. تنها به این صورت است که یک سگ عقیم شده دچار اضافه وزن نمی‌گردد.
2. افزایش احتمال ابتلا به سرطان همانژیوسارکوم: سرطان همانژیوسارکوما (Hemangiosarcoma) یکی از انواع خطرناک و کشنده سرطان‌ها می‌باشد که معمولاً قلب و طحال را مورد هدف قرار می‌دهد. هورمون‌های جنسی که در بدن سگ ماده ترشح می‌شوند قادرند از او در برابر این سرطان خاص محافظت کنند. ولی سگ‌های ماده عقیم شده که از وجود چنین هورمون‌هایی در بدن خود بی‌بهره‌اند، نسبت به سایر سگ‌ها در برابر ابتلا به سرطان همانژیوسارکوما آسیب‌پذیرترند. در واقع احتمال بروز سرطان همانژیوسارکوما در این سگ‌ها در طحال دو برابر و در قلب 5 برابر نسبت به سگ‌های غیرعقیم، بیشتر است.
همانژیوسارکوما می‌تواند هر نژادی را مبتلا سازد ولی در برخی نژاد‌های خاص بیشتر یافت می‌شوند. این نژاد‌ها شامل: افغان‌هاند (Afghan Hound)، بلژین شپرد (Belgian Shepherd)، برنس مانتن داگ (Bernese Mountain Dog)، بویر دس فلندرز (Bouvier des Flanders)، باستن تریر (Boston terrier)، باکسر (Boxer)، بولداگ (Bulldog)، دوبرمن پنیچر (Doberman Pinscher)، انگلیش ستر (English Setter)، فلت کوتد رتریور (Flat Coated Retriever)، فرنچ بولداگ (French Bulldog)، ژرمن شپرد (German Shepherd)، گلدن رتریور (Golden Reriever)، لابرادور رتریور (Labrador Retriever)، ردیژن ریدج بک (Rhodesian Ridgeback)، روتوایلر (Rottweiler)، سالوکی (Saluki)، اسکاتیش تریر (Scottish Terrier)، اسکای تریر (Sky Terrier) و ویشلا (Vizsla)، هستند.
3. افزایش احتمال کم‌کاری تیروئید: برداشتن هورمون‌های جنسی باعث اختلال در عملکرد سیستم غدد درون ریز شده و نهایتاً موجب کم‌کاری تیروئید می‌شود. کم‌کاری غده تیروئید می‌تواند موجب چاقی، افسردگی و ریزش مو شود. البته این مشکل را می‌توان با استفاده از دارو‌های تیروئید به صورت روزانه، برطرف کرد.
4. عقیم کردن شامل عمل جراحی و بیهوشی است: تحقیقات نشان داده‌اند که تقریباً 20درصد از عمل‌های عقیم‌سازی حداقل یک عارضه جانبی مانند واکنش نا مناسب در برابر بیهوشی، خون‌ریزی داخلی، التهاب، عفونت یا چرک، پاره شدن بخیه و... را به همراه خواهد داشت. خوشبختانه بیشتر مواردی که ذکر شد خطر جانی به همراه ندارند و به راحتی می‌توان آنها را برطرف کرد. تنها 5درصد از عوارض جانبی که بروز می‌دهند جدی هستند. مرگ بر اثر عوارض جانبی بسیار نادر بوده و احتمال وقوع آن چیزی در حدود 1درصد است.
5. احتمال ابتلا به دیسپلازی لگن، پارگی رباط یا استئوسارکوما: در صورتی که عمل عقیم کردن در سن و شرایط نامناسبی انجام گیرد ممکن است مشکلاتی مانند دیسپلازی لگن، پارگی رباط، استئوسارکوما (سرطان استخوان) و عدم کنترل ادرار را به همراه داشته باشد. وجود هورمون‌های جنسی برای کمک به تکمیل درست و مناسب ساختار استخوان‌ها و مفاصل و اندام‌های داخلی بسیار ضروری می‌باشد. اگر غدد جنسی زودهنگام از بدن برداشته شوند، به دنبال آن ترشح هورمون‌های جنسی هم زودتر از زمان مناسب قطع شده و بدن زمان کافی برای تکمیل ساختار خود به کمک هورمون‌ها را در اختیار نخواهد داشت که منجر به:
• رشد نا متناسب استخوان‌های پا می‌شود: داشتن پاهای نامساوی، خطر ابتلا به دیسپلازی لگن را افزایش داده و او را در معرض خطر پارگی رباط قرار می‌دهد.
• سگ را در معرض خطر ابتلا به سرطان استخوان قرار می‌دهد: با آن که سرطان استخوان بیشتر در سگ‌های درشت اندام و بزرگ دیده می‌شود، ولی به هر حال سگ‌های کوچک‌تر و عقیم هم در معرض این بیماری کشنده قرار دارند.
• عقیم کردن زودهنگام در 20درصد از سگ‌های ماده منجر به بی‌اختیاری ادرار می‌شود: به دلیل نبود هورمون‌های لازم برای توسعه و تکمیل برخی بخش‌های بدن، عضلات اطراف مثانه به درستی شکل نمی‌گیرند و ضعیف هستند. این مسئله به خصوص در دوران میانسالی معمولاً باعث ادرار بی‌اختیار در سگ‌های ماده می‌شود. عدم کنترل ادرار هم برای شما و هم برای سگتان بسیار تنش زا و ناراحت‌کننده است. در واقع خود سگتان هم از این مسئله و ادرار ناخواسته ناراحت است و دلیل اتفاقی که می‌افتد را نمی‌داند. استفاده از مکمل‌های غذایی طولانی مدت که حاوی استروژن هستند می‌تواند به کنترل و مدیریت این وضعیت کمک کند.
• عقیم‌سازی زودهنگام می‌تواند بر اندازه و شکل اندام تناسلی سگ ماده تاثیر بگذارد: آلت تناسلی سگ ماده‌ای که زودهنگام عقیم شده است، ممکن است کوچک بماند یا حتی به داخل بدن برود. این در حالی است که اصولاً اندام تناسلی باید به مرور زمان بزرگ‌تر شده و بیشتر بیرون آید. اندام تناسلی ناهنجار دارای چین‌های پوستی است که به محل رشد باکتری‌ها تبدیل شده و نهایتاً منجر به بروز بیماری‌های پوستی، عفونت‌های دستگاه تناسلی و عفونت مجاری ادراری می‌گردد.
بنابراین حتماً باید توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید سگ خود را عقیم کنید، این کار را در زمان مناسب و درست انجام دهید و زودتر از زمان مناسب اقدام نکنید. بگذارید بدن سگ و غدد جنسی آنها زمان کافی برای بازسازی و تکمیل ساختار ضروری بدن را داشته باشند. زمان مناسب برای عقیم‌سازی هم مسئله‌ای است که خود بستگی به عوامل مختلفی از جمله اندازه و نژاد سگ شما دارد. تصمیم‌گیری در مورد عقیم‌سازی باید با مشورت یک دامپزشک آگاه و متخصص انجام گیرد.
در نهایت چه باید کرد؟
حقیقت آن است که نمی‌توان یک حکم کلی برای تمام سگ‌ها در شرایط و وضعیت‌های گوناگون صادر کرد. تصمیم‌گیری نهایی بستگی به خود سگ، صاحبش و شرایط محیطی و زندگی آنها دارد. ولی به طور کلی می‌توان گفت که معمولاً مزایای عقیم کردن بیشتر از معایب آن است.
بیماری و عفونت رحم، تومورهای غدد پستانی، بارداری کاذب، دوره‌های فحل و... همگی از مواردی هستند که می‌توان با عقیم کردن سگ از دست آنها خلاص شد. به خصوص مشکل بارداری سگ مهم‌ترین و دردسرسازترین عامل است که لزوم حضور و هشیاری دائم شما به عنوان صاحب سگ، برای جلوگیری از جفت‌گیری با سگ‌های نر در دوره فحلی، را طلب می‌کند. در این دوره سگ‌های ماده بسیار بی‌قرار شده و اگر فرصتی به دست آورند از خانه فرار می‌کنند و نتیجه این کار هم ممکن است بارداری باشد. همان‌طور که قبل‌تر گفته شد، تکثیر و پرورش سگ به افراد معمولی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود چرا که سلامت سگ و توله‌های به دنیا آمده همگی به علم و دانش شما و امکاناتی که شما برای آنها فراهم می‌کنید، وابسته است.
تنها نژادی که بحث عقیم کردن آنها باید با تفکر و ظرافت‌های بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد، نژاد‌هایی هستند که در برابر سرطان همانژیوسارکوم آسیب‌پذیرند. تصمیم‌گیری در مورد عقیم‌سازی این نژاد‌ها باید با وسواس بیشتر انجام پذیرد چرا که در کنار رسیدن به مزایای بسیار عقیم کردن، شما باید خطر ابتلا به سرطان کشنده همانژیوسارکوم را هم بپذیرید.
به یاد داشته باشید که تمام نژاد‌ها در برابر مشکلات و بیماری‌ها آسیب‌پذیر هستند و در صورتی که عقیم‌سازی پیش از زمان مناسب انجام گیرد، سلامت آنها به خطر می‌افتد. سگ‌ها به هورمون‌های جنسی برای ساخت استخوان، مفاصل و اعضای داخلی بدن خود نیاز دارند. بنابراین در عقیم کردن سگ خود عجله نکنید.
به علاوه اگر تصمیم به عقیم کردن سگتان گرفتید، سعی کنید ترتیبی دهید تا این عمل تحت بیهوشی کامل انجام نگیرد. شما باید رعایت تمام موارد احتیاط و ایمنی را از جراح درخواست کنید و آنچه برایتان مهم است را به صراحت بیان کنید.
گردآوری و ترجمه: باشگاه اطلس دام پارسیان