به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تک یاخته داخل سلولی (Toxoplasma gondii) یک انگل فرصت طلب شایع درانسان و دیگرحیوانات خونگرم است. این انگل دارای پنج شكل عفونی اووسیت، اسپوروزوآیت، تاكی زوآیت، برادی زوآیت و كیست می‌باشد. همچنین، چرخه زندگی این انگل شامل دو مرحله داخل روده‌ای و خارج روده‌ای است. گربه‌سانان به عنوان تنها میزبان قطعی، قدرت انتشار اووسیت انگل را از طریق مدفوع دارا می‌باشند. انتقال آن درانسان اساسا ازطریق اووسیت‌های دفع شده درمدفوع گربه‌های آلوده و گوشت‌های آلوده به كیست بافتی زنده است. اگرچه آلودگی به توكسوپلاسما درافراد دارای سیستم ایمنی سالم بدون نشانه است. اما درافرادی كه دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، ممكن است باعث عوارض شدیدی شود به خصوص دربیماران مبتلا به ایدز، عود آلودگی نهفته با T.gondii ایجاد انسفالیت می‌كند.
آلودگی اولیه درطول آبستنی می‌تواند منجر به مرگ نوزاد یا نقص‌های جنینی مثل هیدروسفالوس، كندذهنی، التهاب شبكیه و مشیمیه شود كه ممكن است درتولد یا درطول رشد رخ دهد. در سطح دامپزشكی نیز، توكسوپلاسموز یكی ازدلایل ایجاد عوارض تولیدمثلی است كه باعث سقط، مرده‌زایی و مرگ جنینی در گوسفند، بز و خوک می‌شود.
روش‌های مختلفی درتشخیص عفونت ناشی ازاین تک یاخته به كاررفته است كه ازمهم‌ترین آنها، جداسازی تک یاخته از بافت حیوانات درگیر است. این روش نیازمند تهیه نمونه بافتی و انجام تكنیک‌ها، وسایل و مواد گران قیمت است. با روش PCR قطعاتی از ژن B1 یا سایر ژن‌های تاک یاخته توكسوپلاسما گوندئی، طی سیكل‌های مختلف به مقدار زیاد، همانند سازی می‌شود.
توكسوپلاسموز مادرزادی، چشمی، عصبی و منتشر با كمک این روش به خوبی قابل تشخیص می‌باشند. این روش انقلابی در تشخیص توكسوپلاسموز مادرزادی ایجاد نموده است. در نوزادان مشكوک به توكسوپلاسموز مادرزادی، می‌بایست خون محیطی، مایع مغزی-نخاعی و ادرار به روش PCR آزمایش گردد. هدف از این مطالعه، بررسی امكان استفاده از روش PCR در ارزیابی ملكولی این تک یاخته در بافت‌های مختلف بدن گربه‌های آلوده به تیپ یک (Rh) این تک یاخته بوده است.
مواد و روش كار:
نمونه‌هایی از بافت‌های معده، روده‌ها، كبد، پانكراس، طحال، مغز، قلب و چشم از گربه‌های آلوده شده با سویه Rh از انگل توكسوپلاسما گوندئی گردید. آلودگی گربه‌ها با بررسی سرولوژیک و یافته‌های بالینی تایید می‌گردید.
جهت استخراج DNA، بافت‌های مورد بررسی در محلول حاوی پروتئیناز و بر روی thermoshaker قرار گرفتند. این مرحله از كار 12 ساعت به طول می‌انجامید. پس از به دست آمدن مایعی همگن، اقدام به استخراج ماده وراثتی با روش دستی و با استفاده از اتر-كلروفورم گردید.
جهت ارزیابی ملكولی از زوج پرایمر‌های Tox4/Tox5 استفاده شد. DNA استخراج شده از تكی زوآیات‌های توكسوپلاسما گوندئی، سویه Rh به عنوان كنترل مثبت مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج و بحث:
نتایج بررسی نشان دهنده حضور DNA تنها در یک مورد از نمونه‌های بافت مغز مورد بررسی بود (شکل1)
شکل1- نتایج ارزیابی وجود ژنوم تک یاخته توكسوپلاسما گوندئی در بافت‌های مختلف مورد بررسی.
بیشتر بدانیم: توکسوپلاسموز (toxoplasmosis)
بررسی‌های قبلی انجام شده نشان می‌دهد كه بنابراین PCRمی‌تواند گربه‌های آلوده را مشاخص نماید اما قادر به تمایز عفونت حاد از مزمن sub clinical نمی‌باشد. PCR قادر به نشان دادن حضور انگل در خون افراد مبتلا به عفونت حاد می‌باشد. در حالی كه در افراد مبتلا به عفونت مزمن نتایج منفی كاذب ایجاد می‌شود چون قادر به جداسازی انگل نیست.
PCR قادر به نشان دادن حضور انگل در روده و مایع زلالیه چشم گربه‌های آلوده به عفونت تجربی می‌باشد. جداسازی اسید نوكلئیک انگل توكسوپلاسما گوندئی توسط PCR روشی مناسب است كه می‌تواند در كمتر از 1 روز نتایج مثبت را تایید كند. در این روش ابتدا اووسیت‌های توكسوپلاسما گوندئی از مدفوع گربه‌هایی كه به طور تجربی آلوده شده‌اند جدا و به روش‌های باروسازی و ته‌نشینی در اسید سولفوریک 2درصد تغلیظ می‌شوند. پس از انجام مراحل مختلف DNA انگل حاصل می‌شود.
ارزیابی نتایج این بررسی نشان می‌دهد كه عدم شناسایی ملكولی ژنوم تک یاخته به رغم حضور واكنش سرولوژیک متعاقب آلودگی می‌تواند نشانه حساسیت پایین روش PCR در تشخیص مقادیر كم تک یاخته باشد. وجود ژنوم تک یاخته در بافت مغز می‌تواند به دلیل بالا بودن میزان انگل در این بافت باشد.
منبع: هفدهمین کنگره دامپزشکی ایران- اردیبهشت 1391
حسینی نژاد م.: دانشكده دامپزشكی دانشگاه شهركرد