بررسی تهویه مورد نیاز در مرغداری

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ دستگاه تنفس طیور دارای انشعابات فراوانی است که به کیسه‌های هوایی ختم می‌گردد و به همین علت راندمان تنفسی طیور تقریا ً2‌برابر حیوانات دیگر می‌باشد. در عین‌حال به دلیل عدم تعلیق ریه طیور در محوطه صدری و چسبیدگی آن‌ها به قفسه سینه، سیستم تنفسی طیور، قدرت مانور و ظرفیت ریوی کمتری دارد. اهمیت فراهم کردن اکسیژن کافی و هوای تمیز در پرورش متراکم هم مضاعف می‌شود. از طرف دیگر با اصلاحات ژنتیکی که طی سالیان اخیر در نژادهای جدید انجام شده است رشد پرندگان افزایش چشم‌گیری پیدا کرده و تقریبا ظرف مدت 6 هفته وزن پرنده به پنجاه برابر خود می‌رسد از همین رو تأمین اکسیژن و دفع گازهای مضر در پرندگان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود. مجموعه این عوامل، اهمیت هوادهی مناسب در طیور را موکد می‌سازند.

نیازهای پرورش طیور را بیابید.

سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی مورد استفاده در مرغداری

سیستم‌های جدید حرارتی سالنهای مرغداری:

سیستم تابشیRadiant از سیستم هیتر سوخت کمتری مصرف می‌کند و رطوبت نسبی بیشتری هم می‌دهد.

سیستم گرمایش از کف برای دوره brooding (دو هفته اول) مناسب‌ترین سیستم است ولی هزینه لوله‌گذاریش زیاد است. در عوض پوشال کمتری می‌خواهد. هزینه آن حدود 7 سال مستهلک می‌شود.

سیستم جابجایی گرما Heat exchange موجب صرفه‌جویی 50 درصدی در سوخت می‌شود. علیرغم این که پر هزینه است، هزینه اش ضمن 3 سال مستهلک می‌شود. در این سیستم هوای گرم در تاج سالن، با لوله خارج می‌شود در حالی که هوای سرد با لوله‌ای در کنار آن داخل می‌شود و ضمن گرفتن گرمای لوله خروجی، گرم می‌شود و وارد سالن می‌گردد.

سیستم تأمین گرما از عمق زمین به وسیله پمپ هوا هم وجود دارد که پرهزینه است.

سیستم‌های خنک‌کننده در مرغداری:

1- کولینگ‌پد:

پدها را زمانی به‌کار می‌گیرند که دما به 35 درجه برسد اما در رطوبت 70‌% باعث افزایش دما می‌شوند و تنها در رطوبت تا 50% قابل استفاده‌اند. پدهای سلولزی از پوشال بهترند. به هر صورت در دمای زیر 28 درجه و در رطوبت بالای 70% نباید از پد استفاده کرد.

قطر پد 5، 10 ، یا 15 سانت است که هر چه بیشتر باشد بهتر است.

اگر طول پد از 15 متر بیشتر است، پمپ آب را در وسط طول آن کار بگذارید و اگر کمتر است در یکی از کناره‌ها.

سرعت عبور هوا از پد 15 سانتی باید 2 متر بر ثانیه باشد. لزومی ندارد پمپ دائماً کار کند. سیستم باید به نوعی تنظیم شود که هر زمان پد خشک شد، دوباره شروع به کار نماید. برای پدهای 10 و 5 سانتی سرعت عبور هوا باید به ترتیب 1/25 و 0/75 متر در ثانیه باشد تا در این فاصله آب فرصت تبخیر پیدا کند.

2-سیستم نازل مه‌پاش: Fogging

خنک‌کنندگی کولینگ‌پد از مه‌پاش اندکی بیشتر است. در این سیستم سرعت هوا نباید بالای 2/5متر بر ثانیه باشد تا فرصت خنک‌کنندگی بیشتر برای ذرات آب فراهم گردد. نازل حتی‌الامکان باید نزدیک سقف نصب شود. زیر 28 درجه استفاده نشود چرا که تبخیری در کار نخواهد بود. آب باید در ارتفاع 1/5متری تبخیر شود و به سطح پرندگان نرسد تا آن‌ها را خیس نکند. همچنین آب پاشیده شده توسط نازل‌ها نباید به‌هم تصادم کنند و ایجاد قطره‌های درشت‌تر نمایند چرا که منجر به تبخیر نامناسب و رطوبت بستر خواهد شد.

برای سالنی با عرض 15‌متر دو خط نازل با فاصله 5‌متر کافی است. قطر مناسب لوله‌ها 2‌سانتی‌متر است. فاصله نازل‌ها از هم 3‌متر و اگر سیستم تونلی باشد 1/5متر محاسبه شود. در سیستم تونلی 3 خط نازل لازم داریم. فاصله مه‌پاش از inlet‌ها 1/2متر در‌نظر گرفته شود. سختی آب اگر بالای 110 باشد نازل‌ها زود به زود دچار اختلال در کارشان می‌شوند. تنها راه چاره جریان دائمی آب حتی هنگام خاموشی نازل‌هاست.

 

شاخص گرمایی چیست؟

شاخص گرمایی حاصل جمع حرارت و رطوبت است که اگر بالای 90 برود خطرناک و رقم 97 رقم بحرانی خواهد بود.

ارتفاع دماسنج و رطوبت سنج:

 ارتفاع دماسنج باید در سطح پرنده و ارتفاع رطوبت سنج در 1/2متر باشد.

سیستم‌های عایق‌بندی

شاخص مقاومت (R- Value) چیست؟

بیانگر مدت زمانی است که ماده‌ای حرارت را از سویی به سوی دیگرش انتقال می‌دهد و هرچه این شاخص بیشتر باشد آن ماده عایق بهتری است. برای سالن‌های مرغداری این رقم باید 3/5 باشد.

انواع عایق:

پشم شیشه شناخته شده عایق حرارتی است که ضخامت 20‌سانتی آن رقم 3/5 را به ما می‌دهد. حدود 20 سال عمر دارد ولی جوندگان و حشرات دشمن آنند طبیعتاً باید فاصله و درزی بین قطعات آن نباشد.

پولی‌استر 17‌سانتی همان رقم را به ما می‌دهد. سوسک سیاه دشمن اصلی آن است.

در اروپا پانل‌های پولی‌اورتان استفاده می‌شود که لایه‌های 8/3سانتی آن R-Value لازم را به ما می‌دهد ولی البته گران‌تر از مواد بالاست.

راه دیگر استفاده از اسپری فوم است که با ضخامت 7‌سانت، شاخص مورد‌نظر را به دست می‌دهد. اشکالش در بدشکلی ظاهری آن است و این که به‌وسیله سوسک سیاه و حشرات تخریب می‌شود.

در آمریکا با فاصله بین سقف و شیروانی(تاج سالن)، عایقی از هوا ایجاد می‌کنند که به AHIC معروف است.

در استفاده از پرده‌ها باید دانست که درز در قسمت بالای آن‌ها حرارت را خارج و درز در قسمت کف، سرما را داخل می‌کند که بدون درزبندی مناسب، اتلاف حرارتی قابل توجهی خواهیم داشت.

انواع سالن مرغداری و انواع تهویه

سالن‌های پرورش طیور به دو فرم باز و بسته طراحی می‌گردند:

سالن‌های باز:

هوای درون سالن‌های باز از نظر دما رطوبت و نور تابع شرایط محیطی بیرون سالن می‌باشد طراحی اینگونه سالنها بیشتر در مناطق آب و هوایی گرم و معتدل کاربرد دارد. سقف سالن‌های باز از تابش مستقیم نور آفتاب و بارندگی در سالن جلوگیری می‌کند و دیوارهای جانبی به ارتفاع نیم تا یک متر از سطح زمین ساخته می‌شود و بقیه آن توسط توری‌های فلزی محصور می‌گردد. از معایب این‌گونه سالنها این است که شرایط داخل سالن قابل کنترل نمی‌باشد و تابع شرایط محیطی است ولی حسن این‌گونه سالنها این است سرمایه‌گذاری اولیه کمتری جهت ساخت لازم دارند.

سالنهای بسته:

الف – تهویه طبیعی

در دیوارهای جانبی سالنهای بسته با تهویه طبیعی، دریچه‌های ورودی هوا یا پرده‌هایی در نظر گرفته می‌شود و در سقف دریچه‌هایی جهت خروج هوا ایجاد می‌گردد. در این سیستم دریچه‌های ورودی هوا و خروجی هوا جهت کنترل میزان تهویه قابل تنظیم هستند. تهویه طبیعی سالنها بر اساس اختلاف وزن هوای سرد و هوای گرم صورت می‌گیرد یعنی هوای گرم از هوای سرد سبک‌تر است و به طرف بالا حرکت می‌کند و از دریچه‌های خروجی سقف خارج می‌گردد و هوای سرد از طریق دریچه‌های جانبی به داخل سالن کشیده می‌گردد در‌ضمن اگر در منطقه باد وجود داشته باشد به تهویه سالن کمک می‌کند. از محاسن این سیستم تهویه بدون مصرف انرژی انجام می‌گیرد. تهویه طبیعی متاثر از شرایط محیطی است و در شرایط آب وهوای بسیار گرم توصیه نمی‌شود.

ب – تهویه مکانیکی

در این سیستم از انرژی تولیدی بشر برای جریان هوای سالن با فشار منفی استفاده می‌شود.

اما چرا فشار منفی؟

فشار منفی هواکش‌ها به‌عکس سیستم فشار مثبت، باعث یکنواختی هوای همه نقاط سالن می‌شود.

تهویه مکانیکی به سه روش زیر انجام می‌گیرد:

1- تهویه سقفی

سیستم تهویه سقفی بیشتر در شرایط آب و هوایی سرد و معتدل مورد استفاده قرار می‌گیرد در سیستم تهویه سقفی فنها در سقف قرار می‌گیرد و دریچه‌های ورودی هوا در دیوارهای جانبی سالن قرار می‌گیرد. از معایب این سیستم عدم امکان شستشوی مناسب و ضدعفونی این فن‌ها می‌باشد. استفاده از دریچه‌های ورودی هوا در سقف فقط در فصول سرد سال توصیه می‌گردد از مزایای این سیستم کنترل ریزش هوای سرد بر سرجوجه‌ها می‌باشد و این بدلیل اختلاط هوای سرد ورودی از سقف سالن با هوای گرم زیر سقف سالن می‌باشد که بهتر است برای فصول گرم سال دریچه‌های دیگری دردیواره‌های جانبی سالن جهت ورود هوا استفاده گردد.

2- تهویه عرضی

این سیستم در شرایط آب و هوایی گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد در این سیستم عرض سالن اهمیت دارد و سالنهایی با 12‌متر عرض بهترین حالت را جهت ایجاد سیستم تهویه عرضی دارا می‌باشند در تهویه عرضی دریچه‌های ورودی هوا در دیوار جانبی نزدیک سقف طراحی می‌گردند و فن‌ها در دیوارهای جانبی در جهت مخالف قرار‌می‌گردند. در‌صورتی که فن‌ها بزرگتر از حد نیاز باشند ممکن است هوا مستقیماً از دریچه‌های ورودی به طرف فن‌ها کشیده شده و تهویه مناسب انجام نگیرد و به همین ترتیب شکل و سایز دریچه‌های ورودی هوا نقش مهمی بر نحوه جریان هوا در سالن ایفا می‌کنند.

 3- تهویه تونلی

سیستم تهویه تونلی بیشتر در مناطق گرم مورد استفاده دارد در این سیستم فن‌های بزرگ در انتهای سالن نصب می‌گردند و ورودی‌های هوا در انتهای دیگر سالن قرار می‌گیرند استفاده از فن‌های بزرگ باعث می‌گردد حجم هوای زیادی را از سالن تخلیه کنند که باعث افزایش سرعت جریان هوا در سالن می‌گردد طول مناسب سالن در این سیستم 50 الی 60‌متر می‌باشد و در صورتی‌که طول سالن بیشتر باشد نیاز به فن‌هایی در میانه سالن جهت به حرکت درآوردن هوا به طرف انتهای سالن می‌باشد. بنابر این نصب سیرکولاتور(فن) در جهات و مسیرهای طویل سالن، به یکنواختی شرایط فیزیکی سالن یاری می‌رساند.

 افزایش سرعت جریان هوا باعث خنک شدن طیور می‌شود البته در فصول گرم سال می‌توان از سیستم سرد‌کننده نیز جهت کاهش بیشتر دمای سالن استفاده نمود.

در فصول سرد سال عدم ریزش هوای سرد بر سر جوجه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در تابستان افزایش سرعت هوا در سطح پرندگان اهمیت دارد.

در شرایط آب و هوایی بسیار گرم، ترکیبی از تهویه عرضی و تونلی پیشنهاد می‌شود.

محاسبات هواکش و هواده در انواع سیسستم‌های تهویه
 

تهویه حداقلی:

این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده که به محض کاهش دما از درجه خاصی شروع به کار کند ولی در بالاتر از set point دیگر کار نمی‌کند.

 هوای سرد ورودی باید سرعت کافی داشته باشد تا به منتهی‌الیه سقف پرتاب شود و با هوای گرم آنجا مخلوط و گرم شود و سپس پایین بیافتد. در غیر این‌صورت هوای سرد و گرم نشده سریع روی بستر می‌افتد و بستر را مرطوب و سرد می‌کند. یکی از عوامل کاهش سرعت هوای ورودی فقدان درزبندی مناسب(poor seal) است.

روش آسانی برای ارزیابی و پایش میزان پرتاب هوا به سقف و به‌طور کلی ارزیابی کیفیت گردش هوا در سالن، آویزان کردن قطعات نوار کاست از سقف است.

در سیستم حداقلی از inlet‌‌ها برای پرتاب(shooting) هوا به زیر سقف استفاده می‌شود. نصب لوله پولیکا با قطر 10‌سانت به موازات سقف هم به شوت کردن هوا به سقف کمک می‌کند ولی جای اینلت را نمی گیرد. یک اینلت خوب علاوه بر درزبندی خوب، صفحه‌ای برای جهت دادن به هوا دارد و نیز دارای قلاب است.

طبق جدول زیر هرچه عرض سالن بیشتر باشد، میزان فشار منفی برای شوتینگ هوا هم باید بیشتر باشد:

محل نصب اینلت هرچه بالاتر باشد، بهتر است. البته در صورتی که مانعی در مقابل آن نباشد.

میزان باز بودن دریچه‌ها نباید از 4-5‌سانت کمتر باشد. در غیر این‌صورت اینلت‌ها نمی‌توانند هوای کافی را به زیر سقف شوت کنند.

محاسبات تهویه حداقلی:

می‌خواهیم محاسبه کنیم در سالنی با ظرفیت و هواکشها و هواده‌های معین، دریچه‌ها در یک سیکل 5 دقیقه‌ای چند دقیقه باید روشن و چند دقیقه باتید خاموش باشند؟ یا در سالنی با مشخصات فلان و بهمان، چه میزان اینلت یا هواکش می‌خواهیم.

فرض کنید سالنی با ظرفیت 20000 قطعه و وزن 2600 گرم و با ابعاد 12×100 متر داریم. به جدول راهنمای سیستم مراجعه می‌کنیم. می‌بینیم برای وزن2600 گرم ضریب 1.437 را داریم. پس میزان هوای لازم برای 20000 جوجه 2600 گرمی می‌شود:28740 متر‌مکعب در ساعت. (20000*1.437= 28740). از طرفی فشار منفی برای عرض 12متر در جدول قبلی 13 پاسکال بود. توان فن‌های ما هم که 91‌سانتی هستند، 0.75 کیلووات است. پس هر فن 21500 متر‌مکعب هوا را در یک ساعت بیرون می‌کشد. هوای لازم برای کل سالن 28740 متر‌مکعب بود که بر ظرفیت یک فن تقسیم می‌کنیم:

28740÷21500=1.3 فن

یعنی در عمل 2 فن لازم داریم. حالا چند تا اینلت لازم است؟ شرکتها مشخصات اینلت‌هایشان را به ما می‌دهند. مثلا فلان اینلت در فشار 12 پاسکال، 1200 متر‌مکعب هوا شوت می‌کند؛ البته اگر 100% دریچه باز باشد. ولی ما می‌خواهیم صفحه‌ای که به هوا جهت می‌دهد نیمه‌باز باشد تا هوا را به سقف شوت کند. پس حجم واقعی هوای ورودی نصف می‌شود یعنی 600 مترمکعب در ساعت.

ما دو فن داریم که جمعا 43000 متر‌مکعب هوا را خارج می‌کنند. تقسیم این میزان خروجی بر ظرفیت هوادهی اینلتها، عدد 72 را به ما می‌دهد. یعنی به 72 عدد اینلت نیاز داریم تا 43000 متر‌مکعب هوا را به زیر سقف شوت کنند.

این سیستم صرفاً برای فصول سرد و 2 هفته اول پرورش است که مصرف سوخت بالاتر است.

مهم‌ترین نکته برای کنترل پرتِ انرژی، درزبندی کامل سالنهاست و برای این کار شناسایی منافذ اولویت دارد. برای این منظور از دستگاه‌های دود‌زا برای تولید دود در حاشیه سالن استفاده می‌شود و با روشن کردن تهویه‌ها، می‌توان منافذ احتمالی درزبندی نشده را شناسایی و عایق‌بندی کرد. درزبندی سقف که محل استقرار هوای گرم است، از همه جا مهم‌تر است.

این سیستم به تایمری وصل است که مدت خاموشی و روشنی هواکش‌ها را تنظیم می‌کند.

اگر وسیله اندازه‌گیری CO2 نداشته باشیم:

هفته اول و دوم و سوم: مدت کارکرد هواکش‌ها یک پنجم سیکل(مثلاً یک دقیقه روشن و 4 دقیقه خاموش در سیکل 5 دقیقه‌ای)

از 28 روزگی: مدت کارکرد هواکش‌ها یک چهارم سیکل(مثلاً 75 روشن و 225 ثانیه خاموش در سیکل 5 دقیقه‌ای)

از 35 روزگی: مدت کارکرد هواکش‌ها یک سوم سیکل(مثلاً 100 ثانیه روشن و 300 خاموش در سیکل 5 دقیقه‌ای)

یعنی هر هفته 25 ثانیه به روشنی فن‌ها افزوده و به همین میزان از خاموشی آن‌ها کاسته می‌شود. هدف اصلی این افزایش و کاهش این است که میزان CO2 زیاد نشود و میزان اکسیژن 19/6% و CO2 کمتر از ppm3000 بماند. اندازه‌گیری اکسیژن کمتر میسر است. لذا اندازه‌گیری CO2 برای اطمینان یافتن از میزان مناسب اکسیژن کفایت می‌کند و این به دلیل نسبت ثابتی است که بین این دو عنصر وجود دارد. در صورت امکان اندازه‌گیری CO2، مدت روشنی و خاموشی فن‌ها را بر اساس آن تنظیم می‌کنیم.

در تهویه حداقلی هدف این است که هر8 دقیقه یک بار هوای سالن کاملاً عوض شود.

در مقابل inlet‌ها نباید مانعی وجود داشته باشد و از بیرون دارای پوشش باشند ولی بالا و پائین این پوشش باید باز باشد.

تعداد هواکش لازم برای تهویه حداقلی:

مثلاً سالنی با ابعاد120×12×4=5760‌مترمکعب داریم و می‌خواهیم ببینیم چند تهویه 90‌سانتی لازم داریم. هر هواکش 90‌سانتی 345 متر‌مکعب هوا را در هر دقیقه جابجا می‌کند و ظرفیت سالن ما m3 5760 است که باید در 8 دقیقه جابجا شود پس در یک دقیقه باید 720=8÷5760‌مترمکعب تخلیه شود و برای تخلیه 720 متر‌مکعب هوا در یک دقیقه به 2 هواکش 90‌سانتی نیاز داریم: 2/08=345 : 720 البته با افزایش سن محاسبات تغییر می‌کند و هوای سالن باید در 5 دقیقه خالی شود پس برای همین سالن به 4 هواکش 90‌سانتی احتیاج داریم زیرا برای تخلیه 5760 متر‌مکعب هوا در 5 دقیقه، در هر دقیقه 1152 مترمکعب هوا تخلیه شود که معادل است با 4 هواکش 90‌سانتی:

مترمکعب 3/3= 345÷1152

دلیل این تغییر محاسبات، افزایش میزان co2 متناسب با افزایش سن است که نباید از ppm‌3000 بیشتر باشد. در واقع عدم تجاوز از این میزان دی‌اکسید‌کربن گاهی با تخلیه هوای سالن در 8 دقیقه حاصل می‌شود گاهی در 15 دقیقه و غیره. اساس تهویه حداقلی بر حفظ کیفیت هوا یعنی نسبت اکسیژن و دی‌اکسید‌کربن آن است. نکته دوم این که تهویه حداقلی در مرحله اول به تایمر وصل است و با آن تنظیم می‌شود و در مرحله دوم با ترموستات کار می‌کند نه با تایمر. نکته سوم این که در تهویه فشار منفی خیلی مهم است که باعث شود هوای بیرون با فشار کافی به تاج سالن برسد و در برخورد با هوای طرف مقابل، به کف سالن ریزش کند. بهترین هواکش‌ها برای تهویه حداقلی، فن‌های 90‌سانتی است.

تهویه مناسب به‌ازای هر کیلوگرم 6 مترمکعب در ساعت است که البته تا روز 21ام kg‌1- 0/8 بر کیلو کفایت می‌کند.

میزان ورودی‌ها:

حداقل میزان باز بودن ورودی‌ها 5–2/5 سانتی‌متر است که با کمک موتور نصب شده در دیوار جانبی سالن تنظیم می‌شود. توصیه نمی‌شود از کابل برای هماهنگ کردن میزان باز بودن ورودی‌ها استفاده شود. در این مورد میله‌های استیلی 8 میلی‌متری که انعطاف کابل را ندارد توصیه می‌شود تا همه دریچه‌ها به یک اندازه باز و بسته شوند.

ورودی‌ها در فاصله 60 سانت از انتهای سقف روی دیوارهای جانبی نصب می‌شوند و پشت آن‌ها حتماً باید باد‌شکن باشد. مساحت باد‌شکن باید حداقل 30‌درصد بیشتر از مساحت ورودی‌ها باشد.

میزان ورودی مورد نیاز به میزان عرض سالن و سرعت جریان هوا بستگی دارد که طی جدولی به ما داده شده است مثلاً برای همان مثال اول که 720 متر‌مکعب در دقیقه تخلیه هوا لازم داشتیم، اول آن را به ساعت تبدیل می‌کنیم که 60‌برابر می‌شود یعنی میزان هوای لازم برای تخلیه می‌شود 200/43 متر‌مکعب در ساعت. عرض سالن هم 12 متر بود در مقابل این عرض، در جدول سرعت جریان باد 5/4 متر بر ثانیه را داریم که 1 سانتی‌متر مربع ورودی به ازای هر 1/30 متر‌مکعب در ساعت نیاز داریم و این میزان برای 43/200 متر‌مکعب در ساعت می‌شود: 323= 1/30÷43/200سانتی‌متر‌مربع ورودی لازم.

تهویه ترانزیشنال (بینابینی)

در این سیستم هوادهی از حداقل شروع و با افزایش سن و نیاز پرنده به حداکثر می‌رسد. از سیستم حداقلی شروع و به سیستم تونلی ختم می‌شود. این سیستم از فصل و دمای خارج سالن هم متاثر می‌شود. بدینسان ممکن است در یک روز از سه شیوه به ضرورت استفاده شود. مثلا ظهر که هوا گرمتر است از سیستم تونلی و شب از سیستم حداقلی توام با استفاده از تهویه کناری یا تهویه‌های انتهایی استفاده کنیم و اینلت‌ها را هم کاملا باز کنیم.

هدف، تعویض هوا هر دو دقیقه یک بار است. این تهویه عمدتاً پاییزه و بهاره است.

مانند تهویه حداقلی هوا از طرف inlet‌ها وارد و در تاج سالن به هم برخورد می‌کنند و پائین می‌آید. اما فن‌ها همان فن‌های تهویه تونلی است.

میزان هوای لازم برای تهویه انتقالی:

در این تهویه علاوه بر هواکش‌های 90‌سانتی، از هواکش‌های 120‌سانتی (با ظرفیت 10 مترمکعب در ثانیه یا 600 متر مکعب در دقیقه یا 36000 متر‌مکعب در ساعت) استفاده می‌شود و هواکش‌ها با ترموستات کار می‌کنند. ورودی‌ها در دو طرف سالن، هوا را به تاج سالن می‌فرستند. سرعت جریان هوا 25% (یک چهارم) سیستم تونلی است.

برای همان سالن 5760 متر‌مکعبی، چند هواکش 120 سانتی می‌خواهیم؟ چون هوای سالن باید در 2 دقیقه تخلیه شود پس در هر دقیقه 2880 متر‌مکعب هوا باید جابجا شود که چون 4 هواکش 90‌سانتی هم داشتیم به جابجایی 1500 متر مکعب هوا در دقیقه نیاز دازیم که با 2/5 هواکش 120 سانتی قابل انجام است.

 هواکش 120 سانتی2/5= 600 ÷1500

m3/min‌1500 =( m3/min m3/s)-m32880

تهویه تونلی

اساس تهویه تونلی براثر خنک‌کنندگی هوای در حال حرکت است. توضیح آن که دمای احساسی(effective tempreture) از دمایی که سنسور و دماسنج نشان می‌دهد، مهم‌تر است. سنسور قادر به اندازه‌گیری اثر خنک‌کنندگی جریان هوا نیست. مثلا بر اساس جداولی که وجود دارد سرعت ا متر بر ثانیه به اندازه 1 درجه به جوجه حس خنکی می‌دهد. سرعت 2متر بر ثانیه 3.5 درجه و سرعت 3متر بر ثانیه ای هوا اثر خنک‌کنندگی‌ای معادل 8 درجه سلسیوس دارد. نکته مهم آن که در پرندگان جوان‌تر و خصوصاً در جوجه یکروزه این اثر تشدید می‌شود. مثلا سرعت ا متر برثانیه در یکروزگی معادل 8درجه اثر خنک‌کنندگی دارد در حالی که در 7 روزگی، 14 روزگی و 35 روزگی این میزان به ترتیب7،6 و 2.5 درجه سلسیوس می‌باشد.

در واقع فن باید بر موانعی نظیر کولینگ پد (با ضخامت‌های مختلف) و سایر وسایل داخل سالن غلبه کند.

 سرعت جریان هوا تا 28 روزگی در تهویه تونلی نباید بیشتر از 60 متر در دقیقه باشد پس سیستم خنک‌کننده را از 28 روز به بعد راه می‌اندازیم (28/28). این سیستم اساساً تابستانی و مخصوص هوای گرم است که با سرعت دادن به جریان باد باعث خنکی جوجه می‌شود. در این سیستم هوای سالن هر یک دقیقه یک بار عوض می‌شود و به دلیل این، سوخت نباید در هوای زیر 25 درجه و 25 روزگی مورد استفاده قرار گیرد که به آن قانون 25/25 گفته می‌شود.

میزان هوای لازم برای سیستم تونلی:

مبنای محاسبه میزان فن‌های مورد نیاز این فرمول است:

 سرعت هوا(متر‌/ثانیه)×سطح مقطع عرض سالن×3600 ثانیه(یک ساعت).

مساحت مورد نیاز برای دریچه‌ها هم از این فرمول محاسبه می‌شود:

ظرفیت فن(متر مکعب در ساعت)÷2.5(متر‌/ثانیه)÷3600= مساحت اینلت‌ها(متر مربع)

گفتیم که این سیستم مخصوص خنک کردن پرنده در فصول گرم از طریق سرعت دادن به جریان هواست. سرعت هوا باید 2/5 متر بر ثانیه باشد که دمای مؤثر را 7- 5 درجه کاهش می‌دهد و آن را به زیر 30 می‌رساند. کل هوای سالن باید در یک دقیقه عوض شود.

هواکش‌های ما باید هوای 48 متر‌مربع(دیواره عرضی سالن) را با سرعت 2/5 متر بر ثانیه تخلیه کنند که می‌شود 120 متر‌مکعب در ثانیه (120 =2/5×48) و هر هواکش 120 سانتی قدرتی معادل 10 مترمکعب بر ثانیه برای تخلیه هوا دارد پس به 12 عدد هواکش نیاز داریم:                            12=m3/s10÷ m3/s120

حجم سالن m35760 بود و کل ظرفیت هواکش‌ها m3/min 600×12 پس کل هوای سالن با 12 عدد هواکش در 0/8 دقیقه یعنی کمتر از یک دقیقه خالی می‌شود که مطلوب ماست:                     min8/0=(600×12):5760

اگر بخواهیم بدانیم سرعت جریان هوا چقدر است کل قدرت مکش هواکش‌ها m3/s10×12 را بر سطح مقطع سالن (m2 ‌48) تقسیم می‌کنیم که می‌شود m3/s2/71 که مطلوب است.

نوعی دیگر از محاسبه تعداد و قدرت مورد نیاز فنها:

جهت محاسبه و طراحی مناسب سیستم تهویه یک سالن لازم است تعداد و قدرت فنها و مساحت و موقعیت دریچه‌های ورودی سالن با توجه به ظرفیت پرورش سالن حداکثر وزن زنده پرندگان مورد پرورش و حداکثر دمای ممکن در فصول مختلف سال در نظر گرفته می‌شود. برای تعیین میزان هوای مورد نیاز پرندگان در یک سالن پرورش می‌توان از فرمول زیر استفاده نمود.

Cfm =min/ft0/12×Ib×f×n

فوت مکعب در دقیقه= min/ft

حداکثر تعداد پرنده = n

حداکثر حرارت سالن =F

حداکثر وزن پرنده =Ib

در طراحی سیستم تهویه عرضی پس از محاسبه Cfm لازم است دقت شود در طول سالن از تعداد فنهای مناسب با قدرت معین استفاده گردد.

مثال :جهت محاسبه تعداد وقدرت فنهای سالن پرورش طیور که حداکثر تعداد پرنده 10000 عدد و حداکثر دمای محیط در فصول گرم سال به 120 درجه فارنهایت می‌رسد و حداکثر وزن مورد انتظار پرورش 2/5 کیلوگرم یا 6 پوند می‌باشد به طریق زیرمحاسبه می‌گردد.

                                          (فوت مکعب در دقیقه هوای مورد نیاز سالن) cfm=86400=0.12*120*6*10000

اگر در مثال فوق بخواهیم از فنهای با قدرت cfm‌8000 استفاده کنیم باید تعداد 11 عدد جهت سالن فوق در نظر گرفته شود بهتر است در محاسبه فنهای ضریب بالاتری در نظر گرفته شود.

86400/8000=11

رابطه هواکش‌ها و ورودی‌های هوا:

سرعت لازم برای جریان هوا با عرض سالن رابطه‌ای دارد که در جدول خاصی آمده است و سرعت مطلوب جریان هوا، تقریباً 1/3 عرض سالن، بر حسب متر در ثانیه است.

یک فن 120 سانتی، در هر ثانیه 10 مترمکعب هوا را خارج می‌کند و اگر عرض سالن 12 متر باشد ، سرعت باید 4 متر در ثانیه باشد پس این فن 2/5 مترمربع دریچه می‌خواهد (2/5=4:10)

اما در موردinlet‌‌ها، استانداردهای دیگری وجود دارد و کارخانه سازنده به ما می‌گوید که inlet من ظرفیتش مثلاً 3000 مترمکعب در ساعت است. چند تا inlet با این مشخصات لازم داریم؟ برای محاسبه باید ببینیم قدرت مکش همه هواکش‌هایمان چقدر است مثلاً 4 فن 120 سانتی جمعاً قدرتی معادل 000/ 144=3600*4 متر مکعب در ساعت دارند. آن را بر ظرفیت inlet تقسیم می‌کنیم. تعداد دریچه بدست می‌آید. در این مورد تعداد لازم inlet ،48‌تاست که در دو طرف نصب می‌شود. 48=144000:3000 inlet‌ها در تهویه حداقلی و انتقالی استفاده می‌شوند.

میزان لازم صفحات خنک‌کننده درتهویه تونلی:

حجم سالن را داریم. در مثال ما 5760 مترمکعب. سرعت هوای لازم 2/5 متر بر ثانیه است و ظرفیت مورد نیاز هواکش‌ها m3/se‌120=2/5×48. سرعت هوا در صفحات به ضخامت 15 سانت، 2 متر بر ثانیه است پس مساحت لازم برای صفحه می‌شود:

 60= 120:2 متر مربع یعنی هر طرف 30 متر مربع

یک روش ساده محاسبه برای تعداد هواکش:

تعداد هواکش از تقسیم سرعت جریان هوا (که باید 120 متر بر دقیقه باشد) در یک دقیقه، ضربدر سطح مقطع سالن به مترمربع، تقسیم بر قدرت یک هواکش(متر مکعب هوا در دقیقه) به‌دست می‌آید. فن 90‌سانتی 18000‌مترمکعب در ساعت(300‌مترمکعب در دقیقه) و فن 120 سانتی 36000‌مترمکعب در ساعت (600‌مترمکعب در دقیقه) و فن 140 سانتی 39000‌مترمکعب در ساعت هوا (‌m3650-700 در دقیقه) را جابجا می‌کند.

مثلا در سالنی با ارتفاع 4 و عرض 8، سطح مقطع می‌شود 32 مترمربع در 120 ضرب می‌کنیم می‌شود 3840 که اگر بخواهیم هواکش 120‌سانتی بگذاریم بر 600 تقسیم می‌کنیم که می‌شود 6.4 هواکش.

به طور تقریبی هر کیلوگرم مرغ زنده احتیاج به جابجایی 7- 5 متر‌مکعب هوا در ساعت در سالن توسط هواکش‌ها دارد و جابجایی این میزان هوا نیاز به 3 سانتی‌متر مربع ورودی هوا (هواده) به ازای هر متر‌مکعب هوا دارد. به این‌ترتیب برای یک سالن 10000 قطعه‌ای با جوجه‌‌هایی به وزن 2 کیلوگرم، نیاز به جابجایی 100.000 متر‌مکعب هوا در یک ساعت داریم که توسط 3 هواکش بزرگ 140 سانتی‌متری می‌تواند تأمین شود و از آن سو نیاز به 30 متر مربع هواده (cm2300000=3×100000) دارد. تعداد هواکش‌ها را از این فرمول هم می‌توان محاسبه کرد:

قدرت هر هواکش در دقیقه ÷120 × مساحت عرض سالن = تعداد هواکش لازم

که در آن 120، سرعت حرکت هوا بر حسب متر در دقیقه است و مساحت عرض سالن از ضرب ارتفاع × عرض به دست می‌‌‌آید و قدرت کشش هوا در دقیقه را هم باید از کاتالوگ هواکش‌ها استخراج کرد.

جدول احتیاجات تهویه برای 1000 قطعه پرنده

نکته‌های مختلف

خصوصیات هواکش‌ها:

فن‌های تک‌دور بهتر از فن‌های دو‌دورند.

فن 90‌سانتی 18000‌مترمکعب در ساعت(300‌مترمکعب در دقیقه) و فن 120‌سانتی 36000‌مترمکعب در ساعت (600‌مترمکعبدر دقیقه) و فن 140‌سانتی37000- ‌39000‌مترمکعب و گاهی بیشتر در ساعت هوا را جابجا می‌کند.

بهتر است شاترِ فن در داخل باشد تا هم گرد و غبار کمتری بگیرد و هم 25% بر ظرفیت و قدرتش افزوده شود. نصب قیف در قسمت بیرونی هم 25% به ظرفیت و قدرت فن می‌افزاید. این قیف را به شکل مخروطی روی فن نصب می‌کنند. جهت پره‌ها هم نباید به بیرون باشد تا از ظرفیت فن کاسته نشود.

فن را با زاویه 60 درجه نصب کنید یعنی قسمت بالا رو به خارج باشد.

لازم نیست ارتفاع فن زیاد باشد ولی در حدی باشد که پرنده بدان نرسد چون فن فقط فشار منفی ایجاد می‌کند و جهت حرکت هوا را inlet‌ها و پنجره‌های ورودی هوا تعیین می‌کنند.

میزان تهویه پیشنهادی کاب:

به‌دلیل نیاز بیشتر جوجه کاب نسبت به راس، شرکت کاب برای روزهای اول تهویه‌ای ده‌برابری را نسبت به سایر شرکت‌ها توصیه می‌کند تا سیستم قلبی و عروقی دچار مشکل نشود.

سرعت هوا:

در 2 هفته اول سرعت m/se0/3 هم برای جوجه مضر است و ایجاد کوران می‌کند. در 2 هفته نخست سیستم تنظیم حرارتی جوجه راه نیافتاده و احساس سرمای بیشتری می‌کند. به‌طور کلی سرعت هوا باید در 2 هفته اول m/se0/3 در هفته سوم 0/5، هفته چهارم 1 و بعد از آن بیشتر از 1 متر در ثانیه باشد. سرعت زیاد هوا باعث ایجاد نقاط کور و بی هوا می‌شود. سرعت هوا در سنین بالا و هوای گرم باید 3 ـ 2/75 متر بر ثانیه باشد. در سیستم کولینگ‌پد سرعت مطلوب، 2/5 و در سیستم کولینگ با نازل مه‌پاش 2/25 متر بر ثانیه است.

محل پنجره‌ها:

بهترین محل پنجره‌ها در دیواره طولی است و تقسیم پنجره بین دیواره عرضی و طولی و در مجاور هم باعث اخلال آن‌ها در کار یکدیگر می‌شود.

در تهویه تونلی قسمت‌های ابتدایی سردتر و قسمت‌های انتهایی گرم‌تر است و همین باعث نوعی عدم یکنواختی می‌شود.

میزان CO2:

افزایش CO2 در همه جانداران از جمله جوجه احساس خمودگی و خواب آلودگی ایجاد می‌کند. میزان CO2 هوای معمولی ppm‌400 است که در مورد سالن مرغداری نباید از ppm‌3000 تجاوز نماید.

Baffles:

بافل‌ها پرده‌هایی برای پوشاندن قسمت تاج سالن به منظور افزایش سرعت هوا هستند که باید با فواصل 10 متری از یکدیگر نصب شوند. ارتفاع آن‌ها از کف 2/2 ـ 2 متر است.

 دکتر محمدامین مروتی