به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ علاوه‌بر اینكه آب تركیبی از مولكول‌های اكسیژن و هیدروژن (H2O) است٬ یك حلال عمومی نیز هست، كه محتوی تعدادی عناصر معدنی و تركیبات دیگر می‌باشد. تركیب آب با‌توجه به نواحی مختلف جغرافیائی متفاوت است كه طبقات عرضی طبیعت این تفاوت‌ها را به‌وجود می‌آورد درصورتی‌كه آب‌های سطحی از طریق زه‌كشی‌های دیواره وارد آب شوند٬ آلودگی آب را پیش خواهند آورد.
پرورش‌دهندگان طیور باید نگران كیفیت آب باشند، آب با كیفیت پائین می‌تواند باعث اختلال درهضم و متعاقب آن تاثیر منفی برعملكرد پرنده بگذارد زمانی كه كیفیت آب آشامیدنی پائین باشد می‌تواند باعث كاهش اثر واكسن و داروهای استفاده شده در داخل سیستم آبرسانی شود. تركیبات آب می‌تواند مشكلاتی را برای تجهیزات سیستم آبرسانی ایجاد كند كه باعث می‌گردد آب قابل دسترس برای مصرف طیور یا تاثیر برسیستم‌های خنك‌كننده و مه‌پاش محدود شود. كاهش مصرف آب یا كاهش فعالیت خنك‌كننده بر روی رشد و تولید طیور اثر منفی دارد. آب با كیفیت پائین می‌تواند باعث نشست (نشتی) نیپل‌های آب داخل سالن شده٬ كه در نتیجه رطوبت بستر بالا رفته و باعث افزایش تولید گاز آمونیاك در سالن می‌شود.
كیفیت پائین بستر و سطوح بالای آمونیاك باعث كاهش عملكرد و قدرت زنده ماندن و افزایش ضریب تبدیل می‌گردد. استانداردهای كیفیت آب باید شامل عوامل موثر بر مزه٬ تشكیل رسوب (بیوفیلم) در داخل سیستم آبرسانی و سمیت٬ باشد.
فاكتورهائی كه باید جهت تولیدات طیور درنظر گرفته شوند شامل عوامل زیر است اما باید متذكر شد كه محدود به عوامل ذیل نمی باشند :
رنگ آب
آب رنگی ندارد و هررنگی در آب می‌توان نمایانگر وجود سطوح آلودگی در آب باشد.
چگالی (گل آلودگی)
ذرات به‌عنوان مثال مواد رسی٬ لجن، گل و شن یا مواد ارگانیك معلق می‌تواند باعث تیرگی و گل‌آلوده به‌نظر رسیدن آب شوند. آب گل‌آلود می‌تواند باعث نشست نیپلها و مسدود كردن نازلهای مه‌پاش‌ها گردند.
سختی آب
نمك‌های كلسیم و منیزیم باعث افزایش سختی آب، لایه و رسوب لجن درون سیستم‌های آبرسانی می‌شوند. سختی آب باعث كاهش اثر شوینده‌ها (صابونی‌ها) ضد‌عفونی‌ها و تداخل با اثر بعضی از داروها می‌گردد.
آهن (Fe)
عنصر آهن اغلب هرچیزی را كه با آن ارتباط داشته باشد آلوده می‌كند و همچنین یك مسئله عمومی جهت كیفیت آب بشمار می‌رود. مطالعات اخیر نشان داده كه آهن در آب بنظر نمی‌رسد كه بر سلامت طیور موثر باشد، اما بعضی از تركیبات آهن از ذرات معلق به‌عنوان مثال اكسید‌آهن می‌تواند اساس مشكلات باشد. این ذرات كوچك می‌تواند باعث نشستی نیپلها و مسدود كردن منافذ لوله‌های مه‌پاش شوند. با تجمع آهن زیاد در آب احتمال بوجود آمدن آلودگی آهن (آهن باكتریائی) وجود دارد، و در نهایت باعث تشكیل ساختمان بیوفیلم می‌گردد كه می‌تواند نیپل‌های آبخوری را مسدود نموده و باعث افزایش رشد و تكثیر پاتوژن‌ها (میكروب‌ها) می‌شود.
منگنز (Mg)
ضمن اینكه منگنزخودش باعث اثر منفی بر سلامت طیور نمی‌شود٬ شبیه آهن می‌تواند از ذرات جامدی كه باعث نشستی نپل‌ها و مسدود شدن مه‌پاش‌ها می‌گردد، باشد.
نیترات (N)
تجمع بالای نیترات حاكی از فساد (پوسیدگی) مواد آلی (ارگانیك) می‌باشد. این موضوع سابقاً مرتبط بود با فقر اكسیرن مورد استفاده حیوانات٬ اما مطالعات اخیر روشن نمود كه عملكرد طیور با سطوح نیترات بالا به عنوان مثال ppm 600 متفاوت می‌باشد. وجود نیترات یك شاخص خوب مانعت كننده (بازدارنده) باكتری‌های آب می‌باشد.
PH
PH یك مقیاس از اسیدی یا بازی بودن می‌باشد یك اندازه از 14-0 برای مقیاس PH وجود دارد. PH در اندازه 7 نه اسیدی و نه قلیایی یعنی خنثی می‌باشد، اندازه‌های بالای 7 بازی (قلیائی)٬ و اندازه‌های زیر 7 اسیدی می‌باشند. طیف PH از 6 تا 8/6 برای تولیدات طیور مناسب می‌باشند. اما پرندگان می‌تواند طیفی از 4 تا 8 را تحمل نمایند. طیف PH بالاتر از 8 می‌تواند باعث كاهش مصرف آب شود.
خاصیت قلیائی
این حالت با‌حضور كربنات‌كلسیم٬ بی‌كربنات یا سولفات ایجاد می‌شود. با بالا رفتن خاصیت قلیائی ظرفیت بافری آب نیز افزایش می‌یابد. (موادی كه باعث می‌شود یون‌های ئیدروژن به اسید یا قلیا اضافه شود تا غلظت محیط ثابت بماند (مانند نمك درخون) را مواد بافری گویند).
سختی كل
سختی كل تراكم مواد جامد، هر‌دو گروه معلق و محلول را نشان می‌دهد. سختی كل ارتباط مستقیمی با موضوع‌های سلامتی طیور ندارد اما اعمال و تخلیص آب بطور منفی بوسیله سختی كل می‌تواند موثر باشد.
تركیبات سمی
تراكم بستگی به تركیبات دارد اما عناصری مانند سرب٬ سلنیوم٬ آرسنیك برای جلوگیری و محفوظ ماندن از مشكلات سلامتی طیور باید زیر 1 ppm باشد.
اكسیژن محلول
درحالت نرمال و طبیعی در آب اصولاً هیچ مقدار یا كمی اكسیژن محلول وجود دارد. غلظت‌های بالای صفر از این ماده امكان حضور سطوح موثر بر آب را دارا می‌باشد.
میكروب‌های تك‌سلولی (باكتریایی)
باید سطوح باكتری‌ها در كمترین مقدار در آب حضور داشته باشند. (جدول 1)
|
بيشترين سطوح مورد قبول
|
آلودگیها ، پارامترها و عناصر
|
|
100 CFU/100 ml |
جمعيت كل باكتری‌های بيگانه خوار |
|
50 CFU/100 ml |
باكتری كلی فرم |
|
6.0 – 8.0 |
pH |
|
110 ppm |
سختی |
|
|
تركيبات طبيعی موجود در آب |
|
500 ppm |
كلسيم |
|
250 ppm |
كلر |
|
0.6 ppm |
مس |
|
0.03 ppm |
آهن* |
|
125 ppm |
منيزيم |
|
0.05 ppm |
منگنز** |
|
25 ppm |
نيترات*** |
|
0.1 ppm |
فسفر |
|
500 ppm |
پتاسيم |
|
50 ppm |
سديم |
|
250 ppm |
سولفات |
* آهن بالا تا 660ppm ظاهراً برسلامتی طیور موثر نمی باشد اما برخطوط آب (سیستم لوله‌كشی) و سیستم‌های مه‌پاش تاثیر مخربی دارد. (Fairchild et al., 2005)
** منگنز بالا تا ppm20 ظاهراً برسلامتی طیور اثری ندارد اما برسیستم لوله‌كشی و سیستم‌های مه‌پاش اثر مخربی دارد. (Batal et al.,2005 )
*** ظاهراً نیترات بالا تا ppm 600 تاثیری بر سلامتی پرنده ندارد.
برخی از استانداردهای كیفی آب آشامیدنی طیور با اصلاحاتی كه روی استانداردهای آب آشامیدنی انسانی انجام شده، بدست آمده است. برخی از این استانداردها بر پایه تحقیقاتی كه بر روی طیور گوشتی و تخمگذار انجام شده بدست آمده‌اند و توصیه می‌گردند. باید درنظر داشت كیفیت پایین آب (سطوح بالای آهن و منگنز) باعث افزایش آلودگی‌های میكروبی و تشكیل بیوفیلم گردد.
احتمال تشكیل بیوفیلم‌ها در سراسر خطوط آب (سیستم لوله‌كشی) می‌رود كه می‌تواند پیشرو و راهبر مشكلات اساسی مانند نشستی نیپلها، مسدود كردن نازلهای مه‌پاش‌ها، بالا رفتن رطوبت بستر، كاهش اثر دارو و واكسن، بالا رفتن بار میكروبی آب و...، كاهش عملكرد و در نهایت افزایش ظریب تبدیل گردد.
جهت پیشگیری و برطرف نمودن این مشكلات 3 راهكار پیشنهاد داده می‌شود:
رسیدگی به آزمایشات آب
تعویض مرتب فیلترها
شستشوی مرتب سیستم لوله‌كشی
رسیدگی به آزمایشات آب
هر مزرعه پرورشی باید مدلی از آزمایش آب خوب را داشته باشد. كیفیت آب درطی دوره‌های بارندگی سنگین یا خشكسالی می‌تواند تغییر كند و علاوه بر این٬ آزمایشات آب در طی این دوره‌ها باعث ایجاد اطمینان خواهد شد از اینكه سیستم لوله‌كشی به‌صورت مداوم آب مناسب و كافی را در دسترس طیور و سیستم‌های خنك‌كننده قرار می‌دهد و در‌صورت مشاهده مشكل به اصلاح و برطرف نمودن آن اقدام كرد.
عوض كردن مرتب فیلترها در مرغداری
مواد رسوبی و دیگر ذرات ریز می‌توانند باعث نشستی نیپلها شوند كه این امر می‌تواند اثرات منفی بر كیفیت مجموعه داشته باشد. مسدود شدن فیلترها باعث محدود شدن جریان آب برای جایگاه نوشیدن (آبشخوار) و سیستم‌های خنك‌كننده می‌شود. استفاده از فیلترهای فشنگی ساده در بعضی از موارد مناسب نمی‌باشد به‌عنوان مثال درمناطقی كه آهن آب بالا می‌باشد كه در موارد این‌چنینی باید از روش‌های اصلاحی دیگر استفاده كرد.
شستشوی مرتب خطوط آب (سیستم لوله‌كشی)
استفاده ازمواد ضدعفونی‌كننده آب و از‌بین برنده بیوفیلم در طول سیستم لوله‌كشی و استفاده از آب با فشار بالا (زیاد) در خطوط آب بین هر گله و بعد از اضافه كردن افزودنی‌ها و داروها (واكسن٬ داروها٬ ویتامین‌ها٬ الكترولیت‌ها وغیره) ازطریق سیستم آبرسانی.