کیفیت آب آشامیدنی طیور

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ علاوه‌بر اینکه آب ترکیبی از مولکول‌های اکسیژن و هیدروژن (H2O) است٬ یک حلال عمومی نیز هست، که محتوی تعدادی عناصر معدنی و ترکیبات دیگر می‌باشد. ترکیب آب با‌توجه به نواحی مختلف جغرافیائی متفاوت است که طبقات عرضی طبیعت این تفاوت‌ها را به‌وجود می‌آورد درصورتی‌که آب‌های سطحی از طریق زه‌کشی‌های دیواره وارد آب شوند٬ آلودگی آب را پیش خواهند آورد.

پرورش‌دهندگان طیور باید نگران کیفیت آب باشند، آب با کیفیت پائین می‌تواند باعث اختلال درهضم و متعاقب آن تاثیر منفی برعملکرد پرنده بگذارد زمانی که کیفیت آب آشامیدنی پائین باشد می‌تواند باعث کاهش اثر واکسن و داروهای استفاده شده در داخل سیستم آبرسانی شود. ترکیبات آب می‌تواند مشکلاتی را برای تجهیزات سیستم آبرسانی ایجاد کند که باعث می‌گردد آب قابل دسترس برای مصرف طیور یا تاثیر برسیستم‌های خنک‌کننده و مه‌پاش محدود شود. کاهش مصرف آب یا کاهش فعالیت خنک‌کننده بر روی رشد و تولید طیور اثر منفی دارد. آب با کیفیت پائین می‌تواند باعث نشست (نشتی) نیپل‌های آب داخل سالن شده٬ که در نتیجه رطوبت بستر بالا رفته و باعث افزایش تولید گاز آمونیاک در سالن می‌شود.

کیفیت پائین بستر و سطوح بالای آمونیاک باعث کاهش عملکرد و قدرت زنده ماندن و افزایش ضریب تبدیل می‌گردد. استانداردهای کیفیت آب باید شامل عوامل موثر بر مزه٬ تشکیل رسوب (بیوفیلم) در داخل سیستم آبرسانی و سمیت٬ باشد.

فاکتورهائی که باید جهت تولیدات طیور درنظر گرفته شوند شامل عوامل زیر است اما باید متذکر شد که محدود به عوامل ذیل نمی باشند :

رنگ آب

آب رنگی ندارد و هررنگی در آب می‌توان نمایانگر وجود سطوح آلودگی در آب باشد.

چگالی (گل آلودگی)

ذرات به‌عنوان مثال مواد رسی٬ لجن، گل و شن یا مواد ارگانیک معلق می‌تواند باعث تیرگی و گل‌آلوده به‌نظر رسیدن آب شوند. آب گل‌آلود می‌تواند باعث نشست نیپلها و مسدود کردن نازلهای مه‌پاش‌ها گردند.

سختی آب

نمک‌های کلسیم و منیزیم باعث افزایش سختی آب، لایه و رسوب لجن درون سیستم‌های آبرسانی می‌شوند. سختی آب باعث کاهش اثر شوینده‌ها (صابونی‌ها) ضد‌عفونی‌ها و تداخل با اثر بعضی از داروها می‌گردد.

آهن (Fe)

عنصر آهن اغلب هرچیزی را که با آن ارتباط داشته باشد آلوده می‌کند و همچنین یک مسئله عمومی جهت کیفیت آب بشمار می‌رود. مطالعات اخیر نشان داده که آهن در آب بنظر نمی‌رسد که بر سلامت طیور موثر باشد، اما بعضی از ترکیبات آهن از ذرات معلق به‌عنوان مثال اکسید‌آهن می‌تواند اساس مشکلات باشد. این ذرات کوچک می‌تواند باعث نشستی نیپل‌ها و مسدود کردن منافذ لوله‌های مه‌پاش شوند. با تجمع آهن زیاد در آب احتمال بوجود آمدن آلودگی آهن (آهن باکتریائی) وجود دارد، و در نهایت باعث تشکیل ساختمان بیوفیلم می‌گردد که می‌تواند نیپل‌های آبخوری را مسدود نموده و باعث افزایش رشد و تکثیر پاتوژن‌ها (میکروب‌ها) می‌شود.

منگنز (Mg) 

ضمن اینکه منگنزخودش باعث اثر منفی بر سلامت طیور نمی‌شود٬ شبیه آهن می‌تواند از ذرات جامدی که باعث نشستی نپل‌ها و مسدود شدن مه‌پاش‌ها می‌گردد، باشد.

نیترات (N) 

تجمع بالای نیترات حاکی از فساد (‌پوسیدگی) مواد آلی (ارگانیک) می‌باشد. این موضوع سابقاً مرتبط بود با فقر اکسیرن مورد استفاده حیوانات٬ اما مطالعات اخیر روشن نمود که عملکرد طیور با سطوح نیترات بالا به عنوان مثال ppm 600 متفاوت می‌باشد. وجود نیترات یک شاخص خوب مانعت کننده (بازدارنده) باکتری‌های آب می‌باشد.

PH 

PH  یک مقیاس از اسیدی یا بازی بودن می‌باشد یک اندازه از 14-0 برای مقیاس PH وجود دارد. PH  در اندازه 7 نه اسیدی و نه قلیایی یعنی خنثی می‌باشد، اندازه‌های بالای 7 بازی (قلیائی)٬ و اندازه‌های زیر 7 اسیدی می‌باشند. طیف PH از 6 تا 8/6 برای تولیدات طیور مناسب می‌باشند. اما پرندگان می‌تواند طیفی از 4 تا 8 را تحمل نمایند. طیف PH بالاتر از 8 می‌تواند باعث کاهش مصرف آب شود.

خاصیت قلیائی 

این حالت با‌حضور کربنات‌کلسیم٬ بی‌کربنات یا سولفات ایجاد می‌شود. با بالا رفتن خاصیت قلیائی ظرفیت بافری آب نیز افزایش می‌یابد. (موادی که باعث می‌شود یون‌های ئیدروژن به اسید یا قلیا اضافه شود تا غلظت محیط ثابت بماند (مانند نمک درخون) را مواد بافری گویند).

سختی کل 

سختی کل تراکم مواد جامد، هر‌دو گروه معلق و محلول را نشان می‌دهد. سختی کل ارتباط مستقیمی با موضوع‌های سلامتی طیور ندارد اما اعمال و تخلیص آب بطور منفی بوسیله سختی کل می‌تواند موثر باشد.

ترکیبات سمی 

تراکم بستگی به ترکیبات دارد اما عناصری مانند سرب٬ سلنیوم٬ آرسنیک برای جلوگیری و محفوظ ماندن از مشکلات سلامتی طیور باید زیر 1 ppm باشد.

اکسیژن محلول 

درحالت نرمال و طبیعی در آب اصولاً هیچ مقدار یا کمی اکسیژن محلول وجود دارد. غلظت‌های بالای صفر از این ماده امکان حضور سطوح موثر بر آب را دارا می‌باشد.

میکروب‌های تک‌سلولی (باکتریایی)

باید سطوح باکتری‌ها در کمترین مقدار در آب حضور داشته باشند. (جدول 1)

بیشترین سطوح مورد قبول	آلودگیها ، پارامترها و عناصر
100 CFU/100 ml	جمعیت کل باکتری‌های بیگانه خوار
50 CFU/100 ml	باکتری کلی فرم
6.0 – 8.0	pH
110 ppm	سختی
	ترکیبات طبیعی موجود در آب
500 ppm	کلسیم
250 ppm	کلر
0.6 ppm	مس
0.03 ppm	آهن*
125 ppm	منیزیم
0.05 ppm	منگنز**
25 ppm	نیترات***
0.1 ppm	فسفر
500 ppm	پتاسیم
50 ppm	سدیم
250 ppm	سولفات

* آهن بالا تا 660ppm  ظاهراً برسلامتی طیور موثر نمی باشد اما برخطوط آب (سیستم لوله‌کشی) و سیستم‌های مه‌پاش تاثیر مخربی دارد. (Fairchild et al., 2005)

** منگنز بالا تا ppm20 ظاهراً برسلامتی طیور اثری ندارد اما برسیستم لوله‌کشی و سیستم‌های مه‌پاش اثر مخربی دارد. (Batal et al.,2005 )

*** ظاهراً نیترات بالا تا ppm 600 تاثیری بر سلامتی پرنده ندارد.
 

برخی از استانداردهای کیفی آب آشامیدنی طیور با اصلاحاتی که روی استانداردهای آب آشامیدنی انسانی انجام شده، بدست آمده است. برخی از این استانداردها بر پایه تحقیقاتی که بر روی طیور گوشتی و تخمگذار انجام شده بدست آمده‌اند و توصیه می‌گردند. باید در‌نظر داشت کیفیت پایین آب (سطوح بالای آهن و منگنز) باعث افزایش آلودگی‌های میکروبی و تشکیل بیوفیلم گردد.

احتمال تشکیل بیوفیلم‌ها در سراسر خطوط آب (سیستم لوله‌کشی) می‌رود که می‌تواند پیشرو و راهبر مشکلات اساسی مانند نشستی نیپل‌ها، مسدود کردن نازلهای مه‌پاش‌ها، بالا رفتن رطوبت بستر، کاهش اثر دارو و واکسن، بالا رفتن بار میکروبی آب و...، کاهش عملکرد و در نهایت افزایش ظریب تبدیل گردد.

جهت پیشگیری و بر‌طرف نمودن این مشکلات 3 راهکار پیشنهاد داده می‌شود:

  رسیدگی به آزمایشات آب

  تعویض مرتب فیلترها

  شستشوی مرتب سیستم لوله‌کشی

رسیدگی به آزمایشات آب 

هر مزرعه پرورشی باید مدلی از آزمایش آب خوب را داشته باشد. کیفیت آب درطی دوره‌های بارندگی سنگین یا خشکسالی می‌تواند تغییر کند و علاوه بر این٬ آزمایشات آب در طی این دوره‌ها باعث ایجاد اطمینان خواهد شد از اینکه سیستم لوله‌کشی به‌صورت مداوم آب مناسب و کافی را در دسترس طیور و سیستم‌های خنک‌کننده قرار می‌دهد و در‌صورت مشاهده مشکل به اصلاح و برطرف نمودن آن اقدام کرد.

عوض کردن مرتب فیلترها در مرغداری

مواد رسوبی و دیگر ذرات ریز می‌توانند باعث نشستی نیپل‌ها شوند که این امر می‌تواند اثرات منفی بر کیفیت مجموعه داشته باشد. مسدود شدن فیلترها باعث محدود شدن جریان آب برای جایگاه نوشیدن ‌(آبشخوار) و سیستم‌های خنک‌کننده می‌شود. استفاده از فیلترهای فشنگی ساده در بعضی از موارد مناسب نمی‌باشد به‌عنوان مثال درمناطقی که آهن آب بالا می‌باشد که در موارد این‌چنینی باید از روش‌های اصلاحی دیگر استفاده کرد.

شستشوی مرتب خطوط آب (سیستم لوله‌کشی)

استفاده ازمواد ضدعفونی‌کننده آب و از‌بین برنده بیوفیلم در طول سیستم لوله‌کشی و استفاده از آب با فشار بالا (زیاد) در خطوط آب بین هر گله و بعد از اضافه کردن افزودنی‌ها و داروها (واکسن٬ داروها٬ ویتامین‌ها٬ الکترولیت‌ها وغیره) ازطریق سیستم آبرسانی.