به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آب تازه و پاک برای اتساع شکمبه ضروری و حیاتی است. بخش مهمی از رشد گوساله، توانا شدن شکمبه حیوان برای تخمير غلات وعلوفه است که «اتساع شکمبه» نامیده می‌شود. این فرآیند برای از شیر گرفتن موفق و بدون خطر گوساله نیز حیاتی می‌باشد.
تخمير مواد غذایی در شکمبه موجب تولید اسید‌های چرب قرار می‌شود .(Volatile Fatty Acids- VFA) این اسيدها تاثیرات شگرفی در اندازه و کارکرد شکمبه می‌گذارند و گوساله را برای از شیر گرفتن آماده می‌کنند.
هر زمان که گوساله بتواند غذای خشک کافی در اولین هفته‌های زندگی دریافت کند، می‌توان آن را از شیر گرفت. در غیر این‌صورت از شیر گرفتن موفقیت‌آمیز نخواهد بود.
باکتری‌های شکمبه مسوول تخمیر غذای آغازین (starter) گوساله و غلات به VFA هستند. برای اینکه عمل تخمير انجام شود، این باکتری‌ها باید در محیط آبی زندگی کنند. بدون آب کافی، باکتری‌ها نمی‌توانند رشد کنند، پس اتساع شکمبه به تأخیر می‌افتد و این درست همانجایی است که دامداران را مستقیما تحت تأثیر قرار می‌دهند، چرا که بیشتر آبی که وارد شكمبه می‌شود از آب خوردن مستقیم حيوان بدست می‌آید.
اگر آب از سنین پایین، آزادانه در اختیار گوساله گذاشته شود معمولا مشکلی را پدید نمی‌آورد چرا که گوساله‌ها مقدار کافی آب برای باکتری‌های شکمبه و مهار تشنگی خود، می‌نوشند، اما متأسفانه بسیاری از دامداران تا قبل از ۴ هفتگی آب را به‌طور آزادانه در اختیار گوساله‌ها قرار نمی‌دهند (شکل ۱) باید بدانیم که شیر یا جایگزین شیر واجد «آب آزاد» نیستند.
وقتی که شیر یا جایگزین شیر را به گوساله‌ها می‌خورانیم، این موارد با عمل ناودان مری (Esophageal groove) از شکمبه گذشته و مستقیما به شیردان می‌روند. این ناودان که تا سن ۱۲ هفتگی گوساله‌ها فعال باقی می‌ماند در پاسخ به تحریک عصبی بسته می‌شود و مسير شير از شکمبه و نگاری منحرف کرده، بطرف شیردان هدایت می‌کند. چون بسته شدن ناودان حتی در زمانی که گوساله‌ها از بطری با سطل شیر می‌خورند نیز رخ می‌دهد، خوراندن جایگزین شير نباید به عنوان تأمین آزادانه آب تلقی شود.
گوساله‌ها به آب تازه و پاک از روز سوم تولید خود نیاز دارند. تحقیقات نشان داده است که در اختیار گذاشتن آزادانه آب به گوساله‌ها موجب افزایش وزن‌گیری، افزایش میل به غذای آغازین، و کاهش اسهال می‌شود (شکل ۲).
هرگاه آب در دسترس باشد، گوساله‌ها غذای آغازین بیشتری خورده، سریع‌تر رشد کرده، و روزهای کمتری را مبتلا به اسهال می‌گردند. در اختیار گذاشتن آب، راحت، آسان وتأثير آنی بر نحوه مدیریت دامداری دارد. اگر تا کنون آب را از روز سوم تولد به گوساله‌ها می‌خورانده‌اید اکنون وقت آن است.
در اختیار گذاشتن آب آزاد در زمستان می‌تواند مشکل اجرایی در مناطق سردسیر ایجاد کند. باید بدانیم که گوساله‌ها در هوای خیلی سرد هم به آب نیاز دارند و تأمین آب آزاد در استان‌های سردسیر و در زمستان نیز به همان اندازه استان‌های گرمسیر و تابستان مهم است.
حتی در زمستان نیز این آب آزاد است که به گوساله اجازه می‌دهد سریع‌تر به سه خوراک خشک برود بنابراین می‌تواند زودتر انرژی و پروتئین اضافی مورد نیاز را از علوفه و غذای آغازین بدست آورد. گاهی لازم است که آب گرم به‌عنوان یک وعده اضافی جهت اطمینان یافتن از در دسترس بودن آب کافی برای گوساله‌ها، به آنها داده شود.
برخی از دامداران از این خوراندن آب گرم در حدود یک ساعت پس از وعده خوراک صحیح و گاهی بعد از ظهرو سر ظهر نتایج موفقیت‌آمیز خاصی بدست آورده‌اند در فصل سرد، باید آب مانده را حدود یک ساعت بعد برداشت تا یخ نزند.
ترجمه: دکتر امیررضا بیدگلی