به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در هرکجا که مرغداری هست، گله در خطر عفونت کوکسیدیوز قرار دارد. نشانه کوکسیدیوز نهفته را که به وسیله انگل‌ها از خانواده ایمریا پیش می‌آید می‌توان در همۀ مرغداری‌ها، در سرتاسر جهان پیدا کرد. افزون بر این، کوکسیدیوز عامل ثانوی عفونت کلستریدیایی است که می‌تواند تورم عفونی روده یا نکروز پدید بیاورد و آسیب ویرانگری به تندرستی گله در اقتصاد مرغداری بزند.
کوکسیدیوز نهفته، در اواخر دوره پرورش گله‌های مرغ گوشتی با زخم‌های بسیار ملایم (شدت زخم 1+) شناسایی می‌شود. این زخم‌ها، حتی اگر تنها در بخشی از گله دیده شوند، تأثیر بسیار گسترده‌ای روی وزن‌گیری، ضریب تبدیل خوراک و یکدست بودن گله می‌گذراند.
کوکسیدیوز نهفته اگر کنترل نشود سبب پدید آمدن عفونت‌های کلستریدیایی می‌شود که با کاستن خوراک، زیان اقتصادی به گله را سنگین‌تر می‌کند.
زنجیره آلودگی کوکسیدیوز
عفونت آشکار کوکسیدیوز (شدت زخم 3 +یا 4+) هنگامی پیش می‌آید که مرغ‌های آسیب‌پذیر با شمار بالایی از تخم انگل کوکسیدیا که در مدفوع مرغ‌های آلوده وجود دارند درگیر می‌شوند.
بیماری در 4 تا 7 روز در سلول‌های لایه پوششی پرزها با سرعت گسترش می‌یابد. عفونت کلینیکال با پرشمار شدن پارازیت‌هایی که در روده جا گرفته‌اند و با آسیب شدید به مخاط روده مشخص می‌شود و سبب غیرعادی بودن مدفوع (آبکی و همراه با خون و موکوس) حتی تلفات مرغ‌ها می‌شود.
کوکسیدیوزی که در پی عفونت روده، به وسیله گونه‌های مختلف انگل ایمریا پدید می‌آید می‌تواند سبب همراه بودن خون یا موکوس غلیظ، با فضله مرغ شود.
ایمریاماکزیما (Maxima-E) خونریزی در روده کوچک و موکوس ضخیم ایجاد می‌کند، در حالی که عفونت ایمریا آسرولینا (Acervulina-E) آسیب کمتری به روده می‌زند و شاید سبب کاهش وزن، همراه با فضله خیس و اسهال سفید مایل به زرد می‌شود.
ایمریاتنال (Tenella-E) در ایجاد فضله خون آلود شناخته شده است.
هرگاه مرغ‌ها به گرفتاری کوکسیدیوز مشکوک باشند می‌باید نمونه فضله مرغ‌ها برای نکروپسی (کالبدگشایی) به کلینیک فرستاده شود:
آزمایش ماکروسکوپی کالبدگشایی دستگاه گوارش تغییرات قابل مشاهده در روده را آشکار می‌سازد، و آزمایش میکروسکوپی فضله، یا موکوس دستگاه گوارش حضور انگل‌ها را تأیید می‌کند.
برای نمونه، زخم‌های خونریزی‌کننده در بخش میانی روده کوچک، نشانه حضور ایمریانکاتریس (Necatrix-E) است و همین زخم‌ها در سیکوم، نشانه ایمریاتنال (Tenella-E) می‌باشد.
ایمریاماکزیما (Maxima-E) تا روز پنجم عفونت، تغییرات چشمگیری را در روده کوچک پدید می‌آورد، و پس از آن، عفونت‌های شدید سبب زخم‌های کوچک خونریزی‌کننده بسیار زیاد می‌شود.
در کالبدگشایی، ایمریاآسرولینا (Acervulina-E) شاید فضله مرغ‌ها مشخص با رنگ سفید مایل به خاکستری دیده شود.
بیشتر بدانیم:
آشنایی با بیماری کوکسیدیوز (Coccidiosis)
Cryptosprodiosis ، بیماری خفته صنعت طیور
• هنگامی که عفونت کلینیکال کوکسیدیوز سبب بیماری و ضعف شدید عملکرد مرغ‌ها می‌شود، بیشتر مرغداران می‌توانند عفونت کلینیکال را به خوبی کنترل کنند. اما این که گمان کنند که کنترل کامل بیماری را برقرار کرده‌اند، می‌تواند گول‌زننده نیز باشد، و بیماری به صورت پنهان و همه جا باقی بماند و سبب کاهش عملکرد گله می‌شود.
سلامت دستگاه گوارش، برای رسیدن به بالاترین سطح تولید حیاتی می‌باشد. برای سلامت خوب دستگاه گوارش هم می‌باید بیماری‌ها به خوبی کنترل شوند، و هم توازن درست باکتری‌های خوب دستگاه گوارش برقرار باشد تا بهره بردن موفقانه از خوراک برای مرغ‌ها را آسان سازد. بیشتر وقت‌ها چرخه عفونت هنگامی آغاز می‌شود که توازن فلور میکروبی دستگاه گوارش بهم می‌خورد.
نامتوازن شدن فلور میکروبی دستگاه گوارش ممکن است با عواملی مانند پلی ساکاریدهای غیرنشاسته‌ای، که شاید محرک دستگاه گوارش باشند، و در برخی از مواد خوراکی وجود دارند پیش بیاید.
این تحریک به سلول‌ها آسیب می‌زند و سبب تولید بیش از اندازه موکوس می‌گردد که بخشی از پاسخ ایمنی به شمار می‌رود. باقی‌مانده سلول‌های آسیب دیده، موکوس زیادی، و خوراک هضم نشده تبدیل به خوراک مناسبی برای بخش نادلخواه فلور میکروبی، مانند کلستریدیوم پرفرانژه می‌شوند.
کلستریدیا، با رها کردن زهرابه‌های قوی، آسیب وارده به دستگاه گوارش را تشدید می‌کنند و تولید موکوس را افزایش می‌دهند که نتیجۀ این‌ها مدفوع مرطوب و حتی تورم عفونی روده (necrotic ،(enteritis می‌شود.
درمان سختگیرانه کوکسیدیوز
اگر حضور کوکسیدیوز کلینیکی تشخیص داده شود، یک برنامه سختگیرانه درمانی (Aropralium ،Toltrazoril و یا Sulphonamid) از راه آب نوشیدنی همراه با مدیریت مشاهده از نزدیک برای برآورد اثر درمانی، می‌باید به اجرا درآید تا مدیریت اجرای برنامه بهبود یابد.
اگر گرفتاری، در سطح آشفتگی دستگاه گوارش برجا بماند، آنگاه شاید بتوان با چرخش مصرف مواد درمانی همراه خوراک، و یا با واکسیناسیون، کار مناسبی انجام داد.
کوکسیدیوز اگر درست کنترل نشود زیان سنگینی به مرغداری می‌زند و بیماری ثانوی، مانند نکروز روده، ممکن است پیش بیاید.
کوکسیدیوز برای آشفته کردن فلور میکروبی روده نیز به خوبی شناخته شده است، که پیامد آن را آشفتگی باکتریایی یا آنتریت غیراختصاصی disbacteriosis (آشفتگی باکتریایی) می‌نامند که به اسهال پس از آن می‌انجامد.
آشفتگی باکتریایی در پی تغییرات جیره و برخی عوامل دیگر، مانند عوامل استرس‌آور که فلور معمولی باکتریایی روده را بهم می‌ریزند نیز پیش می‌آید.
افزون بر این‌ها، چندین ویروس، مانند کورونویروس، ویروویروس، ادنوویروس، می‌توانند سبب اسهال شوند.
بیشتر بدانیم:
ضد کوکسیدیوزها یا کوکسیدیواستات‌ها
بیماری نکروز روده در مرغ‌ها
بررسی خوراک وآب طیور
هرگاه گرفتاری فضله خیس پیش بیاید، نخستین عوامل مشکوک، کیفیت آب و خوراک هستند. بیش از اندازه بودن مواد معدنی (پتاسیم، سدیم، منیزیم، گوگرد و کلر) در آب نوشیدنی، و یا خوراک، می‌توانند سبب خیس بودن فضله باشند زیرا مرغ‌ها آب بیشتری می‌نوشند تا توازن الکترولیت بدنشان را برقرار کنند.
اگر گرفتاری فضله خیس پیش بیاید می‌باید بی‌درنگ کیفیت خوراک را بررسی کرد، به ویژه اگر در همان هنگام تغییر در ترکیب جیره انجام گرفته باشد، یا امکان دارد که در ترکیب جیره، و یا مخلوط کردن آن اشتباهی رخ داده باشد، یا این که ارزش غذایی و کیفیت مواد خامی که در جیره به کار برده شده‌اند، مسؤول آشفتگی دستگاه گوارش می‌باشند؟ شاید یک بچ جدید از مواد معدنی یا بچ تازه مواد خام سبب گرفتاری شده است.
سطح نمک و دیگر مواد معدنی جیره، و نیز کیفیت و مقدار پروتئین، چربی و کربوهیدرات‌ها (اگر پایه جیره غلات باشد) باید بررسی شود.
چربی کم کیفیت و یا چربی فاسد سبب خیس بودن فضله می‌شود.
همین گونه است که مواد جیره، مانند گندم، جو، گندم سیاه و آردهای مختلف به سبب سطح بالای پلی‌ساکاریدهای محلول غیرنشاسته‌ای، بیشتر وقت‌ها فضله خیس ایجاد می‌کنند.
مواد هضم‌شده‌ای که از پلی ساکاریدهای غیرنشاسته‌ای حاصل می‌شوند، محیط را برای باکتری‌های بیماری‌زا، مانند کلستریدیوم پرفرانژه مناسب می‌کنند و احتمال دخالت باکتریایی را بیشتر می‌سازند. پاسخ به این موضوع شاید بتواند این باشد که یک آنزیم به جیره بیافزایید.
شکل خوراک نیز مهم است. خوراک اگر بسیار ریز شده باشد (نرم) سبب تحریک روده‌ها و فضله خیس می‌شود: جیره درشت‌تر، و گاهی دانه غلات درسته می‌تواند به تمامیت روده‌ها کمک کند.
مایکوتوکسین‌هایی که از کپک مواد جیره می‌آیند می‌توانند یکی دیگر از علل فضله خیس باشند. این مایکوتوکسین‌ها می‌توانند روده‌ها را تحریک کنند و در جگر و کلیه‌ها تغییراتی به وجود آورند که مصرف آب نوشیدنی را بالا ببرد.
خوراک باکیفیت، همراه با پاکیزه کردن و ضدعفونی کردن مرتب وسایل و دستگاه‌های تهیه خوراک، از جمله زدودن هرگونه پس‌مانده کپک‌زده خوراک که در سیستم تهیه و رساندن خوراک برجای مانده باشد می‌تواند به جلوگیری از این گرفتاری کمک کند.
گاهی آگاهی از اوضاع منطقه می‌تواند علت گرفتاری را روشن سازد.
دیده شد‌ه‌است که یکی از تکنسین‌های مرغداری پس از پی بردن به مشکلات مشابهی در مرغداری‌های منطقه، آگاه شده است که سرچشمه مهم آن‌ها می‌تواند از خوراکی باشد که از یک خوراک‌سازی خریداری شده است.
پیشگیری و کنترل کوکسیدیوز
مرغداران برای پیشگیری و کنترل بیماری‌هایی مانند کوکسیدیوز و نکروز روده روش‌های گوناگون به کار می‌برند، و کارهایی مانند، مواظبت دقیق از آسایش گله، واکسیناسیون با واکسن ضدکوکسیدیوز، درمان آنتی‌بیوتیکی و یا مصرف موادی مانند یونوفورها، انجام می‌دهند.
در بیشتر موارد، مرغداران کارهای پیشگیری‌کننده و کارهای کنترل‌کننده را هم زمان به کار می‌بندند.
بهترین کار برای کنترل عفونت این است که چند گام از عفونت جلوتر باشیم. این کارها، شامل بهترین پاکیزگی و بهداشت ممکن، و فراهم کردن بهترین محیط برای رشد گله، و نیز به کار بردن بهترین وسایل برای کنترل زود هنگام عفونت در گله است.
شدیدترین زیان مالی به گله هنگامی وارد می‌شود که عفونت کوکسیدیوز نهفته، همراه با نامتوازن بودن میکروفلور دستگاه گوارش، درست پیش از فرستادن مرغ‌ها به کشتارگاه پیش بیاید.
برای حفظ تندرستی دیواره روده مرغ‌ها و توازن باکتریایی دستگاه گوارش، کنترل کوکسیدوز و جمعیت باکتری‌های بیماری‌زا نظیر سالمونلا، کلستریدیا و ای‌کولای و ... و بالا بردن جمعیت باکتری‌های سودمند و بیشترین بهره‌برداری مرغ‌ها از جیره‌ای که می‌خورند، «پروتکسین» را به جیره مرغ‌ها بیافزایید.
منبع: نیکوتک
نوشته: دکتر Vargas Fernando