به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ در فصل بهار، با افزایش دمای هوا و آغاز فصل زایش و چرای دام‌ها، واکسیناسیون به موقع نقش کلیدی در حفظ سلامت گله و پیشگیری از بیماری‌های عفونی ایفا می‌کند. اجرای برنامه واکسیناسیون‌های بهاره یکی از ارکان مهم در مدیریت بهداشتی دامداری‌ها به شمار می‌رود و بی‌توجهی به آن می‌تواند خسارات اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته باشد.
در این مقاله به معرفی مهم‌ترین واکسن‌های بهاره دام‌های سبک و سنگین (گوسفند، بز، گاو و گوساله) و زمان مناسب تزریق آن‌ها می‌پردازیم.
چرا واکسیناسیون بهاره اهمیت دارد؟
در فصل بهار، دام‌ها پس از گذر از زمستان وارد محیط‌های باز و مراتع می‌شوند، تماس بیشتری با عوامل بیماری‌زا، کنه‌ها و حشرات دارند و همچنین زایش در بسیاری از دام‌ها صورت می‌گیرد. این شرایط ریسک بروز بیماری‌های عفونی، انگلی و مشترک بین انسان و دام را افزایش می‌دهد. واکسیناسیون بهاره با هدف پیشگیری از این بیماری‌ها و ایجاد ایمنی جمعی در گله انجام می‌شود.
مهم‌ترین واکسن‌های بهاره در دام‌ها
1. واکسن تب برفکی (FMD)
دام هدف: گاو، گوساله، گوسفند، بز
زمان تزریق: یک نوبت در بهار (به ویژه پیش از رفتن به چراگاه)
نکات: دام‌های جوان برای اولین بار دو نوبت واکسن با فاصله ۴ هفته دریافت می‌کنند و سپس هر ۶ ماه یک بار.
2. واکسن سیاه زخم (شاربن)
دام هدف: گوسفند، بز، گاو
زمان تزریق: قبل از چرا رفتن (اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت)
نکات: بیماری سیاه‌زخم در خاک مناطقی خاص اندمیک است، بنابرین تزریق واکسن در آن مناطق الزامی است.
3. واکسن آنتروتوکسمی (بیماری چرب شدن کلیه)
دام هدف: گوسفند و بز
زمان تزریق: در بهار، پیش از شروع فصل چرای غنی
نکات: دام‌های ماده باید 2 تا 4 هفته پیش از زایش واکسینه شوند تا آغوز حاوی آنتی‌بادی کافی باشد.
4. واکسن تب مالت (بروسلوز)
دام هدف: گوسفند، بز، گاو (ماده‌ها)
زمان تزریق: به دام ماده بین سن 3 تا 6 ماهگی زده می‌شود
نکات: واکسن تب مالت زنده است و نباید به دام‌های بالغ و آبستن تزریق شود.
5. واکسن آبله گوسفندی
دام هدف: گوسفند و بز
زمان تزریق: یک نوبت در بهار، معمولاً از سن 2 تا 3 ماهگی
نکات: در مناطق اندمیک تزریق سالانه توصیه می‌شود.
6. واکسن هاری (در صورت لزوم)
دام هدف: گاو، گوسفند، بز (در مناطق پرخطر)
زمان تزریق: سالانه، به‌خصوص در مناطق با گزارش بیماری هاری
نکات: برای محافظت از انسان و دام ضروری است.
7. واکسن بیماری‌های تنفسی (مانند منشی، BVD، IBR)
دام هدف: گاو و گوساله‌ها
زمان تزریق: بستگی به وضعیت ایمنی گله و توصیه دامپزشک دارد
نکات: در گله‌های صنعتی، استفاده از واکسن‌های ترکیبی توصیه می‌شود.
نکات کلیدی در اجرای واکسیناسیون بهاره
دامپزشک محلی: مشورت با دامپزشک منطقه برای شناخت بیماری‌های اندمیک و برنامه دقیق واکسیناسیون ضروری است.
ثبت سوابق: نام واکسن، تاریخ تزریق و دام‌های دریافت‌کننده باید ثبت شوند.
حفظ زنجیره سرد: واکسن‌ها باید در دمای مناسب (۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد) نگهداری و مصرف شوند.
بهداشت: محل تزریق، سرنگ و سوزن باید کاملاً استریل باشد.
واکنش‌ها: دام‌ها پس از تزریق باید به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت پایش شوند.
نتیجه‌گیری
واکسیناسیون بهاره اقدامی پیشگیرانه و حیاتی در دامداری‌های سنتی و صنعتی است. با اجرای دقیق برنامه‌های واکسیناسیون، می‌توان از شیوع بیماری‌های خطرناک جلوگیری کرد، هزینه‌های درمانی را کاهش داد و سلامت عمومی گله و حتی جامعه انسانی را ارتقا داد. توجه به شرایط محلی و دریافت مشاوره تخصصی از دامپزشکان مجرب، کلید موفقیت در این برنامه‌هاست.