قضاوت ظاهری و شرایط بدنی گوسفند

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ انتخاب فنوتیپی گوسفندان برتر بر اساس بررسی و نمره‌دهی به حیوانات صورت گرفته که چگونگی به کارگیری این تکنیک را قضاوت ظاهری یا ارزیابی شرایط بدنی (Body Condition Score (BCS)) گویند.

با استفاده از چنین تکنیکی اجزای بدن گوسفند را که دارای ارزش اقتصادی بوده و با میزان تولید دام در ارتباط می‌باشد بررسی و ارزیابی نموده و با اختصاص نمره در نهایت نمره کلی از 100 برای گوسفند درنظر می‌گیرند.

خصوصیات ظاهری اجزا بدن گوسفند که قابل رویت بوده فنوتیپ (Phenotype) گویند. از آنجایی که هدف اصلی پرورش گله‌های گوسفند در ایران اولویت تولید گوشت می‌باشد، لذا ارزیابی و انتخاب والدهای نر و ماده به‌منظور جایگزینی در گله‌های جدید می‌بایست در درجه اول بر اساس خصوصیات و صفات رشد باشد.

مهمترین صفات رشد که دارای ارزش اقتصادی بوده و به‌عنوان شاخصه‌ای علمی در مطالعات اصلاح نژاد مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از: وزن تولد، وزن شیرگیری، وزن 6، 9، 12، 18 ماهگی، افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری (Average Daily Gain1 (ADG1))، افزایش وزن روزانه از شیرگیری تا 6 ماهگی (Average Daily Gain2 (ADG2))، مجموع وزن شیرگیری بره به ازاء هر مادر (Total Weaning Weight (TWW)).

هدف از انتخاب گوسفندان تنها جایگزینی سایر حیوانات مازاد حذفی نیست. در بسیاری از مواقع افراد قصد انتخاب دام‌های چاق و با گوشت مناسب به جهت قربانی نمودن را دارند، لذا انتخاب حیوان بر اساس ارزیابی تیپ چنین گوسفندانی نیز دارای تکنیک خاصی می‌باشد.

ازآنجائی که ارزیابی تیپ گوسفندان نر و ماده نیازمند آشنایی با‌ اندام و اجزاء مختلف بدن حیوان می‌باشد، ضروری است ابتدا این بخش‌ها به‌طور کامل معرفی گردند.

معمولاً در یک تقسیم‌بندی ساده تیپ گوسفند را به 27 جزء دسته‌بندی نموده (شکل) و هرکدام از این بخش‌ها دارای اهمیت ارزیابی تیپ می‌باشند.

ارزیابی تیپ گوسفندان نژاد گوشتی

باتوجه به هدف انتخاب و ارزیابی، فرایند بررسی و نمره‌دهی به گوسفندان نژاد گوشتی به دو دسته انتخاب گوسفند به‌منظور الف - ذبح و قربانی و ب - گزینش گوسفند برتر به سبب جایگزینی در گله دسته‌بندی می‌گردد.

استفاده از دو فاکتور وزن بدن و نمره شرایط بدنی BCS می‌تواند به تولیدکنندگان به جهت بهبود مدیریت تغذیه گله کمک قابل توجهی نماید. نمره‌دهی شرایط بدن گوسفند، تکنیک طبقه و یا دسته بدنی گوسفندان بر اساس وضعیت چاقی و لاغری حیوان بوده که با استفاده از شرایط مهره‌های کمر صورت می‌گیرد.

ارزیابی شرایط بدنی و نمره‌دهی به شرایط بدنی لمس نمودن عضله و ذخیره چربی روی و اطراف مهره‌های کمر (دنده آخر تا استخوان کپل) را گویند.

کاربرد تکنیک نمره‌دهی به شرایط بدنی در امر پرورش به‌دلیل اینکه این امکان را برای دامدار فراهم می‌کند که گوسفندان با شرایط بدنی مناسب به‌منظور سوددهی ماکزیمم داشته باشند، بسار قابل توجه و توصیه می‌باشد.

با استفاده از این تکنیک گوسفندان گله در 6 دسته‌ی بسیار لاغر با نمره صفر تا بسیار چاق با نمره 5 قرار می‌گیرند. که شرح جزییات آن در ادامه آمده است. به این نکته باید توجه نمود که به هنگام ارزیابی گوسفند حتماً در یک محیط مسطح و در حالت کاملاً آرامی قرار گیرد.

انتخاب و نمره‌دهی بره‌های نر جایگزین

الف) حداکثر نمره مشخصات تولیدی یا صفات اقتصادی = 24 امتیاز

ب) حداکثر نمره خصوصیات قابل اندازه‌گیری (بیومتری) = 36 امتیاز

ج) حداکثر نمره مشخصات ظاهری بره نر = 40 امتیاز