به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آسیت وضعیتی در جوجه‌های گوشتی با سرعت رشد بالاست که مقدار زیادی مایع آسیتی در حفره بطنی تجمع می‌یابد. این مسئله یکی از نگرانی‌های عمده صنعت طیور در کل دنیاست.
این شرایط به شدت در ارتفاع زیاد و بویژه بیشتر در فصل زمستان عمومیت دارد. آسیت با تامین نامناسب اکسیژن، تهویه ضعیف و کمپلکس بیماری‌های تنفسی طیور در ارتباط می‌باشد. میزان درگیری معمولا ۱-۵ درصد، تلفات ۱-۲ درصد می‌باشد اما در ارتفاع زیاد می‌تواند به بیش از ۳۰ درصد برسد.
در طول فصل زمستان، جوجه‌های گوشتی با جیره‌هایی با انرژی بالا برای تامین نیازهای تغذیه‌ایشان، تغذیه می‌شوند. از آنجا که جوجه‌های گوشتی با رشد سریع دارای نرخ متابولسیم پایه بالایی هستند، برای متابولیسم جیره‌های با انرژی بالا، بدن پرنده نیازمند چندین برابر اکسیژن است. به علت نرخ متابولیسم پایه بالا و انرژی بالای جیره، تقاضای بالای خون از طریق قلب و شش برای عملکرد مناسب بدن وجود دارد.
این تقاضای فیزیولوژیکی فشار سرخرگی شش را افزایش می‌دهد (افزایش فشار خون). شش‌های پرنده توانایی بسیار کمی در انبساط دارند و مویرگ‌های خونی در شش‌ها قادر به تحمل افزایش جریان خون یا فشار خون نیستند. درنتیجه افزایش فشار در کبد، مایعات خونی بودن سلول‌های قرمز خون به درون حفره بطنی ترشح یافته و تشکیل آسیت یا آب‌آوردگی شکم را می‌دهد.
علت‌های احتمالی آسیت در زیر آمده است:
1- جوجه‌های گوشتی امروزی رشد بسیار سریعی دارند و خوراک کمتری می‌خورند. رشد قلب و شش‌ها به اندازه مناسب همراه با افزایش وزن بدن و راندمان گوشت سینه افزایش نمی‌یابد. رشد سریع پرنده به‌معنی تقاضای بیشتر اکسیژن می‌باشد که نیازمند کار بیشتر قلب و شش‌هاست.
2- هر چیزی که جذب اکسیژن در شش‌ها را محدود کند موجب می‌شود که قلب سخت‌تر کار کند. بیماری‌های تنفسی و تهویه ضعیف شاید از این محدودیت‌ها باشند.
عوامل عمده کمبود اکسیژن در مرغداری:
الف) حضور آمونیاک در سالن پرورش است. پرندگان قادر به دریافت اکسیژن کافی نیستند و آنها هوای پر از آمونیاک را استنشاق می‌کنند درنتیجه خون از تأمین اکسیژن محروم می‌شود.
ب) ذرات گرد وغبار معلق در هوا توسط پرنده استنشاق می‌شود و آنها در بخش‌های مختلف از کیسه‌های هوایی بویژه در کیسه هوایی قفسه سینه که هوا به‌مدت طولانی‌تر در آنجا می‌ماند ته‌نشین می‌شوند که موجب می‌شود پرنده به سختی نفس بکشد، از این‌رو کمبود اکسیژن در خون ایجاد می‌شود.
ج) حضور سطح بالای دی‌اکسید کربن در هوای سالن به‌علت تراکم بالا، تهویه ضعیف، مسدود شدن هوا سرد و تازه در زمستان یا به‌علت کمبود فن‌های مناسب منجر به کمبود اکسیژن در خون پرنده می‌شود.
3- سطوح اضافی سدیم در آب یا نمک در خوراک منجر به افزایش فشار خون در شش‌ها می‌شود. سطح بالاتر از PPM۴۰۰ سدیم می‌تواند موجب مشکلات برای جوجه‌های گوشتی شود.
4- مدت زمان زیادی است که ارتفاع بالا به‌عنوان عامل نارسایی قلبی و آسیت شناخته شده است.
5- سرما یک علت شایع در گله‌های کوچک برای افزایش جریان خون در شش‌هاست.
علائم آسیت
- سرعت بالای تنفس غالبا در پرندگان درگیر آسیت حتی در غیاب استرس حرارتی دیده می‌شود.
- اغلب صدای غلغل در تنفس شنیده می‌شود و پرنده غالباً نشسته تنفس می‌کند.
- پرندگان درگیر آسیت یک تغییر رنگ آبی (سیانوزیس) بر روی پوست بویژه در ریش و تاچ نشان می‌دهند.
- پرندگان درگیر آسیت خسته‌اند و اغلب بر روی شکم‌شان می‌میرند.
- تلفات بالا از سن ۳هفتگی شروع می‌شود.
- اگر شکم پرنده باز شود یک فنجان یا بیشتر مایع یا مواد بصورت ژل بیرون می‌ریزد.
- شش‌های پرنده اغلب رنگ‌پریده یا مایل به خاکستری است. شش‌ها شدیدا متراکم و ورم کرده است.
- اغلب کبد بزرگ شده است.
- سفت شدن عضله و اتساع بطن سمت راست قلب خیلی شایع است.
- در یافته‌های میکروسکوپی - گره‌های غضروفی در شش‌ها افزایش یافت.
- گاهی وقت‌ها پرندگان از اثرات بسیار زیاد خون و مایعات در شش‌هایشان قبل از حضور مقدار معنی‌دار مایعات در حفره بطنی می‌میرند.
چگونه آسیت را کاهش دهیم؟
- حفظ کیفیت هوای تازه با حرکت منظم هوا، در ماه‌های سرد سال، بهتر است برای اضافه کردن گرما و حفظ حرکت هوا منافذ بسته شود و یا جریان هوا برای حفظ گرما کاهش یابد.
- کاهش تولید آمونیاک با حفظ بستر، حفظ بستر برای کاهش بروز آسیت مهم است.
- محدودیت خوراک، استفاده از خوراک مش و یا جیره‌هایی با انرژی و پروتئین پائین.
- کنترل سطح سدیم آب، اگر سطح سدیم بالاست از یک منبع آب جایگزین برای ۳-۴ هفته اول استفاده شود
- توجه دقیق به دمای سالن مرغداری
- جلوگیری از بیماری‌های تنفسی
- انتخاب پرندگانی که عموماً به این شرایط حساسیت کمتری دارند.
Ascites (Water Belly) in Broiler Chickens during (Winter Season Author :Ganesh Kumar Dahal (Guybro)
ترجمه: مهندس کرم طیبی پور (کارشناس ارشد تغذیه طیور بخش فنی کیان جوجه آریا)