به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ این نوشته بطور خلاصه شما را با مدفوع خرگوشهای سالم و مشکلاتی که ممکن است نشانی از بیماری در خرگوشها باشد، آشنا می‌کند. همیشه قبل از تغییر رژیم غذایی خرگوشها با دامپزشک مشورت کنید. اگر خرگوش شما در 24 ساعت گذشته مدفوع نکرده است خیلی فوری به دامپزشک مراجعه کنید. از شمایی که به سلامت خود، همدم خانگی‌تان و محیط زیست اهمیت می‌دهید سپاسگزاریم.
مدفوع خرگوش
خرگوشها بطور متوسط روزانه 200-300 فضله می‌اندازند، که درصورت سلامت، باید یک‌اندازه و یک‌شکل، یعنی کاملاً گرد و به اندازه یک نخود باشند. بزرگی یا کوچکی خرگوشها به سایز فضله آنها ربطی ندارد.
مدفوع سالم
مدفوع سالم منسجم و ترد است، بدین معنی که شکل ثابتی دارد اما اگر آنرا با انگشتان فشار دهید، همانطور که در تصویر می‌بینید، تبدیل به چیزی شبیه به خاک‌اره خواهد شد. فضله خشک شده خرگوش بسیار سفت و سخت است و این آزمایش را باید با فضله‌های تازه انجام داد.
محتویات یک فضله سالم
هنگامی که مشغول آزمایش فضله سالم هستید، پس از خورد شدن مدفوع باید ذرات یونجه جویده‌شده را درون آن ببینید. آزمایش منظم فضله‌ها به شما کمک می‌کند تا از مناسب بودن خوراک و سلامت خرگوش مطمئن شوید.
رنگ
تیرگی مدفوع نشانه‌ی مرطوبت بودن آن است که نتیجه‌ی وجود پروتئین زیاد در رژیم غذایی‌شان است. مدفوعی که در پایین سمت چپ تصویر می‌بینید متعلق به خرگوشی است که از چمن باغچه (یونجه غنی) تغذیه کرده است، و فضله‌هایی که در بالا سمت راست تصویر می‌بینید پس از تغییر رژیم غذایی همان خرگوش به علف تیموتی است، که درعرض 24 ساعت به این شکل درآمده است. پس از 48 ساعت یونجه‌های جویده شده‌ی بیشتری در فضله به‌چشم می‌خورد و رنگ آن روشن‌تر و بزرگ‌تر میشود.
سکوتروپ (خوشه‌ای از پشکل‌ها) (Cecotropes)
این نوع مدفوع کاملاً طبیعی بوده و معمولاً خرگوشها سکوتروپ‌ها را می‌خورند تا از دریافت مقدار کافی پروتئین و ویتامین‌های گروه B در رژیم غذایی خود اطمینان حاصل کنند. این نوع فضله اغلب زمانی دفع میشود که حیوان استرس دارد یا مقدار زیادی قند از رژیم غذایی‌اش دریافت کرده است. تا زمانی که مقعد حیوان آلوده به مدفوع نباشد (با نشستن بر روی فضولات)؛ دیدن این خوشه‌های پشکل مرطوب طبیعی است و معمولاً این اتفاق نمی‌افتد اما اگر اینطور شد باید رژیم غذایی حیوان را تغییر دهید.
سکوتروپ‌ها
گاهی این فضولات خوشه‌ای شکل، توسط خرگوشها ازهم جدا می‌شوند. حال شما باید آنرا از روی بافت و شکل بهم‌ریخته (کاملاً گرد نیست) و سطح براقش بشناسید. همچنین بویی که پس از درهم شکستن غشای بیرونی پشکل‌ها شدت میگیرد.
فضله‌هایی که با رشته‌های مو بهم متصلند
این فضولات با موهایی که از بدن خرگوش ریخته است بهم وصل می‌شوند. این یک مشکل نیست، و نشان‌دهنده اینست که روده خرگوش به‌درستی کار کرده و موها را همراه با دیگر الیاف طبیعی خورده شده، دفع می‌کند. پیشنهاد میشود که از سبزیجات بیشتری (علاوه بر یونجه) در خوراک خرگوش استفاده کنید، تا مواد هضم شده را مرطوب نموده و به دفع راحت‌تر آن کمک کند. اما درکل این نوع مدفوع نشان می‌دهد که خرگوش سالم بوده و از سیستم گوارشی خوبی برخوردار است.
پشکل‌های دوتایی و تکی
فضولات دوتایی مانند آنچه در بالای تصویر می‌بینید، وقتی اتفاق می‌افتند که روده حیوان به هر دلیلی کند میشود و دو فضله درحین شکل‌گیری باهم برخورد می‌کنند و یک فضله‌ی دوبل را می‌سازند. این اتفاق اغلب در اثر استرس یا سن بالا رخ می‌دهد. اگر خرگوش شما بیشتر از دو یا سه فضله‌ی دوتایی در روز دفع می‌کند وقتش رسیده که با دامپزشک مشورت کرده تا با تجویز یک محرک به بهبود سرعت فعالیت روده خرگوش کمک کنید. پشکل‌های خرگوش باید مانند آنچه در پایین تصویر می‌بینید هم‌شکل و اندازه و جدا ازهم باشند.
فضولات بزرگ و تخم‌مرغی‌شکل
این فضله‌ها نباید با پشکل‌های دوتایی و سه‌تایی یا فضولات نرمالی که ابعاد بزرگتری دارند، اشتباه گرفته شوند. پشکل‌های بزرگ و تخم‌مرغی‌شکل ممکن است ناشی از انبساط روده بزرگ (megacolon) باشد، این یک اتفاق نادر است که معمولاً برگرفته از ژنتیک (En En) بوده یا گاهی پس از تروما (ضربه، جراحت یا شوک) رخ می‌دهد. بااینکه چنین فضله‌ای بسیار کم دیده شده است اما اگر گمان کردید که خرگوش شما به آن مبتلاست حتماً برای مراقبت‌های طولانی‌مدت و مناسب اورا نزد دامزشک ببرید.
فضله‌های گرد و کوچک
این شکل از فضولات به هر دلیلی ممکن است تشکیل شوند؛ استرس یکی از متداول‌ترین آنهاست. یک صدای عجیب وغریب یا یک تجربه‌ی استرس‌زا ممکن است بطور موقت، موجب کوچک شدن فضولات گردد، دراین‌صورت پس از چند ساعت به حالت طبیعی اولیه برمی‌گردند. اگر دفع فضولات ریز بصورت طولانی‌مدت تکرار شود ممکن است نشان‌دهنده‌ی دردهای مزمن، باریک شدن روده یا انسداد جزئی آن باشد که حتماً به معاینه و معالجه دامپزشک نیاز خواهد بود.
فضولات ناقص و بدشکل کوچک
فضولات ناقص و بدشکلی که اندازه‌ای کوچک دارند به این معنی است که خرگوش شما به اندازه کافی غذا نمی‌خورد. این اتفاق ممکن است پس از جراحی رخ دهد، یا وقتی دندان حیوان آسیب دیده یا هر دلیل دیگری که میل به غذا را در حیوان کم می‌کند. اگر پس از عمل جراحی رخ دهد، می‌تواند نشانه‌ی خوبی از درست کار کردن دستگاه گوارش حیوان باشد، تنها مسئله اینست که غذای زیادی درون معده‌ی حیوان نمانده است. درغیر این‌صورت باید به دامپزشک مراجعه کنید.
فضولات پوشیده در مخاط
معمولاً آغشتگی فضولات به موکوس پس از یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک رخ می‌دهد، اما ممکن است توسط هرچیزی که پوشش داخلی روده را تحریک کند، ایجاد شود. در این تصویر، خرگوش برای اولین بار جعفری خورده که بنظرش آنقدر خوشمزه آمده است که فراموش کرده آنرا بجود. درموارد مشابه سایر توده‌های محرک خوراک، ممکن است آغشته به موکوس از حیوان دفع شوند.
وجود مخاط در فضله
مخاط می‌تواند نشانه‌ی حضور انگل‌ها یا سایر اختلالات جدی مانند گرفتگی و انقباض روده کور (cecal impaction) باشد. درصورت مشاهده مخاط ضخیم رشته‌ای در مدفوع خرگوش، توصیه میشود با دامپزشک مشورت کنید.
دیس بیوسیز روده‌ای (Cecal Dysbiosis)
در دیس‌بیوسیز روده‌ای مدفوع کاملاً شک نگرفته و به‌صورت خمیری و بسیار بودار است. این عارضه می‌تواند در اثر استرس، بیماری یا رژیم غذایی که چربی، نشاسته یا قند فراوانی داشته باشد، ایجاد گردد. نباید این نوع فضولات را با پشکل‌های معمولی‌ای که زیرپای خرگوش له شده‌اند اشتباه گرفت! اگر شک دارید باید به‌دنبال خرگوش بپلکید تا متوجه شوید فضولات بصورت پشکل‌های منظم بهم‌چسبیده (سکوتروپ‌ها) دفع می‌شوند یا بصورت مدفوعی بی‌شکل و به‌هم چسبیده (دیس بیوسیز روده‌ای). با دیدن این نوع فضولات، به‌دنبال نشانه‌های بیماری در خرگوش باشید. دیس بیوسیز در خرگوشهای پیر می‌تواند فقط به‌خاطر درد در مفاصل یا دستگاه گوارش فرسوده، رخ دهد. برای تشخیص وجود عفونت در بدن خرگوش، دمای بدن را اندازه بگیرید. اگر دیس‌بیوسیز ادامه پیدا کرد یا با کاهش استرس و اصلاح رژیم غذایی، بهبود نیافت باید به دامپزشک مراجعه کنید.
• به کاهش تنوع زیستی باکتری‌های مفید روده و افزایش باکتری‌های بیماری‌زا، دیس‌بیوسیز گفته میشود.
اسهال خرگوش
اسهال در خرگوشها بسیار نادر است و می‌تواند زنگ خطری باشد. خرگوشهای مبتلا به اسهال ممکن است به انگل‌های کشنده‌ای آلوده شده یا درمعرض سموم قرار گرفته باشند. بچه خرگوش‌هایی که مدفوع آبکی دارند ممکن است قبل از درمان بمیرند. صرف‌نظر از سن خرگوش مبتلا به اسهال، رساندن سریع آنها به دامپزشک، ضروری است. اگر امکانش وجود داشت مقداری از مدفوع آبکی را نیز برای آزمایش نزد دامپزشک ببرید.
آیا باید نگران ابتلا به بیماری ازطریق تماس با فضولات خرگوشها باشیم؟
حتماً متوجه شده‌اید که نویسنده درمورد لمس فضولات خرگوش نگرانی‌ای ندارد، جز درمواردی که خرگوش مبتلا به انگل‌هاست. سیستم ایمنی خرگوشها نسبت به سیستم ایمنی انسان بسیار ضعیف‌تر است و به‌ندرت عوامل بیماری‌زای خرگوش بر روی انسان تاثیر می‌گذارد، مگر اینکه به‌شدت کمبود ایمنی داشته باشند (مانند بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی هستند).
چطور باید لانه خرگوشمان را تمییز کنیم؟
ازآنجایی که خرگوشها به مواد شیمیایی بسیار حساس هستند، ضدعفونی محل زندگی آنها می‌تواند سخت باشد. خبر خوب این است که با یک صابون ساده (آنتی‌باکتریال نباشد)، سفیدکننده (رقیق شده در آب به نسبت 1-10%)، سرکه و نور خورشید (گرما، خشک شدن و اشعه ماوراءبنفش) بهترین گزینه‌هایی هستند که می‌توان به کمک آنها اکثر لکه‌ها، آلودگی‌ها و عوامل بیماری‌زا را ازبین برد، بدون اینکه به خرگوش یا خود شما آسیبی برسد.
منبع: bunssb
نویسنده: Christie Taylor (محقق و مربی انجمن خرگوشهای خانگی، دارای دکترای بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی از دانشکده پزشکی دانشگاه میامی.)
ترجمه: مهسا احمدزاده