به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کنترل ورم پستان در ماه‌های گرم سال برای سلامت غده پستان و کیفیت شیر ضروری می‌باشد. ورم پستان تابستان در تابستان با مگس‌های آلوده که سر پستان را نیش می‌زنند، مرتبط است. این نوع از ورم پستان با کمک اسپری‌های حشره‌کش قابل کنترل می‌باشد.
با افزایش دما و رطوبت در تابستان، تعداد مگس‌های مکنده خون به‌سرعت افزایش می‌یابد. این گونه مگس‌ها معمولاً در قسمت پشتی (کمر) دام دیده شده اما به سرپستان‌ها نیز حمله می‌کنند و موجب ایجاد ورم پستان بویژه در تلیسه‌ها می‌شوند.
تحقیقات نشان داده است در تلیسه‌هایی که انتهای سرپستانک‌های آنها پوسته‌پوسته شده بود شیوع بیشتی از ورم پستان ایجاد شده با استرپتوکوکوس اورئوس داشتند که عامل آن نیز مگس‌های شاخی بودند. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که ورم پستان‌های ایجاد شده با استافیلوکوکوس اورئوس در میان تلیسه‌ها در گله‌هایی که برنامه کنترل مگس دارند در مقایسه با آنهایی که هیچ برنامه‌ای ندارند حدود 50 درصد کمتر می‌باشد.
راه‌های انتقال ستافیلوکوکوس اورئوس از مگس به دام و و از دام به دام
مگس‌های شاخی حامل استافیلوکوکوس اورئوس انتهای سرپستانک تلیسه‌های شیری را هدف قرار می‌دهند و از مویرگ‌های زیر پوست سرپستانک خون می‌مکد. این عمل موجب تشکیل آبسه و دلمه‌هایی به‌وسیله بخش‌های تهاجمی دهان آنها می‌شود، که متعاقباً استافیلوکوکوس اورئوس را در آنجا برجای می‌گذارد. این شرایط فرصتی برای باکتری‌ها فراهم می‌کند که به‌راحتی به مجرای سرپستانک وارد شده و یک عفونت داخل پستانی ایجاد نمایند.
مگس‌ها به‌عنوان حامل عمل کرده و باکتری را از دامی به دام دیگر منتقل می‌کنند که درنهایت موجی از بیماری شایع می‌شود. سرپستانک‌های جلویی شدیدتر آسیب می‌بینند.
در ابتدای فصل مگس و قبل از سمپاشی، مگس‌ها در سرپستان‌ها عفونت را منتقل و آبله‌های مربوطه را ایجاد می‌کنند. کمتر از 48 ساعت پس از سمپاشی، جمعیت مگس‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد و کمتر از 2 هفته بعد سرپستان‌ها بهبود یافته و آبله‌ها ازبین می‌روند. اما آسیب حاصل از استافیلوکوکوس اورئوس ایجاد شده با درمان آنتی‌بیوتیک ازبین خواهد رفت. جالب اینجاست که بدانید شیوع ورم پستان ایجاد شده به‌وسیله استافیلوکوکوس اورئوس در سرپستان‌های جلویی بیشتر می‌باشد.
مگس‌های شاخی بیشتر علاقمندند به قسمت‌های میانی بدن تلیسه‌ها (که به سرپستان‌های جلویی نزدیکترند) حمله کنند. همچنین حرکت دم باعث می‌شود که مگس‌ها کمتر به سرپستان‌های عقبی نزدیک شوند.
مراقبت از تلیسه‌ها
بهداشت امری کلیدی در کنترل جمعیت انواع مختلف مگس‌هاست. مدیریت بهینه کود، آبخوری‌ها، و باقی‌مانده خوراک تعداد مگس‌ها را کنترل می‌کند و تعداد ورم پستان‌های ایجاد شده به‌وسیله مگس را کاهش می‌دهد. اما بهداشت به تنهایی ممکن است در کاهش همه جمعیت‌های حشرات موذی در یک سطح مطلوب کارایی نداشته باشد.
روش‌های مختلفی برای کنترل مگس وجود دارد
مانند آئروسول‌ها، استفاده از طعمه، نوارهای ضدمگس، مه‌پخش کن‌ها، تله‌ها، روغن‌دان‌ها، برچسب‌های گوش ضدحشرات، پاشیدن محلول‌های ضدحشرات، و مکمل‌های غذایی با خاصیت کنترل مگس (البته تعداد محدودی از این روش‌ها در ایران وجود دارد.)
سم پاشی 2هفته درمیان به مدت 6 هفته و قرار دادن برچسب‌های ضدحشرات به‌دنبال سمپاشی، موجب کاهش 83 درصدی عفونت‌های ایجاد شده با استافیلوکوکوس اورئوس می‌شود. مگس‌ها باعث تحمیل هزینه‌های فراوانی ازجمله درمان ورم پستان، افزایش سلول‌های سوماتیک (SCC) و کاهش کیفیت شیر می‌شود.
بیشترین مگس‌های موجود در گاوداری‌ها
بسته به محل جغرافیایی ممکن است نوع و تراکم مگس‌ها متفاوت باشد که رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- مگس خانگی
- مگس اصطبل
- مگس سرکه
- مگس‌های رنگی
مگس‌های دیگری نیز در گاوداری‌ها یافت می‌شوند که بسته به موقعیت جغرافیایی ممکن است اهمیت پیدا کنند. برخی از این مگس‌ها صرفاً آزار فیزیکی و بهداشتی دارند و برخی دیگر خون‌خوارند و نیش می‌زنند و تعدادی آسیب جدی‌تری وارد می‌کنند و باعث تولید میاز می‌شوند.
مضرات مگس‌ها
• آزار و اذیت فیزیکی مگس بالغ
• آزار و اذیت فیزیکی لارو مگس داخل بسترها خصوصاً برای گوساله‌ها
• انتقال بیماری‌هایی مثل اسهال گوساله‌ها، سالمونلوز، IBK، انگل‌های خونی، بیماری سورا و شاربن
• ایجاد میاز روی دام زنده در محل‌های تزریق و جراحی و حتی روی پوست سالم گوساله‌های زمین‌گیر
• ورود در دستگاه‌ها و ظرف‌های شیردوشی و متعاقباً آلودگی شیر و بالا رفتن کانت میکروبی شیر
• ایجاد استرس در گاوهای بالغ، کم شدن اشتها و کاهش تولید شیر: گاوها برای دور کردن مگس‌ها اقدام به لگد زدن، حرکات شدید دم و عضلات پوست، تجمع در یک نقطه و پاشیدن مواد غذایی روی پشت خود می‌کنند که مورد اخیر می‌تواند تبدیل به یک عادت در تمام طول سال شود.
مگس‌ها در شیردوشی بیشترین مشکل را برای گاوها ایجاد می‌کنند. شیردوشی گاوهای ناآرام که با تکان‌های شدید دم سعی در دور کردن مگس‌ها می‌کنند بسیار مشکل و خسته‌کننده است.
راه‌های کنترل مگس‌ها
• بهداشت
۱- مدیریت کود گاوداری اهمیت زیادی دارد. برداشتن صحیح کود از بهاربندها و محیط‌های اطراف و محل‌های تولیدمثل مگس‌ها را کم می‌کند.
۲- مدیریت فاضلاب گاوداری و دفع صحیح آن در کنترل تکثیر مگس‌ها در منطقه‌ای وسیع مؤثر است.
۳- ترمیم اتصالات شیرهای آب و جلوگیری از مرطوب شدن بستر و خشک نگه داشتن مواد غذایی نیز می‌تواند مگس‌های مزاحم را کم کند.
۴- بعلت آغشته بودن گوساله به ترشحات زایمانی مگس‌ها علاقه زیادی به گوساله‌های تازه متولد شده دارند. با شستن این ترشحات بلافاصله بعد از تولد، می‌توان تجمع مگس‌ها را در اطراف گوساله‌ها کم کرد.
۵- تمییز کردن روزانه بستر گوساله‌ها نیز از تجمع مگس‌ها در گوساله‌دانی پیشگیری می‌کند.
مبارزه شیمیایی با مگس‌ها
مهمترین مواد شیمیایی در کنترل مگس‌ها، سموم هستند که امروزه استفاده از سموم برای کنترل مگس رو به محدود شدن می‌رود. دلایل این امر شامل:
• ماندگاری و تاثیر در آب آشامیدنی و محصولات کشاورزی
• هزینه زیاد برای استفاده‌های غیرضروری و غیرمؤثر
• کاهش یافتن قدرت انتخاب برای یک حشره‌کش مناسب
• ایجاد مقاومت سریع روی آفات
در هر صورت سموم به روش‌های زیر می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند:
۱- مستقیماً روی بدن حیوان: بصورت پودر یا اسپری.
۲- محوطه: بصورت مه‌پاشی، طعمه، سم‌های طولانی اثر، اسپری روی کود جهت کنترل لاروها
در سمپاشی مستقیم، چون باید مگس‌ها تماس مستقیم با سم داشته باشند سمپاشی بایستی زمانی انجام شود که مگس‌ها کمترین تحرک را دارند (شب هنگام، صبح زود، هنگام غروب) لازم است یک یا دو هفته بعد سمپاشی تکرار شود.
افزودنی‌های خوراکی جهت مبارزه با مگس‌ها
افزودنی‌های خوراکی، راه دیگر کنتل مگس‌ها می‌باشد. این مواد با غذای گاو وارد دستگاه گوارش آن شده و با مدفوع دفع می‌شوند و در مدفوع باعث ازبین رفتن تخم یا لارو مگس می‌گردند. با این وجود این مواد اثر موقتی دارند. این روش در مناطق مرطوب اثربخشی زیادی ندارد.
دورکننده‌های حشرات
اسپری‌هایی به‌صورت تجارتی در دسترس است که بیشتر مصارف انفرادی دارد (مثلاً برای اسب) که باعث دفع حشرات می‌شوند.
به هرحال و باوجود تمامی راه‌های ذکر شده برای مبارزه با مگس‌ها، مجدداً تاکید می‌شود بدون رعایت بهداشت در گاوداری، روش‌های دیگر مبارزه اثر چندانی در کنترل مگس نخواهد داشت یا اینکه کنترل مگس‌ها موقتی، پرهزینه و غیراصولی خواهد بود.
مگس‌ها در دامداری هزینه‌هایی زیادی ایجاد می‌کنند؛ ازجمله: کاهش تولید شیر به دلیل استرس، حمل بیماری‌ها و افزایش هزینه‌های درمان، بنابراین بهتر است در کنترل مگس سرمایه‌گذاری کنیم تا اینکه هزینه‌های جانبی را بپردازیم.
جالب است بدانید مگس‌های بالغی که شما می‌بینید تنها 20 درصد جمعیت کل هستند و 80 درصد مگس‌ها در مرحله لارو و شفیره بسر می‌برند، برای کنترل این حشره هر دو بخش غیر بالغین و بالغین مگس‌ها را باید هدف گرفت.
سمپاشی را به‌صورت اصولی با حشره‌کش‌های قوی هر 8 هفته انجام دهید و همه سطوحی که این حشرات روی آنها می‌نشینند باید سمپاشی شوند.
معمولا 15 دقیقه طول می‌کشد تا سم اثر کند .
برای لاروها و شفیره‌ها ابتدا باید نقاط رشد آنها را شناسایی کرد: در گوشه و کنار دیوارها، نزدیک آبخوری‌ها و محل تجمع کود از نقاط تجمع لاروها می‌باشد.
پودرهای ضد لارو را در این محیط ها بپاشید توجه کنید این سموم نباید برای دام مضر باشند و هر 8 هفته باید این سمپاشی تکرار شود.
منبع: گروه بازرگانی فرزانگان