به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ اگر خیس بودن فضله مرغ‌ها از اندازه معمول بیشتر باشد و بخش بزرگی از گله را در بر بگیرد، می‌باید علت اصلی آن هرچه زودتر شناسایی، و بی‌درنگ به آن رسیدگی شود.
توجه به خیس بودن فضله مرغ‌های گوشتی هشدار سودمند و زودهنگامی است که نشان می‌دهد آیا گله در بهترین وضع سلامتی که باید باشد قرار دارد یا نه.
مدت زمانی که مرغ‌ها خوراک می‌خورند و از دستگاه گوارش گذر می‌کند و فضله آن دفع می‌شود به‌طور معمول میان 4 تا 8 ساعت طول می‌کشد. گرفتاری خیسی مدفوع می‌تواند بسیار سریع، و بیشتر وقت‌ها در 48 ساعت گسترش یابد. برای این است که شناسایی فوری و انجام کارهای لازم برای کنترل آن پیش از گسترش گرفتاری، بسیار اهمیت دارد.
اگر کارهای اصلاحی به خوبی و درستی انجام بگیرند، مرغ‌ها به همان سرعت نیز بهبود خواهند یافت.
مشکل شناسایی علت اصلی فضله خیس در این است که این گرفتاری در اثر مسایل گوناگون و متفاوت پیش می‌آید. در بسیاری موارد، شناسایی علت احتمالی فضله خیس نیاز به تجربه گسترده مدیران مرغداری، و بکار بردن مهارت و تشخیص آنها دارد.
این مقاله، راهنمای خوبی برای روند تشخیص علت احتمالی خیس بودن فضله است، و چندین پرسش کلیدی در بردارد که باید به آنها پاسخ داده شود.
«روده‌ای» یا «کلیه‌ای»
علل خیس بودن فضله، به طور کلی به «روده‌ای» یا «کلیه‌ای» تقسیم می‌شود.
عوامل گوناگون، مانند: عفونت ویروسی برونشیت، و یا سم قارچی (اوکراتوکسین)، می‌توانند به کلیه‌ها آسیب بزنند که سبب افزایش ادرار و خیس بودن فضله می‌شود.
افزایش ادرار، شاید هم به سبب بیش از اندازه نوشیدن آب، یا بر هم خوردن توازن الکترولیت بدن پیش می‌آید که به دفع آب و فضله خیس می‌انجامد.
دستگاه گوارش نیز با درگیر شدن با بسیاری از بیماری‌زاها آسیب می‌بیند و سبب تغییر رطوبت فضله می‌شود. افزون بر این، چندین عامل غیر بیماری‌زا نیز می‌توانند روی وضعیت دستگاه گوارش اثر بگذارند و دفع آب را بالا ببرند.
نشانه‌هایی که در بروز فضله خیس، به چشم دیده می‌شوند
نخستین چیزی که توجه را به خود جلب می‌کند ظاهر فضله مرغ‌ها است:
• آیا فضله مقدار بیش از اندازه‌ای خوراک هضم نشده در خود دارد؟
• خیس بودن فضله چه اندازه است؟
• فضله چه رنگی است؟
برای نمونه: بسیار آبکی است، رنگ روشن دارد، و بدون مواد سفید رنگ است.
اگر چنین باشد گمان می‌رود که دفع زیادی ادرار به سبب آسیبی باشد که به کلیه‌ها وارد شده است.
فضله ممکن است با لعاب نارنجی رنگی پوشیده شده باشد که گمان می‌رود از تولید بیش از اندازه مخاط به وسیله سلول‌های تراوش‌کننده مخاط در روده، و یا از افزایش شمار سلول‌های روده‌ای که با مخاط ریزش کرده‌اند پدید آمده باشد.
وجود این لعاب روی فضله نشان می‌دهد که روده دچار تحریک شده است. بیشتر وقت‌ها، تحریک روده در پی پدید آمدن انتریت باکتریایی، و نیز آلودگی با انگل ایمریا پیش می‌آید. هرچند که تحریک روده در اثر خوراک نخوردن مرغ نیز پدید می‌آید.
افزون بر این‌ها، وجود خوراک هضم نشده در فضله نیز نشانه گرفتاری روده و ضعف هضم خوراک می‌باشد.
اندازه‌گیری مقدار آب فضله در مرغداری
اندازه‌گیری مقدار آبی که در فضله وجود دارد کار دشواری است زیرا مواد بستر می‌توانند مقدار زیادی از آب فضله را به خود بکشند.
به هرحال راه ساده برای برآورد رطوبت فضله این است که چند ورق بزرگ از کاغذ جذب‌کننده رطوبت در سالن قرار داده شود و آنگاه که فضله مرغ‌ها روی این کاغذها می‌افتند برداشته شوند.
این کاغذها آب فضله را به خود می‌گیرند و در جای آنها اثر حلقه مانندی که قابل دیدن است برجای می‌ماند که می‌توان آنها را اندازه گرفت و آن را پایه‌ای برای برآورد مقدار آبی که فضله دارد قرار داد.
هرچند که اندازه این حلقه‌ها به نوع کاغذ آبگیر، به اندازه فضله‌ها (سن مرغ‌ها) و زمان دفع فضله بستگی دارد، اما اگر این کار مرتباً انجام بگیرد می‌تواند نشانه‌ای از درصد مرغ‌هایی باشد که فضله خیس دارند، و نیز با این کار می‌توان پی برد که با گذر زمان، از گرفتاری فضله خیس کاسته شده است یا افزایش یافته است.
آزمایش پس‌مانده خوراک در مرکز فضله لعاب‌دار می‌تواند نشانه‌ای از علت خیس بودن فضله را به دست دهد.
مرغ، در واکنش به هر عفونتی، چه درون دستگاه گوارش، و چه بیرون از آن، ممکن است اشتهای خود را از دست بدهد و از خوراک بیافتد اما نوشیدن آب، با وجود بیماری او، ادامه می‌یابد. به همین سبب به هنگام رسیدگی به علت خیس بودن فضله بهتر است که نخست نسبت مصرف خوراک به آب نوشیده شده گله برآورد شود. معمولاً می‌باید مصرف خوراک مرغ‌های گوشتی هر روز افزایش یابد، و نسبت مصرف خوراک به آب نیز تقریباً ثابت بماند.
عفونی یا غیرعفونی
عوامل پدید آوردنده فضله خیس را به‌طور کلی می‌توان به عفونی و غیرعفونی تقسیم کرد.
شماری از بیماری‌زاها که می‌توانند به روده آسیب مستقیم بزنند، گرفتاری فضله خیس نیز پیش می‌آورند.
فراموش نکنیم که فضله خیس می‌تواند پیامد چندین عامل بیماری‌زا یا تنها یک عامل بیماری‌زا باشد.
منبع: نیکوتک
(John Tuer (Probiotics International Ltd