به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ متابولیز کلسیم در پرندگان، چه وزن تخم‌مرغ 2/5 کیلوگرم باشد (در شترمرغ)، چه 500 گرم (در مرغ کیوی در زالند نو) و چه کمتر از 0/5 گرم (در برخی مرغ‌های مگس‌خوار)، می‌باید به بهترین شکل انجام بگیرد.
از آنجا که تشکیل پوسته تخم‌مرغ برای این پرندگان بسیار اهمیت دارد، آنهاراه دیگری هم برای حفظ کیفیت تخم‌مرغ خودشان پیدا کرده‌اند. گذشته از مکانیزم عادی جذب کلسیم و ذخیره‌سازی آن در استخوان، یک ساختار ویژه استخوانی، به نام مدولار از زمان‌های بسیار دور (از عصر دایناسورها) در این پرندگان پدید آمده است.
این ساختار به عنوان انبار اضافی نگهداری کلسیم، و منبع کلسیمی به هنگام تشکیل پوسته به کار گرفته می‌شود. از این سبب که این ساختار استخوانی برای ذخیره کلسیم و برای تشکیل پوسته تخم‌مرغ پدید آمده است آن را تنها در پرندگان ماده می‌توان مشاهده کرد، و نرها دارای این ساختار استخوانی نیستند.
مشکلی که پرندگان ماده با ذخیره کردن کلسیم در بدن دارند این است که کلسیم را تنها می‌توانند در استخوان‌ها نگهداری کنند.
وجود کلسیم بیش از اندازه به صورت ذخیره در جاهای دیگر بدن، مانند خون، و یا درون سلول‌های بدن، می‌تواند ایجاد مسمومیت کند. برای این است که همه کارهای جذب، ذخیره‌سازی، و رها کردن کلسیم به هنگام مناسب، و به اندازه کافی، برای تشکیل پوسته سخت و محکم تخم‌مرغ، اهمیت اساسی دارد.
اما بر خالف این پرندگان وحشی که تولید تخم‌مرغ در آنها تنها برای تولیدمثل است و مداوم و همیشگی نیست، مرغ‌های تخمگذار امروزی برای این برگزیده شده و پرورش داده می‌شوند که پیوسته تخم‌مرغ تولید کنند.
پوسته باکیفیت تخم‌مرغ در مرغ‌های تخمگذار، تنها برای حفظ بقای نطفه نیست، بلکه جنبه اقتصادی دارد. به همین سبب، نیاز مرغ‌های تخمگذار در رابطه با برداشت کلسیم از بدن، کاملاً با پرندگان وحشی متفاوت است زیرا مرغ‌های تخمگذار می‌باید کلسیم لازم برای برآورد نیاز تولید پوسته بیش از 300 تخم‌مرغ در یک دوره تخمگذاری را فراهم کنند.
برای اطمینان از کیفیت خوب پوسته تخم‌مرغ، و برای پیشگیری از پوکی استخوان و دیگر بیماری‌هایی که از کمبود کلسیم پدید می‌آیند، کارهای مختلفی برای پشتیبانی از مرغ‌های تخمگذار انجام می‌شود.
ساده‌ترین کار برای پشتیبانی از مرغ‌های تخمگذار فراهم کردن مقدار کافی کلسیم در جیره این مرغ‌ها در سراسر دوره تخمگذاری آنها است. چون پوسته در ساعات تاریک تشکیل می‌شود افزودن منبع کلسیمی که بقای آن طولانی‌تر باشد، استفاده از منابع کلسیمی تکمیلی یکی از کارها برای پشتیبانی از مرغ تخمگذار است.
راه‌های دیگر، افزودن ریز معدنی‌های ارگانیک است.
مواد معدنی می‌باید نخست جذب بدن شوند. جذب کلسیم در روده به کمک ویتامین D انجام می‌گیرد. بنابراین، کار دیگری که می‌توان برای تأمین کیفیت پوسته تخم‌مرغ انجام داد افزودن مقدار کافی ویتامین D به خوراک مرغ‌های تخمگذار است.
اما مولکول کلسیم می‌باید از دو دوره تبدیل شدن بگذرد تا از نظر متابولیکی فعال شود. گام نخست در کبد است، و گام دوم در کلیه‌ها. این تبدیل، زمان‌بر است و کبد و کلیه‌ها باید به خوبی کار کنند تا مولکول کلسیم فعال شود.
در مرغ‌های تخمگذاری که سن آنها بالا است، این پروسه ممکن است با چالش به انجام برسد، زیرا نه تنها جذب کلسیم کلاً کاهش می‌یابد، بلکه در بسیاری از مواقع ارگان‌های بدن به خوبی کار نمی‌کنند. روی هم رفته، مجموعه این مشکلات و نیز با افزایش وزن تخم‌مرغ، کیفیت پوسته تخم‌مرغ به سرعت به یک مشکل تبدیل می‌شود.
در چنین وضعیتی، افزودن ویتامین D معمولی به جیره نمی‌تواند به افزایش فرم فعال متابولیکی ویتامین D کمک کند، اما افزودن مستقیم نوع فعال ویتامین D (3D2(HO)1.25) می‌تواند از تأخیر در تبدیل مولکول کلسیم پیشگیری کند، و فعال شدن مولکول‌های کلسیم، مستقل از عملکرد کبد و کلیه‌های مرغ، به انجام می‌رسد.
استفاده از «پروتکسین» با تندرستی دیواره روده و افزایش توان جذب کلسیم موجب بهبود کیفیت پوسته تخم‌مرغ و افزایش عمر تخمگذاری می‌شود.
منبع: نیکوتک
نوشته دکتر Kathrin Buhle
مجله مرغداری International Poultry Production