به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سالمونلوز به بیماری ناشی از باکتری‌های جنس سالمونلا اطلاق می‌شود. سالمونلاها باکتری‌های گرم منفی، غیرهاگزا و اغلب تاژکدار می‌باشند که بر اساس تاژکدار بودن یا نبودن به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند:
1) سالمونلاهای بدون تاژک (غیرمتحرک): میزبان اختصاصی این اجرام، طیور می‌باشند. طیف میزبانی این گروه محدود است و بندرت برای انسان و سایر حیوانات بیماریزا هستند. این گروه شامل سالمونلا پلوروم و گالیناروم می‌باشند که بترتیب عامل بیماری‌های پلوروم (اسهال سفید جوجه‌ها) و تیفوﺌید مرغان هستند.
2) سالمونلاهای تاژکدار (متحرک): ازویژگی‌های مهم آن می‌توان به تنوع زیاد، پراکندگی وسیع، عدم اختصاصی بودن نسبت به میزبانی خاص، اهمیت زیاد از لحاظ بهداشت عمومی، بیماریزایی برای انسان، طیور و سایر حیوانات اشاره نمود و به سالمونلاهای پاراتیفوﺌیدی هم معروف هستند که از مهم‌ترین آنها سالمونلا تیفی موریوم و انتریتیدیس می‌باشند.
بیماری پلوروم و تیفوئید مرغان
عفونت‌های پاراتیفوئیدی (عفونت‌های ناشی از سالمونلاهای تاژکدار متحرک)
پاراتیفوئید در طیور
جداسازی، تشخیص و انتشار سالمونلا
بررسی گله از نظر سالمونلا
درکارخانجات جوجه‌کشی، هر دوهفته یک‌بار از سطوح داخلی هچرها و پوسته‌های شکسته تخم‌مرغ موجود درسینی‌های هچر باید کشت به عمل آید. همچنین ازجوجه‌های حذفی وجوجه‌هایی که درپوسته تخم‌مرغ ازبین رفته‌اند آزمایش انجام می‌شود.
درسالن پرورش، کشت از جدار کارتن، کف کارتن و پرندگان تلف شده در داخل آن صورت می‌گیرد. جوجه‌های وازده و آنهایی که در چند روز اول می‌میرند نیز بررسی می‌شوند. در دوران پرورش بررسی نمونه‌های بستر، سواب‌برداری از گرد وخاک صورت می‌گیرد ونیز سواب‌برداری ازمحل عبور دان از هاپر، اتصالات برق انجام می‌شود.
در گله‌های مادر در حال تخمگذاری، سواب‌برداری از کف لانه تخمگذاری، پوشال موجود درآن، گردوغبار، پرهای دان داخل سالن و سواب‌برداری از میز درجه‌بندی تخم‌مرغ و محل ذخیره تخم‌مرغ و راهروها انجام می‌شود. در پرندگان لاین واجداد بهتر است نمونه‌ها به دفعات بیشتری انجام شود. در گله‌های تخمگذار می‌توان از محل جمع شدن مدفوع در زیر قفس‌ها، انباشته گردو غبار، تیغه جمع‌کننده مدفوع، تسمه جمع‌آوری تخم‌مرغ، سواب گرفت و نیز از بستر، گرد وغبار ولانه‌های تخمگذاری نمونه‌گیری می‌کنیم.
در کشتارگاه‌ها باید از نمونه‌هایی مانند تکه‌هایی از پوست گردن و قسمت‌های مختلف کشتارگاه کشت بعمل آید. علاوه برموارد فوق ازکف اتاقک کامیون حمل تخم‌مرغ سواب‌برداری صورت می‌گیرد.
درمان و پیشگیری سالمونلوز
وضعیت سالمونلا انتریتیدیس در ایران
وجود این عامل با جداسازی باکتری و استفاده از آنتی‌سرم مخصوص در چندین مزرعه مرغداری ایران به اثبات رسیده است که به احتمال قریب به یقین از نوع با حدت بالا (فاژ 4) می‌باشد. با توجه به قابلیت بیماریزایی بالای آن، در گله‌های آلوده به خصوص جوجه‌ها (که ازطریق عمودی آلوده می‌شوند) مشکل خاصی پس از هچ شدن مشاهده نمی‌شود و تعدادی از آنها ناقل بیماری می‌باشند که در اثر مجاورت در جعبه‌های جوجه، ماشین جوجه‌کشی و یا عمل تعیین جنسیت اکثر آنها آلوده می‌گردند. این سالمونلا به دلیل سرعت تکثیر بالا یش سبب بروز تلفات و وازدگی جوجه‌ها می‌گردد، که تلفات از 5 تا 40% و بیشتر ممکن است دیده شود. از روز سوم به بعد با ازدیاد جوجه‌های وازده مواجه می‌شویم. در صورتی‌که آلودگی در بدو ورود با یک آنتی‌بیوتیک مناسب کنترل شود مشکلات وازدگی و دفع سالمونلا از طریق مدفوع کمتر خواهد شد.
در طیور تخمگذار درمان با آنتی‌بیوتیک مناسب قبل از شروع تخمگذاری می‌تواند دفع مدفوعی و آلودگی تخم‌مرغ را در اوج تولید به مقدار بسیار زیادی کاهش دهد. در حال حاضر باید مانند اکثر کشورهای جهان برنامه تقلیل و کاهش آلودگی را در سطوح مختلف به انجام رساند. در این راستا می‌توان از حذف رقابتی، واکسیناسیون و کنترل مواد غذایی و پلیت نمودن آنها استفاده نمود که این امر مستلزم صرف هزینه بسیار گزافی می‌باشد. مسلماً در ایران قادر به اجرای برنامه ریشه‌کنی وسیع نمی‌باشیم پس ابتدا به کاهش (ازطریق پیشگیری و کنترل بهداشتی) و سپس به حذف عامل بیماریزا با اجرای برنامه دقیق اقدام می‌نمائیم.
علائم بالینی سالمونلوز در انسان
سالمونلا تیفی موریوم سبب بیماری تیفوئید درانسان می‌شود که با تب، سردرد، اسهال و استفراغ شدید توأم است. در اغلب اشخاص مبتلا به سالمونلا انتریتیدیس پس ازمسمومیت غذایی (حدود 128 الی 72 ساعت) اسهال وعلائم فوق مشاهده می‌شود. بیماری معمولاً 4 تا 7 روز به طول می‌انجامد واغلب افراد، بدون درمان با آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابند. با این وجود، اسهال می‌تواند به قدری شدید باشد که شخص را راهی بیمارستان کند. با این حال وقوع سالمونلوز در افراد سالخورده، خردسالان و کسانی‌که سیستم ایمنی ضعیف دارند، می‌تواند آنها را به فرم شدید بیماری دچار کند. در این بیماران عفونت از طریق روده وارد جریان خون شده و سپس به سایر نقاط بدن منتقل می‌شود و سبب مرگ نیز می‌شود. در موارد مزمن بیماری درد مفاصل و ادرار دردآور گزارش شده است.
کاهش خطر بیماریزایی سالمونلا انتریتیدیس در انسان
1) تخم‌مرغ‌ها در سرد خانه‌ها و یخچال‌ها نگهداری شوند.
2) تخم‌مرغ‌ها کثیف یا ترک خورده معدوم شوند.
3) بعد از تماس دست‌ها با تخم‌مرغ‌های خام دست‌ها با آب و صابون شسته شوند.
4) بعداز پخت کامل، تخم‌مرغ‌ها خورده شوند و تخم‌مرغ‌های گرم بیش از 2 ساعت نگهداری نشوند.
5) موادغذایی محتوی تخم‌مرغ در سرد خانه نگهداری شوند.
6) از خوردن تخم‌مرغ‌های خام (مانند بستنی و مخلوط شیر و تخم‌مرغ خانگی) و غذاهای واجد تخم‌مرغ خام اجتناب شود. عمدتاً در صنعت، بستنی و مخلوط شیر و تخم‌مرغ و غذاها، توسط تخم‌مرغ‌های پاستوریزه تهیه شوند.
درمان بیماری در انسان
آمپی سیلین، جنتامایسین، تری متوپریم، سولفامتوکسازول و سپیروفلوکسازین و کلرامفنیکل داروهای مؤثر بر سالمونلا هستند. متأسفانه برخی گونه‌های سالمونلا نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت دارویی یافته‌اند.
منبع: سایت bums lms