به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ اکتینومیکوزیس جزو بیماریهای مزمن است. کلاً این بیماری بیشتر در گاو، کمتر در گوسفند و بز و اسب دیده می‌شود. انسان هم ممکن است که به این بیماری مبتلا شود.
عامل بیماری اکتینومیکوزیس
باکتری اکتینومیسس بوویس (Actinomyces Bovis)
این باکتری گرم مثبت میزبان عادی و اجباری بینی، حلق و مجاری گوارشی است و از طریق ریشه دنداﻧﻬا همراه با اجسام خارجی مانند چوب، سیم و یا علوفه‌های خشبی به بافت‌ها نفوذ می‌کند.
اکتینومیکوز فاقد زهرابه خارجی است و نفوذ آن به اندام‌ها بیشتر مربوط به عوامل فیزیکی است که بافت را مجروح می‌کند و باعث نفوذ باکتری می‌شود.
این باکتری در اثر آسیب ناشی از مواد خشبی به مخاط فک و یا از طریق آلوئول‌های دندانی در اثر افتادن دندان به بافت حمله می‌کند.
باکتری بیشتر بافت‌های سخت مثل فک و گونه‌ها را مبتلا می‌کند. اصلی‌ترین ضایعه آن آماس گرانولوماتوز چرکی است.
ضایعات بیماری بیشتر مربوط به سر است و در استخوان‌های سر حالت تورم یک‌طرفه ایجاد می‌کند که این تورم بسیار سفت و سخت است و به این حالت Lumpy Jaw گویند. در استخوان‌های فک، لثه و زبان ممکن است ضایعاتی ببنیم.
علائم بالینی اکتینومیکوزیس در گاو
جراحات اکتینومیکوز به کندی رشد می‌کند و بیشتر در استخواﻧﻬای فک، غضروف‌های داخل بینی و سقف دهان ایجاد می‌شود.
جراحات حاصل از این بیماری همواره با ایجاد بافت‌های جوانه‌دار توام است که پس از مدتی قسمتی از آن در اثر نکروز تبدیل به دمل می‌شود و به تدریج دمل‌ها به یکدیگر متصل شده و سینوس‌های چرکی را بوجود می‌آورند.
این سینوس‌های چرکی گاهی به خارج سرباز می‌کند و چرک سبز مایل به زرد غلیظ و چسبناک و بی‌بویی از آﻧﻬا خارج می‌شود. چرک حاوی دانه‌های پنیری شکل به قطر3-4 میلی‌متر است آن در واقع همان کلنی باکتری است و به دانه‌های گوگردی معروفند. اگر این دانه‌ها را بین لام و لامل بفشاریم و زیر میکروسکوپ نگاه کنیم، می‌توان منظره مخصوص و شعاعی شکلی را که به قارچ شعاعی نیز موسوم است، مشاهده کرد.
دنداﻧﻬا معمولا شل و دردناک می‌شوند و جویدن غذا را دشوار می‌کند، در نتیجه حیوان لاغر می‌شود.
در این بیماری عقده‌های لنفاوی مبتلا نمی‌شوند یکی از تفاوت‌های آن با اکتینوباسیلوز است.
تورم استخوان در ابتدا بدون درد بوده اما بعد از چند هفته دردناک شده و آبسه تشکیل شده و ترشحات چرکی بدون بو در محل فک داریم که بعد از چند روز گرانولوم در محل عارضه ایجاد می‌شود.
بر روی فک گاو گرانولوم‌های بزرگی دیده می‌شود که از مجموعه‌ای از گزانولوم‌های کوچکتر که ارزنی هستند تشکیل شده است. به این گرانولوم‌های ریز سولفوگرانول گویند. هر سولفوگرانول یک گرانولوم کاملاً چرکی است و در کنار آن حاله ستاره‌ای شکل به نام club colony دیده می‌شود و در وسط آن نکروز پنیری و اطراف این مجموعه را بافت هم‌بند می‌گیرد.
بیشتر بدانیم:
نفخ در گاو
هیپوترمی در گوساله‌ها
آشنایی با بیماریهای خطرناک مشترک بین انسان و دام - (کیست هیداتیک)
دی‌هیدرو استرپتومایسین (دی‌استرپ 1)
تشخیص اکتینومیکوزیس در دام
مشاهده علائم بالینی
رادیولوژی برای تعیین درجه تخریب استخوان هم انجام می‌شود.
جهت تشخیص می‌بایست عامل بیماری را از نمونه‌های اخذ شده در زیر میکروسکوپ جدا کرد.
تشخیص تفریقی
بیماری را می‌بایست از جراحات حاصل از اکتینوباسیلوز، استافیلاکوک تفکیک داد.
اکتینوباسیلوز گرم منفی و اکتینومیکوز گرم مثبت است.
درمان بیماری اکتینومیکوزیس
استراتژی درمان در اکتینومیکوز عبارت است از:
1- استفاده از ترکیبات یددار، زیرا عامل اکتینومیکوز بسیار در برابر ید حساس است.
2- تزریق استرپتومایسین در اطراف جراحات
3- تجویز سولفامیدها و یدور پتاسیم، یدور سدیم از راه وریدی و خوراکی و مالیدن در محل.
منبع: دامینا ( شبکه دامپروری ایران )