تغذیه شترمرغ (بخش اول)
رفتار و خصوصیات تغذیه‌ای شترمرغ
شترمرغ‌ها، تک معده‌ای‌های گیاه خوار هستند. غذای طبیعی شترمرغ‌ها عمدتاً علف‌های سبز، میوه‌های کوچک، دانه‌ها و گیاهان آبدار است. اما گاهی اوقات از پستانداران کوچک، مارمولک‌ها و حشرات کوچک نیز تغذیه می‌کنند. شترمرغ‌ها ٧٠ تا ٨٠ درصد وقت روزانه خود را صرف خوردن و حرکت می‌کنند و این تحرک نقش مهمی‌در هضم بهتر غذا توسط شترمرغ دارد. در حیات وحش، جیره غذایی شترمرغ شامل ٦٠ درصد مواد گیاهی، ١٥ درصد میوه و حبوبات، ٤ تا ٥ درصد تخم حشرات و پستانداران کوچک و بقیه شامل دانه غلات، نمک و سنگ است .
شترمرغ‌ها، غالباً تمایل بیشتری به نوک زدن و غذا خوردن از کف زمین دارند. به نحوی که جوجه شترمرغ‌ها چند برابر وضعیت غذا خوردن از دان خوری‌ها از غذای پخش شده بر روی زمین استفاده می‌کنند. شترمرغ برای خرد کردن مواد غذایی به سنگدان خود متکی است. شترمرغ تکه سنگ‌های محکم را می‌بلعد و این سنگ‌ها در سنگدان به خرد شدن مواد غذایی کمک می‌کند. این تکه سنگ‌ها باید از جنس سنگ‌های سخت نظیر کوارتز بوده و از موادی نظیر پوسته صدف و آهک که به راحتی حل می‌شوند، نباشد. مقدار غذای مصرفی، بستگی به وزن بدن شترمرغ و میزان انرژی موجود در جیره دارد.
معمولاً پرندگان تا زمانی که نیازشان به انرژی برطرف نگردد، از خوردن دست نمی‌کشند. در صورت تغذیه آزاد با جیره کنسانتره میزان غذای روزانه دوره رشد ٣ تا ٤ درصد وزن بدن بوده و در پایان دوره رشد، این مقدار به ٢ تا ٢.٥ درصد وزن بدن می‌رسد. ضریب تبدیل غذایی (نسبت غذای مصرف شده به افزایش وزن پرنده) در جوجه‌ها ١.٤ تا١.٦ است و در شترمرغ‌های جوان ٤ تا ٦ ماهه این نسبت ٤ تا ٦ و در پایان دوره رشد به ١٠ افزایش پیدا می‌کند. جدول شماره (١) متوسط وزن بدن و متوسط غذای مصرفی روزانه شترمرغ‌ها را در دوران مختلف زندگی نشان می‌دهد.
مواد غذایی مورد استفاده شترمرغ
دو ماده غذایی رایج در تغذیه شترمرغ، ذرت و یونجه هستند. ذرت به عنوان منبع انرژی و یونجه به عنوان منبع پروتئین و همچنین فیبر و حجم‌دهنده غذا استفاده می‌شود. پودر ماهی، پودر گوشت و کنجاله دانه‌های روغنی همچون کنجاله سویا و بادام زمینی نیز از منابع پروتئین و چربی است که برای رشد شترمرغ مهم هستند. متیونین و لیزین اسیدهای آمینه ضروری هستند که معمولاً به جیره طیور اضافه می‌شوند، زیرا بیشتر مواد غذایی از نظر این دو اسید آمینه کمبود دارند.
مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی به عنوان منابع ویتامین‌ها و مواد معدنی در جیره و خصوصاً عناصر میکرو اضافه می‌شوند. سنگ آهک یا کربنات کلسیم به عنوان منبع کلسیم و دی‌کلسیم فسفات و منوکلسیم فسفات به عنوان منبع کلسیم و فسفر به جیره اضافه می‌شوند. در جدول شماره (٢)، برخی مواد غذایی مورد استفاده برای تهیه جیره غذایی شترمرغ نشان داده شده است . خوش خوراک بودن غذا برای تحریک مصرف خوراک توسط پرنده ضروری است. در هنگام تنظیم جیره برای شترمرغ نباید از دانه یا کنجاله پنبه استفاده شود زیرا موجب مسمومیت شترمرغ با گوسیپول (رنگدانه موجود در پوست پنبه دانه) می‌شود. همچنین داروهای ضد کوکسیدیوز نظیر موننسین، ناراسین، سالینومایسین و لازالوسید که در جیره غذایی طیور استفاده می‌شود، نبایستی در جیره غذایی یا آب بکار رود، زیرا این ترکیبات برای شترمرغ سمی‌هستند. مقدار نمک جیره غذایی نیز نباید از ٠.٥ درصد تجاوز کند.
ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز شترمرغ
شترمرغ علاوه بر انرژی و پروتئین به انواع مواد معدنی نیز شامل کلسیم، فسفر، منگنز، روی، مس و ید و همچنین ویتامین‌هایی نظیر ویتامین A ،D٣،E ،B١٢ و کولین نیاز دارد. بجز عناصر عمده شامل کلسیم، فسفر و سدیم (نمک طعام) که از طریق جیره غذایی تأمین می‌شوند، سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی به طور معمول از طریق اضافه کردن مکمل ویتامینی و مواد معدنی به جیره غذایی تأمین می‌شوند. مقدار مورد نیاز هر یک از ویتامین‌ها و عناصر ریز مغذی برای سنین مختلف شترمرغ برای جیره رشد و پایانی (٣ ماهگی تا قبل از بلوغ) و جیره مولد (شامل مولدین در مراحل مختلف قبل و بعد از تخمگذاری) در جدول شماره (٣) آورده شده است.
تغذیه شترمرغ از سن ١٠ ماهگی تا زمان بلوغ
با افزایش سن، پس از عبور از مرحله رشد سریع، شترمرغ‌ها بتدریج به ٩٥-٩٠ درصد وزن بالغ خودشان در سن حدود یک سالگی می‌رسند. بعد از این سن، رشد بدنی شترمرغ‌ها بسیار کند شده و بیشتر معطوف به رشد و تکامل اندام‌های جنسی یعنی تخمدان و مجرای تخم در ماده‌ها و بیضه‌ها در نرها می‌شود. در این شرایط حفظ پرندگان در یک وضعیت مناسب بدنی ضروری است.
چاقی یکی از مشکلات عمده‌ای است که در فاصله سنی یک سالگی تا شروع بلوغ ایجاد می‌شود. این در حالی است که گرسنگی و سوء تغذیه نیز موجب تأخیر بلوغ جنسی شده و ممکن است موجب عملکرد ضعیف شترمرغ‌ها شود. تلفیقی از محدودیت کمی و کیفی غذا که در آن کلیه ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز تأمین شده باشد اما از نظر پروتئین و انرژی رقیق شده باشد، مناسب است. میزان فیبر جیره در این مرحله می‌تواند به حدود ١٥ درصد افزایش داده شود.
پرندگان بایستی به میزان ١.٥ کیلوگرم در روز غذا داده شوند و در حین روزهای سرد، افزودن یک منبع غذایی غنی از انرژی نظیر سویای کامل توصیه می‌شود. این رژیم غذایی همچنین می‌تواند برای پرندگان مولد در زمانی که در شرایط تولیدمثلی نیستند (دوره استراحت) به کار رود. جداکردن شترمرغ‌های نر و ماده از یکدیگر ترجیح داده می‌شود.
تأمین مقدار کافی کلسیم و فسفر به منظور شکل‌گیری و رشد مناسب استخوان‌ها و همچنین تشکیل پوسته تخم ضروری است. مقدار کلسیم به میزان ١ درصد و فسفر به میزان ٠.٥ تا ٠.٦ درصد جیره توصیه شده است. در جدول شماره (٤) مقادیر پیشنهادی مواد مغذی مورد نیاز شترمرغ‌هایی که به عنوان مولد پرورش داده می‌شوند نشان داده شده است. جیره این شترمرغ‌ها به طور متوسط دارای ٢٠٠٠ تا ٢١٠٠ کیلوکالری در هر کیلوگرم جیره انرژی قابل سوخت و ساز، ١٦ درصد پروتئین خام، ١٥ تا ١٧ درصد فیبرخام، ١.٢ درصد کلسیم و ٠.٦ درصد فسفر قابل دسترس می‌باشد. مقادیر ویتامین‌ها و عناصر ریزمغذی مورد نیاز شترمرغ نیز در جدول شماره (٣) آورده شده است.
بالا بودن کلسیم جیره، موجب کاهش جذب روی و منگنز می‌شود. کمبود منگنز موجب بدشکلی پا، دررفتگی رباط پا و سخت و ضخیم شدن پوست می‌گردد. شترمرغ‌های ماده اگر در دوره تخمگذاری خود کلسیم کافی دریافت نکنند کیفیت تخم کاهش و احتمال مرگ و میر جوجه‌ها در موقع تفریخ افزایش خواهد یافت. جیره غذایی شترمرغ مولد تخمگذار مطابق جدول شماره (٤) بایستی به طور متوسط دارای ٢١٠٠ تا ٢٣٠٠ کیلوکالری در هر کیلوگرم جیره انرژی قابل سوخت و ساز، ١٦ تا ١٨ درصد پروتئین خام، ١٢ تا ١٤ درصد فیبرخام، ٢.٤ درصد کلسیم و ٠.٧ درصد فسفر قابل دسترس باشد. شترمرغ مولد در حال تولید همچنین به ویتامین‌ها و عناصر ریز مغذی نیاز داشته که از طریق مکمل ویتامینی و مواد معدنی تأمین می‌شوند (جدول شماره ٣).
تغذیه شترمرغ (بخش سوم)