به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آخال تکه (Akhal-Teke) نژادی از اسب است که در ترکمنستان پرورش می‌دهند و از نمادهای ملی این کشور شمرده می‌شود.
نژاد اسب موردنظر خود را بیابید
تاریخچه اسب ترکمن آخال تکه
منشا اولیه اسب‌های آخال تکه روستای میان کویری به نام آخال واقع در جنوب ترکمنستان است. این منطقه از جنوب شرقی صحرای قره قوم تا دامنه کوپت داغ ادامه دارد. به دلیل وضعیت خاص این منطقه دور از هرگونه تاخت و تاز و تهاجم و حتی دور از مقاصد تجاری و بازرگانی قرار گرفته است. بنابراین این انزوا و جدایی روستاهای آخال همراه با غرور خاص مردم قبیله تکه در خالص کردن نژاد منجر به ایجاد قدیمی‌ترین و خالص‌ترین خط نژادی گردیده است.
قرن‌ها جنگجویان ترکمن سوار بر اسب‌های آخال تکه در حداکثر درجه حرارت روز در صحراهای بی‌آب و علف به تاخت و تاز می‌پرداختند و این اسبها همه این سختی‌ها را تحمل می‌کردند. از آنجایی که فقط یک ماه از سال در صحراهای لم یزرع علوفه تازه در دسترس بوده و شبها بسیار سرد و ظهرها بسیار گرم بود بنابراین اهالی قبیله تکه روش خاص خود را در پرورش اسب به کار می‌بردند. به این صورت که میخ چوبی در زمین می‌کوبیدند و توسط افسار کوتاهی اسب را مهار کرده و توسط جل و نمد تمام بدن اسب را می‌پوشاندند تا از سرمای شب و گرمای سوزان روز در امان باشند.
پرورش اسب‌های آخال تکه از طریق اجرای محدودیت‌های غذایی اعمال می‌شد. برای تغذیه اسبها از جیره‌های غنی از پروتئین مانند یونجه خشک، پلت چربی گوسفند همراه با جو و کیک خمیر سرخ شده و ذرت استفاده می‌کردند. این روش نگهداری منجر به این شد که اسب به غذا و آب کم عادت کند نسبت به صاحبان خود اظهار علاقه کند و به افراد ناشناس مشکوک شود. پوشاندن بدن اسبها با پوشش زیاد نه تنها آنها را از تغییرات درجه هوا مصون نگه می‌دارد بلکه باعث درخشندگی پوست موی اسب می‌شود که چشم را خیره کرده و باعث احساس غرور صاحبان آنها می‌شود.
اسب آخال تکه به خاطر قدرت تحمل و سرعت بالا اسبی ایده‌آل در شرایط صحرایی است. در پیشینه این اسب رکورد عجیب و باور نکردنی ثبت شده که حاکی از تحمل و مقاومت بیش از حد آن به گرما می‌باشد. اسب‌های آخال تکه مسیر اشک آباد تا مسکو با فاصله بیش از 4100 کیلومتر را در سال 1935میلادی در حدود 84روز طی کرده‌اند. که 360 کیلومتر از این مسیر حرکت در صحرای سوزان بوده و اسب به آب دسترسی نداشته است. این مسیر سه روزه طی شده و این رکورد هرگز تکرار نشده است.
خصوصیات ظاهری اسب ترکمن آخال تکه
این اسب دارای ترکیب بدنی متمایز از سایر نژادها ساختار بدنی سبک و زیبا، اندام بلند، کشیده، باریک و لاغر ولی بسیار قدرتمند است. شیب کمر به طرف جلو، شیب کپل به طرف عقب و روی کپل گرد نبوده و به صورت صاف دیده می‌شود. صورت کشیده، خشک، استخوانی، ظریف، باریک و بلند، نیم‌رخ صورت صاف یا کمی‌محدب، چشم‌ها درشت و براق هستند.
دارای گردن طویل، باریک و عضلانی بوده و از نیم‌رخ زیر گردن صاف و روی مهره سوم گردن شکستگی جزیی دیده می‌شود. گردن با شیب تند نزدیک به خط عمود روی تنه قرار می‌گیرد. اندام‌های حرکتی طویل، نازک با تاندون‌های قوی، مفاصل قوی و متناسب، بخولق بدون مو و با طول متوسط و نیز دارای شیب تند نزدیک به خط عمود، مفاصل خرگوشی بسیار مناسب برای جهش، قلم اندام‌های حرکتی کوتاه، گام‌های نرم و سبک و دارای انعطاف و حرکات آزادانه است. اسب‌های آخال تکه غالباً دارای سم‌های نرم و شکننده بوده و غالبا دچار لنگش ناشی از سم می‌گردند و بدین جهت برای مسیرهای کوهستانی مناسب نیستند.
رنگ بسیار خیره کننده این نژاد رنگ طلایی و مشکی با جلای متالیک است که زیر تابش خورشید درخشندگی خاصی دارد. رنگ‌های کهر متالیک و به ندرت نیلی یا نقره‌ای نیز یافت می‌شود. اغلب آخال تکه‌ها روی سر تاسر کمر خود یک خط طولی ممتد دارند که نشانگر قدمت نژاد است. خالص‌ترین و مقاوم‌ترین اسب‌های آخال تکه آنهایی هستند که علاوه بر داشتن تمام خصوصیات فنوتیپی و ژنوتیپی ایده‌آل رنگ بدن مشکی متالیک یا طلایی یک دست داشته باشند. اسب‌های آخال تکه در کتاب‌های انساب به سه تیپ طبقه‌بندی شده اند: اسب‌هایی با جثه استاندارد، متوسط و سنگین که ارتفاعی بین 152 تا 164 سانتی‌متر دارند.
آخال تکه اسب واقعی بیابان و دشت می‌باشد. دارای آراستگی، ظرافت، مقاومت و استقامت زیادی است و توانایی و طاقت تحمل هوای گرم را دارد. حرکات این اسبها زیبا دارای ظرافت خاص و چابکی و همراه با گام‌های بلند و طویل است. توانایی و انعطاف در تغییر جهت در تاخت وتاز و نیز چهار نعل رفتن از دیگر ویژگی‌های این نژاد می‌باشد که در مسابقات درساز بسیار مناسب و در مسابقات پرش بسیار عالی است. به علاوه این اسبها برای مسابقات چند منظوره و رالی برای مسافت زیاد بسیار مناسب هستند.
آموزش تکنیک‌های سوارکاری به اسب‌های ترکمن نیازمند حوصله و تجربه کافی است و اگر مراحل تربیتی با موفقیت طی شود اسب ترکمن هیچ وقت تعلیمات را فراموش نکرده و نافرمانی نمی‌کند و تا آخر عمر یک اسب ورزشی موفق خواهد بود.
اسب‌های آخال تکه بدنی لاغر و باریک داشته و مدت زیادی از شبانه روز را به دویدن، بازی کردن و جنگ‌های نمایشی با یکدیگر می‌گذرانند. اگر چند روز از اصطبل بیرون آورده نشوند برای جلوگیری از چاق شدن غذا نمی‌خورند و به محض خروج از اصطبل نیز با فعالیتهای فیزیکی انرژی اضافی را مصرف می‌کنند.
با گرم شدن بدن اسب‌های آخال تکه در اثر تمرینات ورزشی قدرت آنها نیز بیشتر شده تا جایی که بدن آنها تماما غرق در عرق می‌شود. در این موقع تمایلی به توقف ندارند و دائماً می‌خواهند با تمام قدرت بدوند. سوارکاری در چنین وضعیتی بسیار سخت و دشوار می‌باشد چون با کشیدن افسار برای توقف اسب نه تنها نمی‌ایستند بلکه مانند قورباغه به طرف جلو می‌جهند (اصطلاحا کاپریول می‌زنند) و با کشیدن قوی افسار روی دو پا ایستاده و هیچ وقت از دویدن خسته نمی‌شوند و به همین دلیل این اسبها بهترین نژاد اسب برای مسابقات اسب دوانی در مسافت‌های طولانی هستند.
سرمایه‌های ارزشمند نژاد اسب‌های ورزشی از آمیخته‌گری‌های آخال تکه با نژادهای سواری هانوور تراکنر و لاتویان به دست آمده است. آخال تکه از متوسط طول عمر و باروری بالایی برخوردار است. تعجب‌آور نیست که نریان‌ها پس از بیست سالگی نیز در مسابقات کشش استفاده می‌شوند. رکورد باروری مربوط به مادیان الان با تولید هفده کره در طی سه سال عمر می‌باشد و به طور کلی آخال تکه از عمر مفید بالایی برخوردار است. متاسفانه طی سالیان اخیر چند ژن نامطلوب در اسب‌های آخال تکه ظاهر شده که عمده‌ترین آنها شامل نهان خایگی، دهان طوطی که در آن فک پایین کوتاه‌تر از فک بالا می‌باشد. تنگی سینه و نزدیکی بیش از حد اندام‌های حرکتی جلویی به یکدیگر و متعاقبا انحراف آنها به طرف خارج می‌باشد.
منبع: اطلس رنگی نژادهای اسب های ایران و جهان نوشته دکتر علی نصیریان و همکاران