به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ یک بیماری مزمن خطرناک است که عمدتاً در قزل‌آلاهایی که در استخرهای خاکی پرورش داده می‌شوند بخصوص در مرحله نوزادی رخ می‌دهد. عامل این بیماری هاگ با اسپور تک یاخته‌ای بنام میکسوبولوس سربرالیس و یا بیماری چرخش (Whirling disease) می‌باشد. نام بیماری از رفتار ماهی در تعقیب سریع دم خود اقتباس شده است. با این بیماری دم سیاه (Black tail) نیز گفته می‌شود.
چرخه زندگی انگل میکسوبولوس سربرالیس
ماهی آلوده تلف شده و اسپور‌های انگل آزاد می‌شوند و در ادامه به دو طریق چرخه زندگی انگل طی می‌شود:
1-بعضی از اسپورها با گذشت زمان (حدود 6 ماه) عفونی شده و توسط میزبان حساس بلعیده می‌شوند. اسپورها در اثر محیط قلیایی روده ماهی به شکل رشته‌های قطبی در آمده و اسپوروپلاسم از اسپورها خارج شده و وارد بافت پوششی روده ماهی می‌شوند و از طریق خون یا لنف خود به غضروف انتقال می‌یابند. در غضروف بعد از مدت 40 تا 60 روز تروفوزوئیت‌ها (انگل‌های بالغ چند هسته‌ای) شکل می‌گیرند که در ادامه اسپورها را در داخل غضروف میزبان تولید می‌کنند. این اسپورها هم بعد از مرگ ماهی به محیط رها شده و چرخه زندگی انگل تکرار می‌گردد.
2-برخی از اسپورها هم بعد از رها شدن در محیط توسط کرم حلقوی بنام توبیفیکس که نقش میزبان واسط را دارد خورده شده و در داخل بدن کرم، عفونی می‌گردد. این اسپور‌های عفونی یا از بدن کرم خارج شده و خود را به میزبان اصلی می‌رسانند یا اینکه ماهی کرم حاوی اسپورها را می‌خورد و سپس در داخل بدن ماهی سیکل زندگی انگل همانند روش قبل تکرار می‌شود.
علائم بیماری بیماری دم سیاه (Black tail)
علائم بالینی در ماهیان جوان شامل سیاه شدن انتهای تنه و دم و همچنین چرخش ماهی به دور خود می‌باشد. بر اثر فشار ناشی از رشد و تکثیر انگل در اطراف مغز و کپسول شنوایی حالت عدم تعادل و چرخش به دور خود در ماهیان مبتلا ظاهر می‌شود. همچنین بدلیل عفونت غضروف ستون مهره‌ها که منجر به فشار بر روی اعصاب سمپاتیک و در نتیجه کاهش کنترل سلولهای ملانوفور پوست می‌گردد، سیاه شدن ناحیه انتهای تنه و دم نیز مشاهده می‌گردد.
اختلالات اسکلتی از دیگر نشانه‌های ماهیان مبتلا می‌باشد که بدلیل آسیب دیدگی غضروفها رخ می‌دهد. ماهیان بیمار بتدریج دچار لاغری مفرط شده و بدلایل متعددی از قبیل آلودگی به عوامل ثانویه تلف می‌شوند که میزان تلفات ممکن است به 100% برسد.
برای تشخیص می‌توان از نمونه‌های تهیه شده از بافتهای غضروفی سر که بوسیله گیمسا رنگ‌آمیزی شده‌اند و مشاهده هاگها استفاده کرد.
درمان و کنترل بیماری چرخش (Whirling disease)
نظر به اینکه درمان ماهیان مبتلا مقرون به صرفه و موفقیت‌آمیز نمی‌باشد، باید با رعایت مقررات بهداشتی نسبت به پیشگیری از آن اقدام نمود. کنترل بیماری از طریق قرنطینه، نظارت بر منابع آبی، حذف ماهیان بیمار، خشک کردن و ضدعفونی استخرهای پرورش ماهی بوسیله آهک زنده بمیزان 200 الی 300 کیلوگرم آهک به ازای هر هکتار می‌تواند انجام گیرد. نکته مهم اینکه میزان حساسیت ماهیان مسن نسبت به بیماری کمتر می‌باشد. زیرا در این ماهیان مراحل استخوانی شدن غضروفها طی شده است.
نویسنده: آرش خسروی کوهی