به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماری شاربن یا سیاه زخم از بیماری‌های مشترک انسان و حیوان و فوق‌العاده خطرناک می‌باشد که اغلب پستانداران بویژه گاو، گوسفند، بز، اسب و منجمله انسان بدان مبتلا می‌شوند. این بیماری در 90% موارد موجب مرگ در دام‌ها شده و به انسان نیز قابل سرایت است. این بیماری تقریباً انتشار جهانی دارد.
عامل بیماری سیاه زخم
عامل بیماری نوعی باکتری میله‌ای شکل می‌باشد که جزء باکتری‌های هوازی و هاگ‌دار رده‌بندی می‌شود. این باکتری در هنگام مرگ در خون و تمام ترشحات بدن دام وجود دارد. این باکتری در معرض هوا در مدت چند ساعت تبدیل به هاگ شده و در خاک بین 40 الی 60 سال می‌تواند زنده بماند و خاصیت بیماری‌زایی خود را حفظ کند به همین علت نبایستی لاشه‌های دام‌های تلف شده مشکوک، مورد کالبد شکافی واقع شود و باید بطور صحیح لاشه را از بین برد.
بیماری سیاه زخم در انسان
انسان بطور قابل ملاحظه‌ای در برابر بیماری‌ها مقاومتر از علف‌خواران می‌باشد. با این وجود مرگ ناشی از این بیماری در انسان غیرمعمول نیست. شاربن جلدی یا سیاه زخم حدود 95 تا 98درصد موارد بیماری انسانی را شامل می‌شود که با آلوده شدن زخم و بریدگی و خراش‌های پوستی حادث می‌شود.
فرم تنفسی از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده به‌هاگ باکتری و فرم گوارشی از طریق مصرف گوشت، مواد غذایی و آب آلوده وارد دستگاه گوارش انسان می‌شود.
گزش حشرات و تماس با خون و لاشه دام‌های تلف شده و پوست آلوده از جمله راه‌های انتقال بیماری در انسان است.
طرز انتقال بیماری شاربن در دام‌ها
منشاء بیماری خاک مناطق آلوده می‌باشد و سالهایی که هوا گرم و مرطوب است مستعد بروز بیماری شاربن در دام‌ها می‌باشد به هنگام چرا در مراتع آلوده و یا آب و علوفه آلوده، هاگ شاربن وارد دستگاه گوارش شده و در صورت حساس و غیر ایمن بودن دام‌ها موجب بیماری می‌گردد.
برخی معتقدند خراش‌های موجود در دهان موجب تسهیل ورود هاگ به بدن می‌شود. گزش خرمگس نیز به ویژه در تک‌سمی‌ها یکی از راه‌های انتقال بیماری می‌باشد.
بیشتر بدانیم:
بیماری سیاه زخم در اسب
واکسن شاربن (سیاه زخم)
واکسن شاربن علامتی
علائم بیماری شاربن یا سیاه زخم
مرگ ناگهانی در موارد حاد، تب شدید تا 42 درجه سانتی‌گراد، در موارد حاد که با بی‌اشتهایی، استاز دستگاه گوارشی، درد شدید، ادرار خونی و اسهال خونی تداوم می‌یابد.
دام‌های آبستن ممکن است سقط نمایند و شیر دام‌های شیرده بطور ناگهانی کاهش می‌یابد و ممکن است غیرطبیعی و خون‌آلود باشد. تورم ناحیه گردن و زیر شکم نیز ممکن است مشاهده گردد.
افسردگی شدید، تنفس سریع و عمیق و تشنج و نهایتاٌ منجر به مرگ می‌شود. دوره بیماری در موارد حاد 24 تا 48 ساعت است.
علائم پس از مرگ
- خروج خون تیره رنگ و قیر مانند از سوراخ‌های طبیعی بدن که از مهمترین خصوصیات این خون لخته نشدن آن می‌باشد.
- بزرگ شدن طحال و لجنی شدن آن در موارد کالبد گشایی اتفاقی ممکن است دیده شود.
دام‌های حساس به بیماری شاربن
عموماً گاو، گوسفند، بز و اسب حساس‌ترین دام‌ها در برابر بیماری می‌باشند. خوک، سگ و گربه مقاومت مشابهی دارند. بنظر می‌رسد بیماری در نشخوارکنندگان (گاو، گوسفند و بز) به اشکال فوق حاد و حاد، در اسب به شکل حاد و در گربه و خوک بشکل تحت حاد بروز می‌یابد. شترمرغ نیز نسبت به سایر پرندگان از حساسیت بیشتری برخوردار می‌باشد.
راه‌های پیشگیری و درمان سیاه زخم
درمان بیماری در موارد فوق حاد و حاد تقریباً غیرممکن است. اما برای پیشگیری از بیماری در دام‌های اهلی (علف‌خواران) حداقل یکبار در سال در مناطق آندمیک واکسیناسیون همگانی بایستی انجام شود.
مراقبت بیماری سیاه زخم در انسان
1- هر مورد زخم جلدی مشکوک به سیاه زخم را حتماً قبل از شروع درمان باید به مرکز بهداشت گزارش داد.
2- برای تشخیص قطعی سیاه زخم باید از ترشحات زخم آزمایش بعمل آورد و سپس به درمان بیماری با آنتی‌بیوتیک (پنی‌سیلین) اقدام نمود.
پیشگیری از سیاه زخم
1- از دست‌کاری خاک و کود حیوانات پرهیز نمود.
2- حتی‌المکان از دست‌کاری پوست و پشم حیوانات خودداری شود.
3- چناچه حیوانی مشکوک به سیاه زخم می‌باشد. از دست کاری و کشتار دام خودداری و سریعاً به مراکز دامپزشکی موضوع را اطلاع دهید.
منبع: وبلاگ دامپزشک