تأمین نیازمندی های استخرهای پرورش ماهیان بازاری

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ جهت تأمین موجودات زنده غذایی استخرهای پرورش ماهیان بازاری، لازم است مختصری به قواعد کلی زیست‌شناختی آب و تولید ماهی بپردازیم.

چرخه مواد آلی در آب در چهار سطح زیر انجام می‌گیرد:

سطح الف – موجودات زنده تولید‌کننده مواد آلی از قبیل، جلبک‌ها (تک‌سلولی، رشته‌ای)، گیاهان آبزی عالی نرم (شناور، غوطه‌ور)، گیاهان عالی زبر (نی و غیره) و سایر گیاهان.

سطح ب – گیاهخوران- موجودات آبزی گیاهخوار نظیر کلادوسرها پاروپایان، نرم تنان، حشرات، ماهیان گیاهخوار و غیره.

سطح پ – موجودات آبزی که از گیاهخوران تغذیه می‌کنند نظیر لپتودورا (Leptodora)، حشرات آبزی پست، اکثر ماهیان همه‌چیز‌خوار (از قبیل سیم، کپور معولی وغیره).

سطح ت – جانوران آبزی درنده یا گوشتخوار نظیر لاروهای سنجاقکها، سوف، اسبله، لاک‌پشت و غیره.

با برسی توده هریک از سطوح تغذیه (الف تا ت) در واحد حجم آب استخر، مشاهده می‌شود که در توالی از گیاهان به جانوران گوشتخوار، توده موجودات هریک از سطوح کاهش می‌یابد به‌طوری که توده زنده موجودات وابسته به سطح اول یعنی پایین‌ترین سطح چرخه مواد آلی همواره بیش از تود سطح بالاتر است. این عمل و همبستگی بین سطوح فردی به‌صورت مثلث تجسم شده و به هرم تغذیه معروف است. مواد گیاهی حاصل از سطح اول توده زیست‌شناختی، پس از گذشتن از 2 الی 3 سطح چرخه (تغییر حالت) با بازدهی خیلی کم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در پرورش متعارف ماهی در استخر می‌توان بیشتر از موجودات سطوح پ و ت استفاده کرد. اگر استخر با ماهیان گیاهخوار نیز ماهی‌دار شده باشد از مواد اولیه آلی نیز استفاده شده و توان تولید طبیعی استخر با بهره‌گیری از منابع جدید غذایی افزوده می‌شود و در این‌صورت در تولید ماهی، احتمال دارد از سطح ب استفاد شده و ظرفیت نگهداری ماهی استخر و همچنین بازده طبیعی آن و تولید ماهی ممکن است افزایش یابد. در این عمل تولید با صرف انرژی یک عامل، قابل توجه است چون ماهیان گیاهخوار مواد اولیه آلی را به‌طور مستقیم و بدون گذشتن از سطوح دیگر مصرف می‌کنند. استخرها گاهی ممکن است به اندازه‌ای غنی از مواد اولیه آلی باشند که عامل باز‌دارنده در تراکم ماهی‌دار کردن استخر بجای مقدار غذای میزان موجودی اکسیژن باشد.

پرورش ماهی گرمابی

احتیاج به تذکر نیست که برمبنای غذای طبیعی استخر، ماهیان گیاهخوار را به مقدار بیشتری از کپور و یا هرگونه ماهی گوشتخوار دیگر می‌توان پرورش داد. در سنجیدن توده زنده ماهیانی که از سطوح مختلف غذایی استفاده می‌کنند باید در نظر داشت تناسب آنها همواره وابستگی به میزان غذای طبیعی در استخر دارد با انجام تغذیه دستی این تناسب به نفع ماهی کپور معمولی افزایش می‌یابد و در افزایش وزن کپور معمولی پرورشی ظاهر می‌شود.

حال باتوجه به توضیح‌های داده شده در مورد قواعد کلی زیست‌شناختی آب به نیازهای غذایی کپور ماهیان پرورشی متداول در ایران می‌پردازیم:

1- ماهی کپور معمولی (common carp) (Cyprinus Carpio)

این ماهی، از جانوران کفزی یا بنتوزها، گونه‌های زی‌شناوری جانوری درشت، حشرات، بی‌مهرگان و بذر گیاهان آبزی تغذیه و به معنای دیگر از تمام سطوح غذایی استفاده می‌کند. ولی بیشترین تغذیه آن مربوط به استفاده از جانوران کف زی‌شناوران درشت جانوری یعنی از سطح آب است. غذای طبیعی، پروتئین مورد نیاز این گونه همه‌چیز‌خوار را، تأمین و در شرایط طبیعی دانه‌های غنی از نشاسته را جهت تأمین انرژی مورد نیاز برای تولید مصرف می‌کند.

2- ماهی آمور یا کپور علفخوار Crass carp (Ctenopharyngodon idella)

ماهی آمور، مطلوبترین ماهی برای استخرهایی است که به جای ماهی، گیاهان آبزی تولید می‌کنند. نحوه خاص نگهداری ماهی علفخوار عبارت از: تغذیه آن با علف سبز است.

ماهی علفخوار برای افزایش یک کیلوگرم گوشت نیاز به 3کیلوگرم علوفه سبز دارد.

3 - ماهی کپور نقره‌ای Silver carp (Hypophthalmichthys molitrix)

این ماهی، صاف‌کننده آب بوده و از زی‌شناوران گیاهی ریز متشکل از جلبکهای سبز- آبی که مقدار آنها را می‌توان به آسانی از طریق کود دادن افزود، تغذیه می‌کند.

4- ماهی کپور سرگنده Big head (Aristichthys nobilis)

ماهی سرگنده، از زی‌شناور جانوری، جلبکهای سبز- آبی، تمام انواع مواد آلی شناور و دیتریتها تغذیه می‌کنند. قبل از معرفی شدن ماهی سرگنده به‌عنوان یک ماهی پرورشی، گونه‌های ماهی با عادات غذایی صاف کردن زی‌شناور جانوری و موجودات شناور جلبکهای سبز – آبی که قسمت عمده غذای طبیعی تولیدی استخر را تشکیل می‌دهند وجود نداشت، ابرهای قرمز رنگ دافنی ماگنا به نسبت کمی در استخرهای پرورش ماهی کپور مورد استفاده قرار می‌گرفتند. کلادوسرا یعنی دافنی‌ماگنا و دافنی پولکس، قبل از همه با جلبکهای تک‌سلولی تغذیه و به این طریق از تولید اولیه یعنی، سطح الف می‌کاهند و در موارد تراکم زیاد موجب تلفات قابل ملاحظه‌ای می‌شوند.

از معایب آن، ایجاد رقابت با ماهی کپور در صورتی که تراکم آن رعایت نشده باشد، است. تراکم زیاد آن در استخرها ممکن است استخر را از مواد غذایی تهی کند.

باتوجه به اینکه بچه ماهیانی که برای پرورش ماهیان بازاری در استخرهای ویژه ماهیان بازاری به‌طور عموم در مدت یک تابستان بوده‌اند و برخلاف لارو و بچه ماهیان نورس، تغذیه اختصاصی پیدا کرده‌اند به هنگام کشت آنها در استخر باید در محیط استخر، غذای طبیعی آنها فراهم شده باشد. درمورد این استخرها، باید کشت توأم صورت گیرد تا از تمام سطوح غذایی داخل آب استفاده شود. برای بچه ماهیان کپور نقره‌ای از طریق کود‌دهی شیمیایی و آلی باید جمعیت زی‌شناوران گیاهی افزایش یابد تا مورد تغذیه این ماهیان قرار گیرد. بچه ماهیان آمور، در این استخر به راحتی می‌توانند از گیاهان نرم آبزی داخل استخر استفاد کنند و علوفه سبز را نیز به مصرف برسانند. جمعیت موجودات کفزی و زی‌شناوران جانوری نظیر انواع کلادوسرها در این مرحله مورد تغذیه بچه ماهیان کپور قرار می‌گیرند و همچنین زی‌شناوران جانوری مورد تغذیه ماهی سرگنده قرار می‌گیرند. درمورد این استخرها چون این بچه ماهیان بر خلاف لاروها و بچه ماهیان نورس می‌توانند از موجودات آبزی درشت‌تر استفاده کنند نباید سمپاشی صورت گیرد بلکه باید سعی شود از طریق آّبگیری کند و غنی کردن استخر با کودهای شیمیایی و آلی جمعیت آنها افزایش یابد. چنانچه تراکم ماهی کپور طوری باشد که غذاهای طبیعی داخل استخر کفاف نیازهای غذایی آن را نکند باید از غذاهای دستی، نظیر گندمیان برای تغذیه و رشد آنها استفاده شود. همچنین اگر تراکم ماهیان آمور در استخر به‌نحوی باشد که گیاهان داخل استخر کفاف تغذیه و رشد آنها را نکند، باید علوفه سبز جهت تغذیه آنها به استخر ریخته شود. درمورد ماهی کپور نقره‌ای و سرگنده، باید از طریق کودهای شیمیایی و آلی به موقع، تراکم غذاهای طبیعی در استخر را بالا ببریم. تغذیه از غذاهای دستی توسط این ماهیان بندرت و در شرایط کمبود غذاهای طبیعی آنها صورت گرفته و چنانچه توسط آنها مصرف شود غیرمفید بوده و باعث بوجود آمدن عوارضی در آنها می‌شود.

شکل6- استخر بدون ماهیان گیاهخوار

استخر بدون ماهیان گیاهخوار