به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان» ؛ حمل تخممرغهای نطفه‌دار به جوجه‌کشی و انتقال جوجه‌ها از آن، مرحله بسیار حساسی است، بنابراین منطقی است تا با عواملی که باعث ایجاد مناسب‌ترین شرایط حمل‌و‌نقل می‌شوند آشنا شویم. در صنعت نوین پرورش طیور، حمل‌و‌نقل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است در اغلب موارد این حمل‌و‌نقل به انتقال نیمچه‌های گوشتی به کشتارگاه و کارگاه‌های فرآوری اطلاق می‌شود که بسیار مهم به شمار می‌رود با این وجود حمل‌و‌نقل تخممرغهای نطفه‌دار از مزارع مادر به جوجه‌کشی و انتقال جوجه‌های یک روزه به سالن‌های پرورش از جمله مواردی است که نتایج فنی را نیز تحت تاثیر قرار خواهد‌داد اگر مزارع مادر و مزارع پرورش در فاصله دوری از جوجه‌کشی قرار گرفته باشند شرایط حمل‌و‌نقل حساسیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند اگر چه حمل‌و‌نقل در فواصل کوتاه نیز باید مورد توجه قرار بگیرد برای ایجاد شرایط مناسب حمل‌و‌نقل دانستن نیازهای تخممرغهای نطفه‌دار یا جوجه‌ها و چگونگی تاثیر شرایط آب و هوایی بر آنها ضروری است.
آلودگی باکتریایی در تخممرغها
انتقال حجم زیاد تخممرغهای جوجه‌کشی پس از تخمگذاری تاثیر مهمی بر نتایج به دست آمده خواهد‌داشت زیرا در هنگام تخمگذاری تخم‌مرغ مرطوب و گرم است و پوسته آن کم و بیش آسیب پذیر و حساس می‌باشد پس از تخمگذاری تخممرغها خشک شده حرارت آنها پایین آمده پوسته محکم‌تر می‌شود در اثر خنک شدن محتویات تخم‌مرغ منقبض شده سپس خلائی ایجاد می‌گردد و مقداری هوا به داخل تخم‌مرغ کشیده می‌شود بنابراین اگر در سطح پوسته آلودگی باشد ممکن است به همراه هوا به داخل تخم‌مرغ نفوذ نماید آلودگی باکتریایی اثر زیان بخشی بر قابلیت جوجه‌درآوری و کیفیت جوجه‌ها دارد به همین دلیل محل تخمگذاری باید تا حد امکان تمیز نگهداشته شود و از کاربرد تخممرغهای موجود روی بستر جهت جوجه‌کشی خودداری گردد.
تنظیم درجه حرارت
تخممرغها پس از جمع‌آوری به مدت چند روز در مزرعه نگهداری شده سپس به جوجه‌کشی منتقل می‌گردند در صورتی که تخممرغها دوبار در هفته از مزارع مادر جمع آوری شوند درجه حرارت نگهداری بین 16 تا 18 درجه سانتی‌گراد باشد ثابت نگهداشتن درجه حرارت در زمان حمل‌و‌نقل به منظور جلوگیری از تعریق بسیار مهم است زیرا اگر تخممرغهای سرد در محیط گرم قرار داده شوند به ویژه هنگامی که رطوبت نسبی هوا بالا باشد تعریق رخ می‌دهد در تابستان اگر شرایط نگهداری تخم‌مرغ مناسب باشد اما کامیون‌های حمل تخم‌مرغ مجهز به کنترل دما و رطوبت نباشد ممکن است تخممرغها دچار تعریق شوند گاهی اوقات این حالت در زمانی که تخممرغها به آهستگی تغییر حرارت می‌دهند و به ویژه هنگامی که در شانه‌های مقوایی نگهداری می‌شود اتفاق می‌افتد این امر باعث می‌شود در حالی که اگرچه تخممرغها چندین ساعت است که حمل شده و در جای دیگری قرار گرفته‌اند اما تخم‌مرغ‌هایی که در مرکز قرار گرفته‌اند هنوز دمای سرد اتاق را داشته‌باشند.
جلوگیری از بروز شوک‌های حرارتی
کنترل دما و رطوبت در طول زمستان نیز مهم است زیرا از شوک‌های عمده حرارتی باید جلوگیری کرد. اغلب وسایل نقلیه حمل تخم‌مرغ مجهز به وسیله کنترل دما می‌باشند اما ممکن است در زمان بارگیری و تخلیه تخم‌مرغ به ویژه در مزارع مادر، اشتباهاتی صورت گیرد تخممرغها خیلی سریع با تغییر درجه حرارت سازش پیدا می‌کنند به خصوص اگر که جریان هوا زیاد باشد بنابراین هنگامی که تخممرغها در زمستان به ویژه در هنگام وزش باد بارگیری می‌شوند نباید مخزن‌ها را برای مدت طولانی در هوای آزاد قرارداد در شرایط آب و هوایی نامساعد توصیه می‌شود که مخزن‌ها را با چادرهای پلاستیکی بپوشانند و پس از اتمام حمل‌و‌نقل به منظور سازش تخممرغها با شرایط جدید این چادرها را بردارند با این وجود استفاده از این پوشش‌ها در هوای آفتابی شدید توصیه نمی‌شود زیرا تابش مستقیم خورشید بر روی این پوشش‌ها باعث افزایش شدید دما در زیر آنها می‌شود.
رطوبت نسبی در تخممرغها
به منظور جلوگیری از اتلاف رطوبت معمولا تخممرغهای نطفه‌دار را در رطوبت نسبی بالا نگهداری می‌کنند در شرایط عادی لازم نیست که در زمان حمل‌و‌نقل رطوبت نسبی بالا باشد زیرا در حمل‌و‌نقل کوتاه مدت از دست دادن رطوبت چندان زیاد نمی‌باشد رطوبت نسبی در این وضعیت ممکن است حتی اثر منفی داشته‌باشد زیرا هنگامی که انبار تخممرغها سردتر از وسایل حمل‌و‌نقل باشد خطر آلودگی ناشی از تعریق را افزایش می‌دهد حتی اگر تخممرغها مسافتی طولانی را طی کنند و یا به صورت هوایی جابجا شوند به طور عادی افزایش رطوبت ضروری نمی‌باشد.
جا‌به‌جایی تخممرغها در حمل‌و‌نقل
از لحاظ تئوری لرزش و تکان خوردن ناشی از حمل‌و‌نقل بر قابلیت جوجه‌درآوری تخممرغها تاثیر منفی دارد در آزمایش‌های اولیه رابطه بین جا‌به‌جایی‌های ناشی از حمل‌و‌نقل و بعضی ناهنجاری‌های جنینی گزارش شده‌است با این وجود در وسایل حمل‌و‌نقل امروزی اگر راننده ماهر باشد و بارگیری و تخلیه با دقت انجام شود این اثرات ناچیز بوده یا به صفر می‌رسد همچنین اگر تخممرغها به درستی بسته بندی و منتقل شوند تعداد ترک‌های حاصل از حمل‌و‌نقل به حداقل خواهد رسید.
انتقال جوجه‌های یکروزه
جوجه‌ها پس از بیرون آمدن از تخم بررسی شده در جعبه‌های مقوایی یا پلاستیکی که در هر کدام 50 یا 100 قطعه جا می‌گیرند بسته بندی و به مرغداری منتقل می‌شوند این نوع حمل‌و‌نقل با کامیون در مسافت‌های کوتاه انجام می‌گیرد آنچه مسلم است با افزایش فواصل و زمان حمل‌و‌نقل شرایط انتقال پیچیده‌تر می‌شود با وجود اینکه بسیاری از کشورها زمان حمل‌و‌نقل جوجه را به چند ساعت محدود می‌کنند ولی به طور مثال ممکن است زمان حمل‌و‌نقل گله‌های مادر به 24 ساعت یا بیشتر برسد در شرایط مساعد جوجه‌ها به علت انرژی به‌دست آمده از کیسه زرده بدون بروز تلفات چشمگیر بیش از 48 ساعت مقاومت می‌کنند در روزهای اولیه کیسه زرده تمامی مواد غذایی لازم برای جوجه‌ها را فراهم می‌کند تحقیقات نشان داده است که نگه داشتن جوجه‌ها بدون آب و غذا به مدت 24ساعت حتی ممکن است به بهبود عملکرد آنها کمک نماید که دلیل احتمالی آن داشتن وقت بیشتر برای مصرف مواد غذایی کیسه زرده می‌باشد. نگهداشتن جوجه‌ها به مدت 48 ساعت یا بیشتر منجر به کاهش خفیف عملکرد شده اما میزان مرگ و میر تغییر زیادی نمی‌کند دو عامل مهم که در جریان حمل‌و‌نقل بر کیفیت جوجه تاثیر منفی می‌گذارد حرارت بیش از حد و از دست دادن آب بدن جوجه می‌باشد این امر نشانگر آن است که تهویه و شرایط محیطی مانند دما و رطوبت باید تحت مراقبت شدید باشند.
کنترل حرارت و رطوبت
درجه حرارت مناسب برای حمل‌و‌نقل بین 24 تا 26 درجه سانتی‌گراد می‌باشد اگر چه این دما بسیار پایین‌تر از حرارت داخل سالن مرغداری و داخل جعبه‌های حاوی جوجه و بین جوجههاست ولی برای حمل‌و‌نقل مناسب است دمای بیش از حد ممکن است به‌ویژه اثرات منفی در جوجه‌ها داشته باشد همان‌طور که عنوان شد جلوگیری از دهیدراتاسیون امر مهمی است و در نگاه اول به نظر می‌رسد که افزایش رطوبت در کامیون، روشی عملی برای جلوگیری از آن است اما در واقع این روش غیر موثر است زیرا در جعبه‌ها رطوبت تولید شده از جوجه‌ها با توجه به تهویه محدود بالا بوده بنابراین افزایش رطوبت خارج، وضعیت را بهبود نمی‌بخشد هنگام حمل‌و‌نقل افزایش رطوبت ممکن است روی شانه‌های تخم‌مرغ اثر منفی داشته باشد زیرا که شانه‌ها سست و سرد شده و روی هم فشرده می‌شوند بنابراین در عمل، رطوبت در اغلب کامیون‌های حمل‌و‌نقل تحت کنترل نمی‌باشد با این وجود اگر میزان تهویه بسیار بالا باشد پدیده دهیدراتاسیون رخ می‌دهد اولین قدم جهت جلوگیری از دهیدراتاسیون اجتناب از حرارت بیش از حد می‌باشد اگر حمل جوجه‌ها در مدت زمانی طولانی انجام شود اغلب به جوجه‌ها تزریق رطوبت انجام می‌پذیرد.
تامین تهویه کافی در مخزن حمل تخم‌مرغ
شاید بزرگترین مشکل در زمان حمل‌و‌نقل، فراهم کردن تهویه مناسب برای جوجههاست جعبه‌هایی که حاوی 50 تا100 جوجه هستند مقدار زیادی حرارت تولید کرده اکسیژن زیادی مصرف می‌کنند قرار دادن ردیف جعبه‌ها در فاصله کافی جدا از یکدیگر به جریان هوای کافی کمک کرده در این حالت تأمین حرارت مسئله ساز می‌شود ولی از نظر اقتصادی مجبوریم که تعداد جوجه‌ها را در هر کامیون افزایش داده جعبه‌های حمل جوجه را به صورت فشرده‌تر قرار‌دهیم این امر سبب می‌شود که تهویه بین و داخل جعبه‌ها کمتر شده نیاز برای افزایش مقدار کل تهویه بیشتر گردد در این موقعیت توجه کافی به فراهم کردن تهویه مناسب برای جوجه‌ها بسیار مهم است برای این امر باید ابتدا جعبه‌هایی را انتخاب کرد که در آنها هوای کافی بتواند جریان پیدا کند همچنین باید اطمینان حاصل نمود که سوراخ‌های در‌نظر گرفته شده روی کارتن‌ها باز باشد شرایط نامساعد حمل‌و‌نقل، همیشه منجر به افزایش تعداد مرگ و میر جوجه‌ها نمی‌شود بلکه باعث نارسایی در رشد اولیه جوجه و در نتیجه عملکرد آن خواهد شد کامیون حمل‌و‌نقل باید طوری طراحی شده باشد تا تهویه کافی برای تمام جوجه‌ها را فراهم سازد به منظور نیل به این هدف باید با قرار دادن کانال‌های تهویه در کامیون جریان کافی هوا را در تمام نقاط آن فراهم نمود همچنین تعیین موقعیت جعبه‌های حمل جوجه در وسیله نقلیه باید در نظر گرفته شود به منظور جلوگیری از حرکت جعبه‌ها در طول حمل‌و‌نقل و ایجاد اختلال در تهویه باید جای جعبه‌ها در کامیون ثابت باشد همچنین کامیون باید مجهز به یک سیستم هشدار‌دهنده باشد که در صورت بروز اشکال در تهویه و بالا رفتن دما راننده را مطلع سازد اگر کامیون فاقد سیستم تهویه مناسب بوده حرارت محیط خارج نیز بالا باشد باید تعداد جوجه‌ها را در هر جعبه کاهش داد.
آماده‌سازی تخممرغهای نطفه‌دار برای حمل هوایی
بسته‌بندی دقیق جوجه‌ها برای حمل‌و‌نقل هوایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و استفاده از فضا بسیار مهم است بنابراین از روش بسته‌بندی جعبه‌ها روی پالت‌ها به شکل بسیار دقیق استفاده می‌شود جنبه مهم دیگر حمل‌و‌نقل هوایی مسئله تنظیم زمان است زیرا مدیران کارخانه جوجه‌کشی تمایل ندارد که جوجه‌ها چند ساعت در فرودگاه بمانند بنابراین به نحوی برنامه‌ریزی می‌کنند که زمان تفریخ جوجه‌ها و حمل‌و‌نقل آنها حتی الامکان نزدیک به‌هم باشد چنانچه تاریخ و ساعت از تخم در‌آمدن جوجه‌ها از سه هفته قبل مشخص شده باشد با تاخیرها حوادث غیر منتظره و راه بندان‌ها بهتر می‌توان مقابله کرد نکته قابل توجه اینکه پالت‌های حمل جوجه نباید در فرودگاه در معرض آفتاب یا سرما قرار گیرد و در برنامه‌ریزی باید بیشتر بر پروازهای مستقیم تکیه کرد.
مهندس افشین همتی