به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آسپرژیلوس بیماری عفونی پرندگان است وعامل آن قارچ می‌باشد و از خصوصیات آن ناراحتی تنفسی و وجود پلاك‌های كازئوز (پنیری) درریتین و كیسه‌های هوائی می‌باشد. به‌عنوان یك بیماری حاد پرندگان جوان وارد عمل شده و تعداد زیادی مبتلا شده و می‌میرند و نیز به‌عنوان یك بیماری مزمن تعداد كمی از پرندگان را مبتلا می‌كند. اسم مترادف آن پنومونی جوجه‌های سر از تخم درآورده می‌باشد.
عامل بیماری آسپرژیلوزیس
قارچی است بنام ASPERGILLUS FUMIGATUS بیماری اولین بار در فرانسه در سال 1856 گزارش شده است قارچ درطبیعت منتشر می‌شود و گیاهان، حیوانات و انسان را مبتلا می‌نماید و طیور را نیز به همین گونه بیمار می‌كند. در درجه حرارت اتاق و درجه حرارت بالاتر رشد می‌كند. كلنی‌های جوان آبی مایل به سبز هستند و در كشتهای كهنه تیره می‌شوند. اسپورهای قارچ آسپرژیلوس بسیار مقاوم هستند و به روش‌های معمولی نمی‌توان آنها را ازبین برد بنابراین بیماری به آسانی منتقل می‌شود.
عامل بیماری در محیط سابوروآگار (SABOURUUD AGAR) در درجه حرارت اتاق آزمایشگاه و حتی دردرجه حرارت بیشتر رشد می‌كند.
حساسیت حیوانات در برابر قارچ آسپرژیلوس
تمام پرندگان ، حیوانات وانسان وگیاهان حساس هستند پرندگان جوان خیلی حساس می‌باشند و نیمچه‌های تخمی و بلدرچین بیشتر ازجوجه‌ها حساس می‌باشند.
اپیدمیولوژی
بیماری در سراسر جهان وجود دارد و اسپورهای قارچ تقریبا به صورت عالمگیر ظاهر می‌شوند، و ثابت شده است كه تمام مواد بستر (كود گیاهی، پوسته بادام زمینی و پوشال بخاری، پوست درخت و كاه) عامل بیماری را در خود نگهداشته‌اند آسپرژیلوس به صورت اسپورادیك بوجود آمده و بصورت یك مشكل برای مرغداری در می‌آید و بندرت بشكل اپیدمی تظاهر می‌كند.
انتقال
انتقال بیماری از طریق استنشاق اسپورهای قارچ در هچر‌های آلوده، فارم‌های پرورش مرغ مادر و بستر و یا غذای آلوده صورت می‌گیرد. بسیاری از پرندگان بوسیله محیط، آلوده می‌شوند. این بیماری زیاد مسری نیست، مطالعات اخیر نشان داده است هنگامی كه رطوبت محیط بالا رفته در محیط آلوده به قارچ آسپرژیلوس انتشار آلودگی كم شده است. بعدا SHAKEY از دانشگاه كلرادو گزارش داد كه صاف كردن هوای هچری باعث كم شدن تلفات به میزان 6% درجوجه‌های گوشتی شده است .
نشانی‌های بیماری آسپرژیلوزیس
درفرم حاد تنفس با دهان باز، حالت خواب آلودگی و از دست دادن اشتها و بطور اتفاقی نشانی‌های فلجی و تشنج دربلدرچین‌ها مشاهده شده است (كه هر دو این نشانی‌ها دراثر سم قارچ یا عفونت قارچی مغز ایجاد شده است). درفرم مزمن از دست دادن اشتها، عدم رشد، تنفس با دهان باز، لاغری، سیانوز (آبی وتیره رنگ شدن پوست) و بالاخره مرگ از نشانی‌های بیماری است. اختلالات سلسله اعصاب مركزی (پیچیدن گردن وغیره) دربعضی از پرندگان در یك گله آلوده مشاهده می‌گردد.
دوره‌ی بیماری
دوره بیماری تا حد زیادی به سن و قدرت پرنده مربوط می‌شود. درفرم حاد (2 تا 4 هفته) و آنهائی كه شدیداً آلوده شده‌اند می‌میرند. مرگ‌ومیر دربلدرچین‌ها بطور متوسط 5 تا 20 درصد است و ممكن است تا 50% نیز برسد. درشكل مزمن دوره بیماری چند هفته تا چند ماه و تلفات معمولا كمتر از 5 درصد است.
جراحات
جراحات دانه‌دار سفت و سخت در دستگاه تنفس بخصوص ریتین و كیسه‌های هوائی ظاهر می‌شود. این جراحات را پلاك می‌خوانند زیرا در یك طرف تحدب و د رطرف دیگر تقعر دارند. پلاك‌های مذكور از اكسودای پنیری زرد رنگ شكل می‌گیرند كه دریك طرف كلنی قارچ جمع شده (مركز عفونت) درریتین مجاری هوا و كیسه‌های هوائی ظاهر می‌شوند. جراحات قارچی مغز (آنسفالیت) درپرندگانی كه اختلالات سیستم اعصاب مركزی را نشان می‌دهند مشاهده می‌شود.
تشخیص
تشیخص تجربی در موقع اتوپسی مبتنی برتاریخچه بیماری است و جراحات تیپیك در پرندگان آلوده و مشاهده قارچ درآزمایش میكروسكوپی و بطور مستقیم بیماری را مشخص می‌كند. تأیید آزمایش مستلزم جدا كردن قارچ از جراحات پنیری شكل است و كشت قارچ 3 تا 7 روز طول می‌كشد و این بستگی تامی به رشد قارچ در محیط آزمایشگاه دارد .
درمان
درمانی برای موارد انفرادی پرندگان آلوده نیست. از طریق بالا بردن میزان رطوبت محیط می‌توانیم انتشار بیماری را كنترل و یا حداقل محدود نمائیم. ازبین بردن منبع آلودگی و درمان گله با استفاده از داروهای ضد قارچ (مایكوستاتین وكنترل‌كننده قارچ سدیم یا كلسیم پروپیونات یا ویوله دوژانسیان) درغذا یا سولفات مس (1در 2000) یا ROCON درآب برای مدت 3 تا 5 روز توصیه می‌شود و بستر را با استفاده از میكروب‌كش روغنی به‌منظور كنترل گردو‌غبار هوای محیط و اسپور قارچ موجود در آن اسپری می‌نمایند. در مواردی كه بیماری بطور شدید منتشر گردیده است قبل از تجویز دارو در گله بستر بایستی تعویض گردد. سولفات مس برای فلزات، فاسد‌كننده آنها محسوب می‌شود بنابراین دارو بایستی در ظروف لعابی و شیشه ای یا سفالی و یا پلاستیكی توزیع شود.
پیشگیری از ابتلا به آسپرژیلوس
زدودن منبع عفونت (بستر، ساختمان، دستگاه جوجه‌كشی یا غذا) و تمیز كردن كامل آن ضد‌عفونی و گاز دادن مرغداری بایستی مورد نظر قرار گیرد. قبل از هر بار خوراك دادن دانخوری‌ها را تمیز كرده و از مصرف غذاهای كپك‌زده بایستی پرهیز كرد. پوشال باران خورده و كهنه و یا تراشه‌های چوب را كه از مدت‌ها پیش نگهداری شده‌اند نباید مصرف نمود. بستر كپك‌زده یا بستری كه مقداری از پوسته درختان درآن است بایستی از مصرف خارج گردد.