به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ روغن‌های گیاهی زیادی به عنوان منابع انرژی در دسترس هستند اما در اکثر موارد به علت رقابت صنعت تولید خوراک انسان، استفاده از آنها برای خوراک‌های حیوانی مقرون به صرفه نمی‌باشد. اکثر روغن‌های گیاهی حاوی 8700 کیلوکالری انرژی قابل متابولیسم در کیلوگرم می‌باشند و یک ماده خوراکی مطلوب برای پرندگان خیلی جوان محسوب می‌شوند. در صورت مواجه بودن با محموله ارزان قیمتی از این روغن‌ها جهت استفاده در خوراک طیور باید به دلایل عدم بکارگیری آنها در صنایع غذایی انسان، مثلا احتمال وجود آلودگی توجه نمود.
روغن پنبه دانه
مصرف روغن پنبه دانه به علت حضور پیگمنت زرد گوسیپول که در آن وجود دارد که یک ماده ضدتغذیه‌ای یا سمی و محدود شده است که می‌تواند سبب کمبود آهن و غیرقابل دسترس کردن لیزین که ناشی از واکنش میلارد است شود. بنابراین ارزش غذایی پروتئین‌ها را کاهش می‌دهد (موقعی که به شکل کنجاله مصرف شود).
باید به جیره جوجه‌های گوشتی که روغن پنبه در آنها استفاده شده سولفات آهن افزوده شود، زیرا با گوسیپول کلیت می‌شود و از جذب آن در دستگاه گوارش و اثرات مخرب آن ممانعت می‌کند. جوجه‌های گوشتی می‌توانند میزان بالاتر از ppm100 گوسیپول آزاد را بدون کاهش عملکرد تحمل کنند ولی استفاده از گوسیپول در جیره مرغ تخمگذار توصیه نشده است.
حضور اسیدهای چرب سیکلوپروپنوئیک اثرات گوسیپول را شدت می‌بخشند. موقعی که مقادیر زیادی از این اسیدهای چرب خورده شود رنگ زرده، قرمز رنگ شده و ویسکوز (چسبندگی) پس از مدت زمان کوتاهی پس از نگهداری در یخچال مشاهده می‌شود که این تغییرات به علت افزایش در غلظت اسیدهای چرب اشباع در زرده است که از فعالیت آنزیم‌های و دساچوراز ممانعت می‌کنند که دناتوره شدن اسیدهای استئاریک و پالمتیک و اسیدهای چرب تک غیراشباع صورت می‌گیرد. در گله‌های مادر میزان بالای گوسیپول می‌تواند سبب کاهش قابلیت هچ شود (لیسون و سامرز، 2001 و بوتولو، 2002)
روغن منداب یا کانولا
کانولا درواقع نوعی منداب است که شامل کمتر از 2% اسید اروسیک و کمتر از 30 میکرومول از گلوکوزینولات به ازای گرم روغن آزاد براساس ماده خشک دانه باشد (لیسون و سامرز، 2001). اثرات مخرب افزودن اسید اروسیک به جیره پرندگان اغلب روی میزان خوراک مصرفی، رشد و قابلیت هضم ظاهری لیپیدها و اسیدهای چرب می‌باشد، به علاوه جوجه‌هایی که با جیره‌هائی شامل اسید اروسیک بود تغذیه شدند چربی کمتری را ذخیره نمودند و بنابراین انرژی کمتری از این لیپیدها را مصرف می‌کنند (لیسون و سامرز، 2001)
آندروتوئی و همکاران (2001)، عملکرد و محصول لاشه مشابهی را در جوجه‌های گوشتی 49 روزه مشاهده نمودند موقعی که آنها را با جیره‌های شامل روغن سویا، روغن آفتابگردان، روغن کانولا، روغن ذرت و چربی طیور یا خوک تغذیه نمودند که نتیجه استفاده از روغن خوک و ذرت رنگ گوشت نسبت به گوشت پرندگانی که با روغن کانولا، آفتابگردان یا سویا تغذیه شدند قرمزتر بود. بیئر و همکاران (2000) نشان دادند که میزان نسبتاً بالا (5 تا 11 درصد از کل جیره) از اروسیت اتیل بطور واضحی رشد موش‌های جوان را کاهش داد و نتیجه گرفتند که ممانعت از رشد به دلیل مصرف میزان بالای روغن کانولا بود که ناشی از اسید اروسیک موجود در آن می‌باشد و آنها بیان کردند که کاهش در وزن می‌تواند به علت کاهش در خوراک مصرفی حیواناتی باشد که جیره شامل روغن کانولا یا اروسیک اتیل را دریافت کردند.
همچنین مقداری مواد گواترزا در کانولا و روغن آن یافت می‌شود. ولی موقعی که روغن کانولا در سطح 4% جیره افزوده شد در بهبود افزایش وزن مؤثر بود. در آزمایشی که توسط سل و‌هادسان (2007) انجام شد جوجه‌هایی که جیره شامل روغن کانولا را دریافت کردند حضور بخش‌هایی از آیکوزانوئید (1: C20) و اروسیک اسید (1: C22) در بافت چربی آنها مشاهده شد. اثر روغن کانولا روی چربی بدن طیور توسط چمیسزین گزارش شده است او مشاهده کرد که پس از بکاربردن 40 میلی‌لیتر روغن کانولا در روز برای 4 روز متوالی، چربی زیرپوست و داخلی غازهای جوان همان ویژگی‌های روغن کانولا را نشان داد. بیئر و همکاران (2000) نشان دادند که چربی شیر موش‌هایی که روغن کانولا دریافت کردند شامل ایکوزنوئیک و اسیدهای اروسیک بود البته مقدار آن نسبت به روغن اصلی کمتر بود.
روغن آفتابگردان
به منظور استخراج روغن پوسته دانه‌های آفتابگردان جدا شده، دانه‌ها تحت تاثیر گرما قرار گرفته، پولکی شده و روغن موجود در آنها از طریق مکانیکی سپس حلال استخراج می‌شود. بعد از جدا نمودن حلال و صمغ، روغن خام بدست می‌آید که این روغن به مصرف تغذیه حیوان رسیده و یا به منظور مصارف انسانی تحت تصفیه بیشتر قرار می‌گیرد.
منشای آن اروپا، آمریکا و آمریکای جنوبی است و این فرآورده روغنی مایع با انرژی بالا است که از نظر اسید لینولئیک غنی بوده و برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار در جیره‌ها مناسب است. از نظر خوش خوراکی متوسط است وتقریبا 5/2درصد از جیره متراکم دام و طیور را تشکیل می‌دهد (کامیاب، 1380) آلائو و بالینو (1984) رشد بالاتر و ضریب تبدیل بهتر را در پرندگانی که روغن آفتابگردان نسبت به روغن زیتون دریافت کردند را مشاهده نمودند. پیشنهاد کردند که این اختلاف می‌تواند مربوط به ترکیب اسیدهای چرب روغن‌های گیاهی مختلف باشد.
سانز و همکاران (b2000) سطح 8% از دو منبع لیپید را در جیره پرندگان بکار بردند یکی چربی حاوی اسیدهای چرب اشباع (پیه گاوی) و دیگری غیراشباع (روغن آفتابگردان) آنها یک کاهش معنی‌دار در چربی شکمی پرندگان تغذیه شده با روغن آفتابگردان را مشاهده نمودند. مشخص شده است که مقدار چربی جذب شده در پرندگانی که جیره شامل روغن آفتابگردان دریافت کردند بالاتر است و کاهش در تجمع چربی این پرندگان به نظر می‌رسد که ناشی از کاتابولیسم بالاتر این چربی و سنتز پایین‌تر اسیدهای چرب می‌باشد.
نیومن و همکاران (2002) با واردنمودن 8% از سه منبع چربی (روغن آفتابگردان، روغن ماهی و پیه گاوی) در تغذیه جوجه‌های گوشتی مشاهده کردند که نسبت بالاتری از اسید لینولئیک و نسبت بالاتر اسیدهای چرب چند غیراشباع به اشباع را در ترکیب چربی پرندگانی که با روغن آفتابگردان تغذیه شده بودند.
روغن کتان
کتان در آمریکای شمالی و کانادای جنوبی رشد می‌کند و منبعی از روغن است که برای رنگرزی بکار می‌رود. روغن آن به روش مکانیکی و حلال استخراج می‌شود و کنجاله آن برای گاوها استفاده شده ولی در تغذیه طیور محدودیت مصرف دارد (کامیاب، 1382). دانه کتان دارای یک سیانید بنام گلوکوزید لینامارین می‌باشد. دانه کتان دارای 34درصد روغن می‌باشد که حدود 5/0درصد آن با استخراج مکانیکی و 1درصد آن با حلال کاهش می‌یابد.
روغن آن بسیار غیراشباع و غنی از اسید لینولئیک (دو باند دوگانه) و اسید لینولنیک (سه باند دوگانه) می‌باشد که برای انسان ضروری هستند و بایستی از طریق روغن‌ها و چربی‌ها تامین شوند زیرا بدن ما نمی‌تواند آنها را بسازد. اسید لینولنیک 57درصد و اسید لینولئیک 16درصد کل اسیدهای چرب کتان را تشکیل می‌دهند.
روغن کتان و کانولا پائین‌ترین میزان اسیدهای چرب اشباع را دارا هستند. اثرات سودمند اسیدهای چرب اثرات امگا 3 کاهش بیماری‌های قلبی و کاهش کلسترول می‌باشد. گزارش شده است که تغذیه میزان بالای روغن کتان (25%) به جوجه‌های گوشتی لینولئیک اسید را در چربی پوست و سنگدان افزایش داده است. همچنین افزودن 5-5/1درصد روغن کتان موجب افزایش لینولئیک اسید در بافت چربی بوقلمون‌ها شده است.
در آزمایشی توسط لوپز و همکاران 1999، روغن‌های سویا، کانولا، آفتابگردان و کتان روی آزمایشات تغذیه‌ای و ارگانولپتیک گوشت و پروفیل اسیدهای چرب در جوجه‌های گوشتی 5 هفته ارزیابی شد که پارامترهای کیفیت گوشت اختلاف معنی‌داری را بین تیمارها نشان نداد اگرچه عصاره گوشت پرندگانی که روغن کانولا دریافت نمودند نسبت به سایر تیمارها نامرغوب‌تر بود. مقادیر تیوباربیتوریک اسید در چربی شکمی تازه پرندگانی که روغن کتان و سویا دریافت کرده بودند بالاتر بود و در ماهیچه سینه به مدت 12 ماه ذخیره شد موقعی که با سایر نمونه‌های تازه مقایسه شد. میزان بالاتر امگا سه در هر دو بافت پرندگانی که روغن کتان دریافت کردند مشاهده شد.
روسا (1999) سه نوع روغن (کتان، سویا و مخلوطی از کتان و ماهی) را در سطوح 1، 2 و 3 درصد در جیره جوجه‌های گوشتی بکار برد و مشاهده نمود که ترکیب اسیدهای چرب جیره روی پروفیل اسیدهای چرب سینه و ران اثر گذاشت. او پیشنهاد کرد که میزان تجمع چربی با توجه به پروفیل اسیدهای چرب جیره تغییر می‌کند. استفاده از روغن زیتون، روغن آفتابگردان و روغن کتان در جیره جوجه‌های گوشتی می‌تواند غنی از اسیدهای چرب غیراشباع باشد و تجمع چربی کمتری را نسبت به اسیدهای چرب اشباع و تک غیراشباع می‌کند. وقتی بذر کتان در جیره استفاده می‌شود سطح آنتی‌اکسیدانی باید در ماکزیمم سطح مجاز حفظ شود تا شانس فساد اکسیداسیون چربی در طول دوره انبارداری خوراک طیور کاهش یابد.
منبع: bbk-iran.com
نویسنده: سارا میرزایی گودرزی