معرفی چند دارو در زمینه صنعت پرورش ماهی

به گزارش «سرویس دامپزشکی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در بهداشت و درمان بیماری‌های ماهی، پیشگیری مهم‌تر از درمان است. چون مداوای ماهیان بیمار، کاری بسیار مشکل بوده و در بیشتر مواقع امکان‌پذیر نمی‌باشد. زیرا اغلب بیماری‌های ماهی نشانه‌های ظاهری مشابه دارند که تشخیص نوع بیماری را مشکل می‌سازد. بنابراین مهم‌ترین کاری که می‌توان در بهداشت ماهی انجام داد پیشگیری از بیماری است. همچنین باید از ورود آلودگی و عوامل بیماری‌زا به مزارع پرورش ماهی جلوگیری نمود. حال پس از مطالعه دانستنی‌هایی درباره بهداشت و بیماری‌های ماهی، می‌پردازیم به مهمترین داروهایی که در صنعت پرورش ماهی استفاده می‌شوند.

1. سولفات مس (5H2O. CuSO4)

از این ماده برای درمان عفونت سطحی نظیر عفونت‌های انگلی و باکتریایی خارجی، پوسیدگی میکسوباکتریایی باله و بیماری ساقه دمی استفاده می‌شود.

سمیت این ماده شیمیایی در آب‌هایی که میزان نمک محلول آنها پایین است افزایش می‌یابد و آبهایی که میزان سختی یا مقدار کلسیم موجود در واحد حجم آب نامشخص است نباید مورد استفاده قرار گیرند.

در استفاده سولفات مس در آب‌های سخت (بالاتر از ppm بصورت CaCo3)، (500 ppm) (یک میلی‌گرم در 2000 لیتر) و به روش غوطه‌ورکردن ماهی (Dip) می‌باشد.

در صورتی که قصد تجویز این دارو را به روش شستشو داشته باشیم (در استخرهای بتونی دراز)، سختی آب باید حداقل 50 ppm باشد زیرا در سختی کمتر از 50، سمیت سولفات مس بسیار بالا خواهد بود.

 2. فرمالین

این ماده برای درمان عفونت‌های انگلی سطحی آبشش‌ها و پوست، بی‌نهایت مفید می‌باشد حاوی 40‌درصد ماده مؤثر فرمالدئید است و در اثر ماندن، به پارافرمالدئید تبدیل می‌شود که به صورت رسوب سفید رنگی در ته بطری به چشم می‌خورد و برای ماهی بسیار سمی است.

استفاده از این دارو باید با دقت بسیار زیاد انجام شود. قبل از انجام درمان، باید وجود انگل را با انجام بررسی آزمایشگاهی اثبات نموده و قبل از تکرار درمان نیز این کار باید انجام شود (بویسله بررسی آبشش‌های ماهیان بیمار)

فرمالین باعث کاهش اکسیژن آب می‌شود (اکسیژن محلول آب) و این خاصیت در مدت 24 ساعت بعد از افزودن آن به آب استخر، به حداکثر می‌رسد. در نتیجه، باید ترتیبی اتخاذ نمود که قبل از این مدت، فرمالین از آب استخر حذف شود.

میزان مصرف فرمالین در تجویز بصورت حمام دادن، 200 ppm و در حالتی که درجه حرارت آب بالا (میزان اکسیژن محلول آب پایین) باشد غلظت 167ppm این ماده شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استخرهای خاکی پرورش قزل‌آلا، بهتر است از ترکیب دو روش شستشو و حمام دادن برای درمان ماهیان بیمار استفاده شود.

 3. مالاشیت گرین

این ماده جامد بلورین است که در آب حل می‌شود و ایجاد یک محلول سبز رنگ می‌کند. تهیه و آماده کردن مالاشیت گرین مورد نیاز به صورت عادی از روی (Zinc) برای ممانعت از ایجاد حالت مسمومیت با فلز روی بسیار مهم است. این دارو در درمان عفونت‌های قارچی، به ویژه ساپرولگنیا بسیار مفید است. این ماده شیمیایی کاربرد زیادی در درمان بیماری ویروسی لکه سفید دارد. دز دارو در تجویز به صورت غوطه‌ور کردن (Dip)، یک به 15000 برای مدت حداکثر 30 ثانیه یا یک به 500000 به مدت یک ساعت برای بچه ماهی نورس و انگشت قدها و یک به 1000000 (1ppm) برای مدت یک ساعت در ماهیان بالغ است.

تجویز این دارو در استخرهای خاکی و با روش شستشو با دز یک به 200000 است. باری ممانعت از قارچ‌زدگی تخم قزل‌آلا نیز دز یک به 500000 برای مدت یک ساعت توصیه می‌شود.
پیشنهاد می‌شود برای آگاهی بیشتر از معایب و مزایای داروی مالاشیت گرین دو مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید:
قزل آلا با طعم خطرناک مالاشیت گرین و هشدار در مورد استفاده از پودر مالاشیت گرین
 

4. مازوتن (تری کلروفن)

این دارو بر علیه سخت‌پوستان انگلی خارجی ماهی نظیر شپش ماهی و کرم‌های قلابدار و زالوها بسیار مؤثر مفید است. روش روش تجویز این دارو، اسپری کردن در سطح استخر و افزودن به آب ورودی استخر است و غلظت استفاده از آن، 25/0 ppm می‌باشد. این ماده باید به طور یکنواخت در سطح استخر پخش شود. مصرف این دارو دوبار و به فاصله یک هفته از هم صورت می‌گیرد.

بدیهی است به دلیل جریان مستمر آب در استخرهای قزل‌آلا، این ماده باید به روش حمام استفاده شود. به نحوی که در طول مدت 5 روز، غلظت 25/0 ppm در جریان آب ریخته شود.

 5. پرمنگنات پتاسیم

در شرایطی که کمبود اکسیژن محلول در آب وجود دارد می‌توان با استفاده از این ماده شیمیایی، اکسیژن مصرف شده به‌وسیله فعالیت‌های زیستی آب را کاهش داد (مثلاً بعد از انجام درمان ماهی‌ها توسط فرمالین در استخرهای فوق متراکم در اواسط تابستان استفاده می‌شود)

در مواقع نصب هواده، پمپ‌ها و غیره، افزودن پرمنگنات پتاسیم به غلظت 1 ppm تا 2  ppm یک اقدام ضمنی مفید می‌باشد.

در هرصورت، مصرف این ماده از طرف دیگر باعث کاهش اکسیژن محلول در آب می‌گردد و در زمان استفاده از آن، بهتر است که از پمپ‌های هواده برای جبران اکسیژن مصرفی استفاده شود.

 6. اکسی تتراسیکلین

از بین آنتی‌بیوتیکها، احتمالاً اکسی‌تتراسیکلین، آنتی‌بیوتیک انتخابی و مؤثرترین و متداول‌ترین دارو برای درمان سپتی سمی‌های حاد نظیر ویبریوزیس می‌باشد. میزان پیشنهادی مصرف دارو بر اساس 5/7 گرم داروی مؤثر به ازای هر 100 کیلوگرم توده زنده ماهی موجود به همراه غذای روزانه به مدت 15 روز می‌باشد.

 7. سولفات مرازین

بهترین و مؤثرترین دارو بر علیه باکتریایی است بجز در مناطقی که باکتری‌های بیماری‌زای ماهی، در برابر این دارو مقاوم شده‌اند. میزان پیشنهادی دارو در روز اول 22 گرم به‌ازای هر صد کیلوگرم توده زنده موجود ماهی است و در روزهای بعد، مقدار 11 گرم به ازای هر صد کیلو ماهی و طول درمان 3 روز توصیه می‌شود. باید توجه داشت که قبل از انتخاب آنتی‌بیوتیک و یا سولفامید، بوسیله تست آنتی‌بیوگرام در آزمایشگاه‌های تخصصی نوع دارو را انتخاب کنیم.

8. نیکلوزوماید

از این دارو برای درمان ابتلاء ماهی به کرم‌های پهن استفاده می‌شود. میزان مصرف آن یک گرم به ازای هر کیلو توده زنده ماهی در روز و به مدت 6 روز می‌باشد (به صورت پلت به ماهی خورانده می‌شود). همچنین میزان مصرف روزانه آن به همراه غذا، 10000 ppm برای مدت 3 روز می‌باشد. به دلیل احتمال برگشت بیماری که در فاصله یک ماه بعد از تجویز این دارو وجود دارد لازم است که در روز سوم دارو درمانی، سمپاشی به وسیله سم تری کلروقن با غلظت 25/0 ppm انجام شود

 9. نمک طعام

برای درمان ابتلا به قارچ‌زدگی، انگل‌های تک یاخته ای آب شیرین و کرم‌های انگلی سطحی ماهی، مونوژنها و زالوها و سخت‌پوستان، در ماهی بکار می‌رود. میزان مصرف آن شامل 10-15 ppt در آب حاوی ماهی برای حمام کوتاه مدت برای 20 دقیقه و 25 ppt برای حمام دادن به مدت 10-15 دقیقه و 30 ppt برای غوطه‌ور کردن ماهی در محلول نمک به مدت 5-10 دقیقه تا یک ساعت می‌باشد. برای حل کردن نمک طعام در آب و تهیه محلول آن، هیچگاه از ظروف گالوانیزه استفاده نکنید. فرم تجارتی آن در بازار شامل قرص و کریستال می‌باشد.

 10. متیلن بلو

این دارو بر علیه قارچ‌زدگی، تخم تک‌یاخته‌های خارجی و نرماتودهای مونوژن به کار می‌رود و دارای نتیجه بسیار مؤثری برای درمان آلودگی ماهی به این انگل‌ها می‌باشد. میزان مصرف آن 1-3 ppm برای مدت 3-5 روز می‌باشد. جذب آن از طریق پوست ماهی انجام می‌شود. تا زمانی که رنگ آب، آبی باقی بماند تأثیر این دارو ادامه خواهد داشت. این دارو به صورت قرص یا محلول تجارتی در دسترس می‌باشد.

 11. ام اس 222 (MS-222)

معروف‌ترین داروی بی‌هوشی جهت آزاد ماهیان می‌باشد که به صورت پودر سفید رنگ در بازار موجود بوده و نام اصلی و مؤثر آن، متان تری‌کائین‌سولفونات است. برای بی‌حسی ماهیان به مدت حدوداً 5 دقیقه، دز 400-80 ppm توصیه می‌گردد. زمان بازگشت در حدود 5 دقیقه بوده و با افزایش درجه حرارت آب، این مدت تقلیل می‌یابد.

منبع : fish7.ir