به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ تشخیص زمان فحلی (estrus) در میش‌ها نقش کلیدی در بهبود راندمان تولیدمثلی گله دارد. شناخت صحیح علائم فحلی و مدیریت بهینه جفت‌گیری می‌تواند به افزایش نرخ آبستنی، کاهش فواصل بین زایش‌ها و بهره‌وری اقتصادی بیشتر منجر شود. این مقاله به بررسی دقیق علائم فحلی در میش و روش‌های مؤثر در مدیریت جفت‌گیری می‌پردازد.
فحلی در میش چیست؟
فحلی مرحله‌ای از چرخه فحلی است که در آن میش آماده پذیرش قوچ برای جفت‌گیری است. این مرحله در گوسفندان فصلی و به‌طور معمول در پاییز رخ می‌دهد. چرخه فحلی در میش‌ها حدود ۱۶ تا ۱۷ روز طول می‌کشد و مرحله فحلی معمولاً بین ۳۰ تا ۳۶ ساعت دوام دارد.
علائم فحلی در میش‌ها
تشخیص فحلی در میش‌ها به‌دلیل طبیعت خفیف‌تر علائم نسبت به گونه‌هایی مانند گاو، چالش‌برانگیزتر است. با این حال، علائم زیر می‌تواند نشانه‌ای از فحلی باشد:
1. تغییرات رفتاری و اجتماعی
- ایستادن و اجازه جفت‌گیری به قوچ (پذیرش)
- دنبال کردن قوچ
- مالیدن پوزه به قوچ یا اجازه دادن به قوچ برای بوییدن قسمت پشتی
2. تغییرات فیزیولوژیکی
- تورم و قرمزی ولوا (فرج)
- ترشحات مخاطی شفاف از واژن
- گاهی بی‌قراری یا کاهش مصرف خوراک
3. واکنش به قوچ تیسر (Teaser Ram)
استفاده از قوچ وازکتومی‌شده برای شناسایی میش‌های فحل از روش‌های رایج در گله‌های بزرگ است. میش‌های فحل به‌وضوح واکنش نشان می‌دهند و قوچ نیز اغلب بر روی آن‌ها علامت‌گذاری می‌کند.
مدیریت جفت‌گیری در میش‌ها
مدیریت مؤثر جفت‌گیری به فاکتورهای متعددی بستگی دارد، از جمله انتخاب زمان مناسب، استفاده از روش‌های تشخیص فحلی و آماده‌سازی گله. در ادامه مهم‌ترین اصول مدیریت جفت‌گیری در میش‌ها آورده شده است:
1. فصل تولیدمثلی و نوردهی
میش‌ها حیوانات فصلی با فحلی کوتاه‌روزه هستند، یعنی در روزهای کوتاه‌تر سال (پاییز) وارد چرخه فحلی می‌شوند. مدیریت نوردهی مصنوعی در دامداری‌های صنعتی می‌تواند به تحریک فحلی در خارج از فصل طبیعی کمک کند.
2. استفاده از هم‌زمان‌سازی فحلی
- استفاده از دستگاه CIDR یا اسفنج واژینال به‌همراه هورمون‌هایی مانند پروژسترون و PMSG برای هم‌زمان‌سازی فحلی
- این روش‌ها برای تلقیح مصنوعی و برنامه‌ریزی دقیق زایش کاربرد فراوان دارد.
3. مدیریت قوچ
- نسبت مناسب قوچ به میش: معمولاً 1 قوچ به ازای هر 25 تا 30 میش توصیه می‌شود.
- تست باروری قوچ‌ها قبل از فصل جفت‌گیری (BSE - Breeding Soundness Evaluation)
- تغذیه مناسب قوچ‌ها برای حفظ توانایی جنسی و فیزیکی در دوره جفت‌گیری
4. استفاده از تلقیح مصنوعی (AI)
در دامداری‌های پیشرفته، از تلقیح مصنوعی با اسپرم تازه یا منجمد برای بهبود ژنتیک گله استفاده می‌شود. برای موفقیت در AI، تشخیص دقیق زمان فحلی و هم‌زمان‌سازی اهمیت بالایی دارد.
نکات مهم برای بهبود بهره‌وری در مدیریت جفت‌گیری
- ثبت دقیق تاریخ فحلی و جفت‌گیری برای پیش‌بینی زمان زایش
- جداسازی میش‌های آبستن از گله برای مراقبت بهتر
- استفاده از سیستم مدیریت گله با نرم‌افزارهای هوشمند برای پیگیری وضعیت تولیدمثلی
- کنترل بیماری‌های تولیدمثلی مانند واژینیت، متریت و بیماری‌های واگیر قوچ مانند اپیدیدیمیت
نتیجه‌گیری
تشخیص صحیح فحلی و مدیریت علمی جفت‌گیری در میش‌ها پایه‌گذار یک سیستم تولیدمثلی موفق و سودآور است. استفاده از روش‌های نوین مانند هم‌زمان‌سازی فحلی و تلقیح مصنوعی، همراه با مراقبت‌های بهداشتی و تغذیه‌ای مناسب، می‌تواند بهره‌وری گله را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. دامداران با آگاهی از این موارد می‌توانند نسل‌های سالم‌تر و پربازده‌تری از گوسفندان پرورش دهند.