به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ در این مقاله به دو روش واکسیناسیون در آب آشامیدنی و واکسیناسیون به روش اسپری در جوجه‌های گوشتی اشاره می‌کنیم.
واکسیناسیون در آب آشامیدنی
استفاده از سیستم آبخوری به عنوان یکی از معمول‌ترین روش‌های تجویز واکسن‌های زنده شناخته شده است. در این روش حداقل یک ساعت قبل از شروع تجویز لازم است که آب را از دسترس پرنده دور نگه داشته تا از مصرف آب توسط تمام پرندگان پس از تجویز واکسن در آن اطمینان حاصل نمایید.
میزان مصرف آب توسط پرندگان معیار مهمی برای محاسبه میزان آب لازم برای مخلوط کردن با واکسن می‌باشد. در سالن‌هایی که به ابزار اندازه‌گیری آب مصرفی مجهز هستند محاسبه میزان مصرف آب به راحتی انجام می‌گیرد. در سالن‌هایی که این ابزار را ندارند به کمک راهنمای استاندارد و با توجه به سن، نژاد و دمای هوا میزان آب مصرفی محاسبه می‌شود.
در سالن‌هایی که به مدیکاتور (وسیله‌ای که روی سیستم آبخوری نصب شده و میزان ویتامین‌ها و داروهای اضافه شده به سیستم آبخوری را اندازه‌گیری می‌کند) مجهز هستند میتوان از دو رو قبل از واکسیناسیون تنها از آب در سیستم استفاده کرد و به این ترتیب میزان آب مصرفی را محاسبه نمود. در شرایطی که از پمپ‌های آب استفاده می‌کنید فرض بر این است که آبی که باید برای واکسیسناسیون مصرف نمایید حدودا ۳۰ درصد آب مصرفی روزانه باشد.
قبل از واکسیناسیون
همواره واکسن آشامیدنی را در روز دان پرنده‌ها تجویز نمایید (در صورتی که برنامه دان و بدون دان در سالن اجرا می‌کند) از دو روز قبل از واکسیناسیون باید هر گونه دارو درمانی مواد ضدعفونی کننده و کلر از آب آشامیدنی حذف شود.
مدت زمانی که پرنده‌ها را بیش از واکسیناسیون از آب محروم می‌کند:
- در آب و هوای گرم ۳۰-۶۰ دقیقه؛
- در آب و هوای خنک ۹۰-۶۰ دقیقه؛
همیشه صبح زود واکسن را به آب اضافه نمایید، تعبیه فضای کافی آبخوری برای دسترسی راحت تمام پرنده‌ها به آب از ضروریات است.
آماده‌سازی واکسن
اضافه کردن پودر شیر خشک به آب حدود ۳۰-۲۰ دقیقه قبل از اضافه کردن واکسن باعث ثبات بیشتر واکسن در آب خواهد شد و توصیه می‌شود میزان شیر خشکی که باید اضافه نمود ۵۰۰ گرم به ازای هر ۲۰۰ لیتر آب می‌باشد.
با کنار زدن ورقه آلومینیومی و محافظ پلاستیکی درب ویال واکسن را باز نمایید. با استفاده از آبی که می‌خواهید در واکسیناسیون از آن استفاده کنید دو سوم ویال واکسن را پر نمایید. درب پلاستیکی ویال را گذاشته و به آرامی تکان دهید تا واکسن لئوفیلیزه با آب مخلوط شود. ویال‌ها را چندین بار با آب پر و خالی کنید تا تمام واکسن با آب مصرفی طیور مخلوط شود.
می‌توانید واکسن را در یک ظرف پلاستیکی مدرج آماده‌سازی نموده و سپس به سیستم آبخوری اضافه نمایید و یا مستقیما در داخل تانک ذخیره آب سالن مراحل آماده سازی واکسن را طی کنید. چنانچه از یک منبع مستقیم‌کننده آب استفاده می‌کنید لازم است که متوسط میزان آب مصرفی از ۴ روز قبل را محاسبه نمایید تا میزان آب مورد نیاز برای منبع را به دست آورید. حالا ۳۰ درصد از حجم آب مصرفی را محاسبه و برای آماده سازی واکسن در داخل ظرف مصرف نمایید.
در تمام مراحل آماده سازی و مخلوط نمودن واکسن و اضافه نمودن ثبات‌دهنده توصیه‌های شرکت سازنده را به دقت مورد توجه قرار دهید. زمانی که واکسن در منبع تقسیم کننده آب تجویز می‌شود به محلول واکسن رنگ نیز اضافه کرده و به کمک یک همزن پلاستیکی یا هر نوع همزن تمیز دیگری محلول واکسن را مخلوط نمایید.
تجویز واکسن
واکسن آماده شده را داخل آبخوری ریخته یا در صورت آماده کردن واکسن در مخزن آبخوری دریچه مخزن را باز نمایید.
در بین پرونده‌های به آرامی حرکت کنید تا از مصرف آب توسط همه آنها اطمینان یابید. در صورت استفاده از آبخوری‌های دستی در صورت نیاز آنها را جابه جا کنید.
توجه داشته باشید که پرنده‌ها باید تمام آب حاوی محلول واکسن را بین یک تا دو ساعت مصرف کنند.
پس از واکسن
مشخصات کامل واکسن به همراه هرگونه مشکلی که در حین واکسیناسیون با آن مواجه شده‌اید را ثبت و بایگانی نمایید. این اطلاعات ممکن است برای ارزیابی نتایج مفید باشند. تا بعد از ۲۴ ساعت از پایان واکسیناسیون نیز نباید هیچ گونه دارو، مواد ضدعفونی‌کننده و کلر به آب اشامیدنی اضافه کنید.
واکسیناسیون به طریق اسپری در جوجه کشی
در بسیاری از مناطق جوجه‌های یک روزه را به کمک اسپری ذرات واکسن زنده به داخل جعبه‌های حمل جوجه انجام می‌دهند. در این روش لازم است اندازه ذرات به دقت کنترل شده و روند و صحت واکسیناسیون را نیز از طریق وجود رطوبت و یا رنگ روی پوست جوجه‌ها ارزیابی نمود. این روش واکسیناسیون بیشتر برای واکسن‌های تنفسی (نظیر واکسن برونشیت و نیوکاسل) و کوکسیدوزهای زنده به کار می‌رود.
نکات مهمی که در واکسیناسیون به روش اسپری برای واکسن‌های تنفسی در جوجه کشی باید مد نظر قرار گیرند
با وجود این که معمولا میزان واکسن‌های تنفسی که به روش اسپری تجویز می‌شوند به ازای هر جعبه جوجه ۰/۷ میلی لیتر است اما بهتر است که برای هر نوع واکسنی مقدار پیشنهادی شرکت سازنده را جویا شد.
میزان آب مصرفی با توجه به نوع واکسن و تجهیزات اسپری‌کننده متفاوت است.
مناسب‌ترین سایز برای قطر ذرات واکسن ۳۰۰-۱۰۰ میکرون می‌باشد. ذرات کوچکتر از این با جریان هوا جابجا شده و جوجه‌ها به درستی واکسینه نمی‌شوند.
موادی که لازم است بر آنها نظارت شود شامل فشار هوا، الگوی اسپری واکسن از سر نازل‌ها و میزان واکسنی که در هر فشار از سر نازل‌ها اسپری می‌شود.
تزریق زیر جلدی یا داخل عضلاتی
واکسیناسیون جوجه‌های یک روزه معمولا به صورت تجویز ۰/۲ تا ۰/۵ میلی لیتر واکسن زیر پوست پشت گردن یا داخل عضله پا صورت می‌گیرد.
ماشین‌های اتوماتیک واکسیناسیون که در اکثر نقاط جهان به کار می‌روند معمولا برای تزریق زیر پوست پشت گردن طراحی شده‌اند. یک واکسیناتور باتجربه می‌تواند ۲۰۰۰-۱۶۰۰ جوجه را در یک ساعت واکسینه نمایید. معمولا یکرنگ مخصوص با واکسن مخلوط می‌شود تا بعد از تجویز بتوان روند واکسیناسیون را دنبال نمود. سرسوزن‌ها را در طول روز باید به طور مرتب تعویض نمایید. همین طور سرسوزن‌های کند و یا خم شده را بلافاصله تعویض کنید.
قبل از واکسیناسیون
قبل از آغاز واکسیناسیون تمام ماشین‌های واکسیناسیون را به دقت تنظیم کنید.
محل سوزن‌ها را بررسی و از صحت جایگزینی آنها مطمئن شوید.
به اندازه کافی سرسوزن استریل در دسترس داشته باشید. تمام ماشین‌ها را از نظر دقت و صحت عملکرد وارسی کنید. فشار هوا را اندازه‌گیری کنید.
از عدم گرم شدن ویال‌های واکسن مورد مصرف اطمینان حاصل کنید. در بسیاری از کارخانه‌های جوجه‌کشی ویال‌های واکسن را واژگون می‌کنند تا محصول یخ ده رو قرار بگیرد. اگر چنان چه واکسن‌ها گرم شوند محلول واکسن به سمت پایین ویال رفته (کلاهک آن) و قابل مشاهده می‌شود. از رنگ مناسب حلال واکسن (نه زرد و نه بنفش) و عدم کدر بودن یا حضور هر گونه ذره خارجی در آن اطمینان حاصل کنید. در حین کار از عینک‌ها و دستکش‌های ایمنی استفاده نمایید.
تجویز واکسن
پروسه واکسیناسیون را با استفاده از تجهیزات بهداشتی آغاز کنید.
واکسن رقیق شده را به تجهیزات واکسیناسیون وصل نموده و سیستم را قبل از آغاز واکسیناسیون جوجه‌ها آزمایش نمایید.
مقدار مصرفی واکسن برای هر تزریق معمولا ۲۰ تا ۰/۵ میلی‌لیتر می‌باشد.
بعد از واکسیناسیون هر ۱۰۰۰ جوجه (حداقل) سرسوزن را تعویض نمایید.
بعد از آماده‌سازی واکسن‌ها را باید در عرض ۴۵ تا ۳۰ دقیقه مصرف نمایید. چنانچه لازم است که واکسیناتورها روند واکسیناسیون را متوقف نمایید باید مدت زمان وقفه را محاسبه نموده و از ماندن واکسن‌ها بیشتر از ۴۵ دقیقه پرهیز نمایید. به منظور ارزیابی عملکرد هر واکسیناتر یک جوجه واکسینه شده را به عنوان نمونه انتخاب و کیفیت واکسیناسیون را بررسی نمایید. به علت افزودن رنگ به محلول واکسن این بررسی را از طریق نحوه انتشار رنگ زیر پوست گردن ارزیابی می‌نمایید. تعداد جوجه‌هایی که زیر پوست گردنشان رنگ مشاهده می‌شود را در هر ۱۰۰ جوجه شمارش و درصد جوجه‌های واکسینه نشده را محاسبه کنید. هرگونه مشکل را در لحظه حل کنید. این کار را باید حتما تا قبل از گذشت ۱۵ دقیقه قبل از شروع واکسیناسیون انجام دهید در غیر این صورت رنگ دیگر زیر پوست مشاهده نمی‌شود. درصد جوجه‌هایی که پشت گردنشان خون مشاهده می‌کنید را محاسبه نمایید. چون نشان‌دهنده سرسوزن‌های جا نگرفته در محل صحیح خم شده یا کند شده و یا اعمال فشار بیش از حد در حین تزریق می‌باشند.
از تنظیم دقیق ماشین تجویز واکسن اطمینان حاصل کنید تا از تزریق واکسن‌ها با مقدار مناسب به جوجه‌ها مطمئن باشید.
از صحبت میزان فشار هوا اطمینان حاصل کنید (اکثر ماشین‌ها با فشار ۷۵ پاسکال کار می‌کنند) افزایش فشار از حد مجاز ممکن است باعث آسیب به جوجه‌ها و یا نشت واکسن و یا آسیب به دیواره سلول‌های واکسن شود. کاهش فشار نیز ممکن است باعث تزریق کمتر از مقدار پیشنهادی واکسن به جوجه شود.
پس از واکسن
در پایان روز واکسیناسیون تمامی تجهیزات را به درستی شستشو و ضدعفونی و در پایان استریل نمایید و اصول نگهداری آنها را رعایت کنید.
تمام واکسن‌های مصرف نشده از قبیل واکسن‌های شکسته شده یا باقی مانده را حذف کنید.
واکسیناسیون به طریق اسپری در جوجه‌کشی
در بسیاری از مناطق، جوجه‌های یک روزه را به کمک اسپری ذرات واکسن زنده به داخل جعبه‌های حمل جوجه انجام می‌دهند. در این روش لازم است اندازه ذرات به دقت کنترل شده، روند و صحت واکسیناسیون را نیز از طریق وجود رطوبت و یا رنگ روی پوست جوجه‌ها ارزیابی شود. این روش واکسیناسیون بیشتر برای واکسن‌های تنفسی (نظیر واکسن برونشیت و نیوکاسل) و کوکسیدوزهای زنده به کار می‌رود.