به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ در سال‌های اخیر یکی از متداول‌ترین سیستم‌های آبخوری مورداستفاده در سالن‌های پرورش جوجه‌های گوشتی سیستم آبخوری قطرهای می‌باشد. از مزایای این سیستم آبخوری کاهش هزینه‌های کارگری و آسان نمودن عملیات تامین آب موردنیاز برای سالن و همچنین فراهم آوردن آب با کیفیت مناسب برای جوجه‌های مورد پرورش می‌باشد.
اگر چه نصب این سیستم در سالن پرورش سودمندی‌های قابل توجهی را به همراه خواهد داشت با این وجود در صورت عدم اعمال یک برنامه مدیریتی جامع و مناسب این سیستم آبخوری قادر به برآورد سودمندی‌های مورد انتظار نخواهد بود. چرا که نصب آبخوری قطرهای در سالن، مطمئنا نیاز به داشتن معلومات پیشین و اداره صحیح سیستم مذکور را می‌طلبد. در بسیاری از سالن‌های که از این سیستم آبخوری استفاده شده و با این وجود دچار مشکلات عدیده‌ای هستند، غالبا ضعف آشکار مدیریتی در اداره این سیستم به چشم می‌خورد.
این مقاله مروری اجمالی بر نکات مدیریتی پیرامون کاربرد سیستم آبخوری قطرهای در سالن‌های پرورش جوجه‌های گوشتی خواهد داشت.
مصرف آب
آب مهم‌ترین ماده مغذی مصرفی به وسیله یک موجود زنده می‌باشد. یک پرنده قادر است چندین روز بدون دسترسی به غذا زنده بماند اما تنها چندین روز بی‌آبی را تحمل می‌کند. هدف از نصب هر سیستم آبخوری در سالن پرورش فراهم کردن آب کافی برای دستیابی به رشد مناسب افزایش بازده مصرف خوراک و افزایش عملکرد تولیدی آنها می‌باشد. جوجه‌های گوشتی به مقدار زیادی آب احتیاج دارند. به طوری که میزان آب مصرفی یک جوجه گوشتی ۵ پوندی در طول مدت پرورش ۱۵ پوند می‌باشد که این مقدار معادل ۲/۲ گالن آب می‌باشد. در همین شرایط مقدار خوراک مصرفی در حدود ۱۰ پوند برای این جوجه برآورد شده است. تحقیقات و مطالعات اخیر در مورد میزان روزانه مصرف آب در جوجه‌های گوشتی منتج به ارائه فرمول زیر شده است.
۱۸/۰ اونس × سن جوجه در آن روز = مصرف آب مصرف روزانه
۱۰۳۵/۳ گرم سن جوجه در آن روز = مصرف آب مصرف روزانه
به عنوان مثال یک جوجه گوشتی در سن ۱۰ روزگی قادر است تا ۱/۸ اونس آب را در طول ۲۴ ساعت مصرف کند، اطلاع از حجم کل آب مصرفی روزانه در سالن‌های پرورش جوجه‌های گوشتی بسیار حائز اهمیت است و از لحاظ مدیریتی میزان آن قبلا باید تخمین زده شود.
چرا که غالبا مصرف آب در سالن، همراه با تجویز داروهای خوراکی، واکسن‌ها و سایر ویتامین‌ها و الکترولیت‌های مورد نیاز می‌باشد. لذا به جهت اطمینان از وجود غلظت مناسب این مواد مغذی مورد نیاز در آب مصرفی پرنده ابتدا باید مقدار کل آب مصرفی روزانه مورد نیاز در یک سالن با ظرفیت جوجه مشخص تخمین زده شود. به علاوه بررسی مقدار آب مصرفی روزانه در هر سالن پرورش و مقایسه مقدار آن با حالاتی که گله جوجه‌های گوشتی مبتلا به بیماری خاص یا یک مشکل مدیریتی شده‌اند، دستیابی به نتایج علمی و یافتن روابط موجود بین مسائلی همچون بروز بیماری و کاهش مصرف آب را امکان‌پذیر خواهد نمود و لذا در حالات مشابه آتی که مرغدار کاهش مصرف آب را مشاهده می‌کند، به موقع از احتمال وجود یک مشکل در سالن پرورش آگاه خواهد شد.
مزایا و معایب سیستم آبخوری قطرهای
از مزایای بارز آبخوری قطرهای کاهش هزینه‌های کارگری می‌باشد. بعضی از سیستم‌های آبخوری دستی مانند آبخوری‌های زنگوله‌ای و فنجانی‌شکل همواره نیاز به تعویض مداوم و روزانه و همچنین ضدعفونی مکرر دارند. انجام فعالیت بدنی طاقت‌فرسا و نیاز به زمان طولانی برای تعویض آبخوری‌های دستی شاید بتواند بعضی از انگیزه‌های استفاده از آبخوری‌های قطرهای را توجیه کند. نباید فراموش کرد که آبخوری قطرهای به حداقل زمان ممکن برای تمیز کردن احتیاج دارد.
بسیاری از مقالات علمی، بازده مفید این نوع آبخوری‌ها را در مقایسه با آبخوری‌های دیگر گزارش کرده‌اند. چند مطالعه نیز نشان داد در گله‌ای که از آبخوری قطرهای در سالن استفاده می‌شود ضریب تبدیل غذایی به طور معنی‌داری بهبود یافته است. مقالات متعدد و کافی وجود دارد که ثابت می‌کند نوع آبخوری نصب شده در سالن بر روی وضعیت بهداشتی گله تاثیر می‌گذارد.
زمانی که آبخوری قطرهای در سالن تعبیه می‌شود میزان مرگ و میر و آلودگی باکتریایی و هزینه‌های درمان تقریبا همیشه کمتر از هزینه‌های حاصل از وجود آبخوری‌های دیگر می‌باشد. همچنین تاثیر انکارناپذیر کاربرد این سیستم آبخوری در کاهش رطوبت بستر و ایجاد یک بستر مناسب در سالن کاملا ثابت شده است. به هر حال طراحی سیستم آبخوری که هیچ گونه عیبی در آن نتوان یافته هنوز از افق‌های تحقیقاتی بسیاری از شرکت‌های تجاری محسوب می‌شود و هنوز هم ارائه ایده و ابتکار در جهت بهبود چنین سیستم‌هایی ادامه دارد.
به هر حال نباید هرگز به یک روی سکه نگاه کرد و نباید از معایب آبخوری‌های قطرهای نیز غافل بود به عنوان مثال هزینه اولیه نصب چنین سیستمی همواره بالاتر از سیستم‌های دیگر می‌باشد و عملا نیاز به صرف ۳۰ درصد هزینه بیشتر نسبت به سایر سیستم‌های متداول و دستی دارد. تعمیر و استهلاک این سیستم نیز جنبه‌ای دیگری است که همواره هزینه‌هایی را در بر داشته است که گاهی این هزینه‌ها چشمگیر می‌باشد. مکانیزم کار این نوع آبخوری همواره بسته به نام شرکت سازنده و نوع مدل مورد استفاده دارد.
بهرحال مدیریت آبخوری قطرهای نسبت به سایر سیستم‌ها پیچیده‌تر می‌باشد و هر گونه اشتباه در اداره این سیستم مطمئنا خسارات غير قابل جبرانی را به بار خواهد آورد. به طوری که عدم توجه به مسائل مدیریتی موجود در استفاده از این آبخوری همواره با اتلاف سرمایه همراه بوده است.
بعضی از پرورش‌دهندگان جوجه‌های گوشتی براین باورند که نوع خاصی از این سیستم آبخوری باعث ایجاد محدودیت در رشد جوجه‌های گوشتی می‌گردد به خصوص اینکه با افزایش سن جوجه‌های داخل سالن این محدودیت به طور آشکار قابل مشاهده می.باشد این حالت عمدتا در سالن‌های احداث شده در آب و هوای بسیار گرم مشاهده می‌شود که جوجه‌ها نمی‌توانند به خوبی آبخوری‌های دستی از آبخوری قطرهای استفاده کنند. اگر چه مقالات محدودی چنین فرضیه‌ای را رد می‌کنند. با این وجود در آب و هوای بسیار گرم رعایت بعضی اصول برای اجتناب از بروز احتمالی این مسئله ضروری می‌باشد.
مدیریت سیستم آبخوری قطرهای
بیشتر آبخوری‌های قطرهای مجهز به یک تنظیم‌کننده فشار یا یک سیستم کنترل‌کننده مقدار آبی هستند که در اختیار جوجه‌ها قرار می‌گیرد. با چنین سیستمی میزان فشار آب به طور هفتگی بر طبق دستورالعملی که کارخانه ارائه می‌کند، تنظیم می‌شود. زمانی که جوجه‌ها سنین اولیه پرورش را سپری می‌کنند فشار آب در حد پایین نگه داشته می‌شود و با افزایش سن به تدریج میزان فشار موجود افزایش می‌یابد.
افزایش نامناسب فشار آب ممکن است که جوجه‌ها را از دسترسی مناسب به آب کافی محروم کند و همچنین عواقبی همچون خیسی بستر را به همراه داشته باشد. ارتفاع آبخوری نیز بر اساس سن جوجه باید همواره تنظیم شود.
یک قانون کلی که در این مورد توصیه می‌شود این است که در دو هفته پرورش باید تنظیم ارتفاع به طور دقیق رعایت گردد. به طوری که لوله آبخوری باید به موازات چشم جوجه‌ها تنظیم گردد و هر پنج روز یکبار این ارتفاع تغییر نماید. موارد زیادی دیده شده است که جوجه‌های گوشتی در حال رشد در وضعیت عالی بسر می‌برند و ناگهان دچار مرگ و میر شدید می‌شوند چرا که در اوایل پرورش، مدیریت آبخوری‌های قطرهای نسبت به سایر هفته‌ها کم‌رنگتر بوده و از اهمیت کمتری برخوردار است. هر چند هنگام استفاده از آبخوری قطرهای نیاز به کارگر کمتری می‌باشد اما مدیریت جامع و دقیق و مستمر همواره احساس می‌شود.
مشکلات متداول موجود و راهکارهای پیشنهادی
بسیاری از مشکلات موجود مرتبط با آبخوری‌های قطرهای از نصب غیر اصولی آنها ناشی می‌شود. بستر یا کف سالن باید در هنگام نصب این سیستم کاملا صاف باشد. بستر ناهموار مطمئنا مسائلی مانند ارتفاع ناصحیح و فشار غیرمتوازن آب در داخل لوله‌ها را به دنبال خواهد داشت. لذا قبل از نصب این سیستم کف سالن در صورت نیاز باید کاملا ساییده شود تا همه جای سالن هم سطح شود. همچنین کنترل‌کننده‌هایی برای نشان دادن فشار آب در انتهایی‌ترین و ابتدایی‌ترین خط لوله باید نصب شود تا احتمال بروز هر مشکلی را به حداقل برساند. نکات مدیریتی به این موارد محدود نمی‌شود و با ورود مدل‌های جدیدتر این سیستم همواره فاکتورهای مدیریتی دیگری به پرورش‌دهندگان ارائه می‌گردد.