به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آستانه بالایی دما به‌عنوان حداکثر دمایی که حیوان در آن محدوده احساس آرامش می‌کند، تعریف می‌شود. زمانی که دما از محدوده قابل تحمل فراتر رود، حیوان استرس حرارتی را تجربه می‌کند.
این دما به میزان حرارت تولید شده توسط پرنده و سرعت جریان هوا بستگی دارد. دمای بالا برمصرف آب و خوراک، میزان تنفس، دمای بدن، نسبت استرس حرارتی و توسعه دستگاه گوارش تاثیرگذار است.
مصرف خوراک در استرس گرمایی
میزان راندمان تولید پرندگان توسط محدوده دمایی و میزان رطوبت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. مصرف خوراک مرغ‌ها در دمای بالای حاصل از استرس حرارتی کاهش می‌یابد.
افزایش دما از 21/1 درجه سانتی‌گراد به 32/2 درجه باعث کاهش 9 درصدی در مصرف غذا به ازای هر پرنده در هر روز از هفته اول زندگی تا هفته ششم می‌شود.
با افزایش دما از 32/2 به 37/8 درجه سانتی‌گراد در مقایسه با دمای 21/1 درجه، مصرف غذا کاهش 99/9 درصدی را نشان می‌دهد.
مصرف آب در هوای گرم
دمای بالا مصرف آب را افزایش می‌دهد و پرنده‌ها در دمای ۳۸ درجه نسبت به دمای ۲۱ درجه، ۴برابر بیشتر آب می‌نوشند. آخرین مطالعات در این زمینه نشان می‌دهد که برای هر ۱ درجه افزایش دما نسبت به دمای ۲۱ درجه مصرف آب ۷ درصد افزایش می‌یابد.
با افزایش روند تبخیر، پرنده به مصرف آب ترغیب می‌شود و همین امر به خنک کردن پرنده کمک می‌کند. آب در بسیاری از روندهای متابولیسم ماکیان ازجمله کنترل دمای بدن، روند هضم، جذب غذا و انتقال مواد مغذی نقش دارد.
مصرف آب در زمان استرس حرارتی به میزان غذای مصرفی بستگی دارد.
پرنده‌هایی که غذا را یک ساعت قبل از قرار گرفتن در معرض استرس حرارتی دریافت می‌کنند، درمقایسه با آنهایی که غذا را قبل از آن دوره دریافت نکرده بودند؛ آب بیشتری مصرف می‌کنند.
به‌علاوه مصرف آب در سیکل کاهش افزایش و سپس افزایش کاهش دما تحت تاثیر نوع پرنده‌ای است که آب می‌نوشد.
مطالعات انجام شده در یک دوره ۲۴ ساعته نشان می‌دهد که در هر سن، مصرف آب روزانه برای پرندگانی که از آبخوری نیپل استفاده می‌کنند نسبت به پرندگانی که از آبخوری کله قندی استفاده می‌کنند، کمتر است. به‌خصوص این تفاوت زمانی مشهود است که دما افزایش یابد.
در مطالعه‌ای توسط می ولات در سال ۱۹۹۲ نشان داد که افزایش مصرف آب در طی آزمایشی با نوسان دما به صورت ۲۴ درجه، ۳۵ درجه و ۲۴ درجه سانتی‌گراد صورت می‌گیرد و به‌صورت همزمان مصرف غذا کاهش می‌یابد.
واضح است که کاهش مصرف غذا منجر به کاهش در وزن‌گیری پرنده می‌شود.
وزن بدن پرندگانی که دمای بالا را تجربه می‌کنند نسبت به پرندگانی که در دمای طبیعی قرار دارند، افزایش وزن کمتری دارند.
در مطالعات نشان داده شده است که وزن پرنده در ۶ هفته اول زندگی در دمای 32/2 درجه سانتی‌گراد به میزان 14/3 درصد و در دمای 37/8 درجه به میزان 21/2 درصد کاهش می‌یابد. ازسوی دیگر اثبات شده است که رطوبت بالا اثرات مخرب دمای بالا را تشدید می‌کند.
دمای بالا و تعداد تنفس
بوقلمون‌های ماده و مرغ‌ها در آستانه بالایی حرارت افزایش دمای بدن و افزایش تعداد تنفس را نشان می‌دهند. نگهداری مرغ‌ها در ۱۰ درجه بالاتر از محدوده حرارت طبیعی، سبب افزایش دمای مرکزی بدن می‌شود.
دمای مرکزی بدن تحت تاثیر جنس و میزان پروتئین جیره است. تعداد تنفس وابسته به سن پرنده، محدوده حرارتی و میزان حرارت تولیدی می‌باشد.
در ۲۰ هفتگی تعداد تنفس در بوقلمون‌ها از ۱۹۵ تنفس در دقیقه در دمای ۲۵ درجه به ۲۳۰ تنفس در دقیقه در دمای ۳۲ درجه افزایش می‌یابد. با افزایش تولید حرارت، تعداد تنفس نیز افزایش می‌یابد.
نسبت تعداد سلول‌های هتروفیل به لنفوسیت در خون
این نسبت با تعداد عوامل استرس‌زا ازجمله افزایش دما تحت تاثیر قرار می‌گیرد و می‌تواند به‌عنوان یک راهنما برای پی بردن به استرس حرارتی به‌کار گرفته شود. افزایش این نسبت به‌صورت معکوس با وزن بدن و به‌صورت مستقیم با مرگ‌ومیر همبستگی دارد.
توسعه دستگاه گوارش طیور
توسعه دستگاه گوارش می‌تواند به‌وسیله استرس حرارتی دچار اختلال شود. توسعه دستگاه گوارش با افزایش رطوبت کلی و وزن خشک روده کوچک کاهش می‌یابد و حتی کاهش در سطح جذب با کاهش طول پرزهای روده رخ می‌دهد.
پرندگانی که در معرض استرس حرارتی هستند وزن ژژنوم تازه کاهش می‌یابد که عمدتاً به کاهش مصرف غذا به‌دلیل دمای بالا نسبت داده می‌شود. این موضوع مشخص می‌کند که دمای بالا وزن روده را به‌صورت همزمان با کاهش دریافت غذا کم می‌کند.
به‌علاوه ممکن است کاهش وزن روده و طول پرزهای روده به‌دلیل کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی تحت شرایط استرس حرارتی باشد زیرا هورمون‌های تیروئیدی محرک رشد روده هستند.
بنابراین کاهش فعالیت عملکرد تیروئید سبب کاهش توده ژژنوم و طول پرزهای روده در پرندگان تحت تنش حرارتی می‌شود.
ترجمه و تخلیص: شهناز عدالتی جمیلی، کارشناس آزمایشگاه میکروبی جوانه خراسان
منبعworld's poultry science journal, vol 67, December 2011 , number 4