به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سنگ مثانه (Bladder stones) ناشی از کریستال‌هایی از مواد معدنی است که در ادرار تشکیل می‌شود. این کریستال‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که غلظت نمک در ادرار زیاد باشد و همچنین سطح پی‌اچ (pH)، یعنی غلظت یون هیدروژن، برای کمک به تشکیل کریستال‌ها مناسب باشد. اگر مقدار این کریستال‌ها زیاد شود، به هم می‌چسبند و سنگ مثانه در سگ را به وجود می‌آورند. ممکن است این سنگ‌ها، در مثانه، انباشته شوند و ناراحتی و سوزش ایجاد کنند. همچنین ممکن است در مجاری ادرار گیر کنند و مانع خروج ادرار از بدن بشوند و سگ را در موقعیت اورژانسی قرار دهند.
اگر سگ شما هنگام ادرار کردن درد دارد، بدانید که ممکن است زندگی‌اش در خطر باشد. پس از کنار این موضوع سرسری نگذرید. درد هنگام ادرار کردن علل مختلف دارد که یکی از آن‌ها سنگ مثانه است. سگی که مبتلا به سنگ مثانه باشد، احتمالاً در ادرارش خون دیده می‌شود. تکرر ادرار دارد و هر بار مقدار کمی ادرار می‌کند.
نشانه‌های سنگ مثانه در سگ
اینکه نشانه‌های سنگ مثانه چه باشد، بستگی به این دارد که سنگ کجای مجاری ادرار گیر کرده باشد. این نشانه‌ها عبارتند از:
• احساس فشار برای ادرار کردن
• وجود خون در ادرار
• بوی غلیظ و تند ادرار
• بیشتر شدن تعداد دفعات ادرار کردن
• مقدار کم ادرار در هم بار ادرار کردن
• بی‌اختیاری ادرار
• ناراحتی هنگام ادرار کردن
اگر سنگ‌ها از مثانه بیرون بیایند و وارد مجاری ادرار شوند و مانع ایجاد کنند، ممکن است این نشانه‌ها را هم در سگ خود ببینید:
• استفراغ
• بی‌اشتهایی
• ضعف
• بی‌حالی و نداشتن انرژی
• انواع سنگ مثانه در سگ
بسته به اینکه ماده معدنی تشکیل‌دهنده سنگ مثانه چه باشد، این سنگ‌ها انواع متعدد و متفاوتی دارند. معمولاً سنگ مثانه سگ‌ها از این مواد معدنی و شیمیایی تشکیل می‌شود:
• استروویت (Struvite)
• کلسیم اُگزالات (Calcium Oxalate)
• اورات (Urate)
• سیستین (Cystine)
• سیلیکات (Silicate)
بیشتر بدانیم:
آشنایی با بیماری سندرم کوشینگ و کم‌کاری تیروئید در سگ‌ها
بیماری کونژکتیویت (Conjunctivitis) یا التهاب ملتحمه چشم
بیماری‌های گوارشی در سگ
علل بروز سنگ مثانه در سگ
علت علت اصلی تشکیل شدن سگ‌های مثانه کاملاً مشخص نیست. با این حال می‌دانیم که چند عامل در به وجود آمدن این بیماری موثر است:
• زیاد بودن عفونت مجاری ادرار
• التهاب پوشش درونی مثانه
• مصرف غذاهای سرشار از مواد معدنی و پروتئینی
• نوشیدن مقدار کم آب
• وجود مقدار زیادی نمک در ادرار
• سطح مناسب پی‌اچ برای تشکیل شدن سنگ
• بعضی نژادها برای ابتلا به این بیماری مستعدترند.
تشخیص سنگ مثانه در سگ
با مشاهده هرکدام از نشانه‌هایی که پیشتر ذکر کردیم، به وجود سنگ مثانه مشکوک می‌شوند. دامپزشک، برای اطمینان از وجود این بیماری و تجویز درمان مناسب، ابتدا چند آزمایش از سگ می‌گیرد: آزمایش ادرار، رادیوگرافی و عکس با دستگاه فراصوت.
در آزمایش ادرار، نمونه ادرار را کاملاً تجزیه و تحلیل می‌کنند، شامل آزمایش دیپ‌استیک (dipstick test)، اندازه‌گیری وزن مخصوص ادرار (measure of urine specific gravity)، و آزمایش میکروسکوپی مقدار رسوب ادرار (examination of the urine sediment). آزمایش دیپ‌استیک مقدار پی‌اچ، پروتئین، گلوکز، کتون را در ادرار اندازه می‌گیرد و نشان می‌دهد که آیا در ادرار خون وجود دارد یا نه. آزمایش میکروسکوپی به دامپزشک این امکان را می‌دهد که وجود گلبول‌های سفید و قرمز خون، سلول‌های اپی‌تلیال (Epithrlial)، کَست‌ها (Casts)، باکتری‌ها، و از همه مهمتر، کریستال‌های تشکیل‌دهنده سنگ را در ادرار بررسی کند.
به وسیله رادیوگرافی، دامپزشک از تعداد سنگ‌ها و جای دقیق آن‌ها، درون مثانه یا داخل مجاری ادرار، آگاه می‌شود. البته بسیاری از سنگ‌ها رادیواوپک (Radiopaque) هستند؛ یعنی در عکس با اشعه ایکس دیده می‌شوند. به هر حال تزریق ماده کنتراست‌زا (Contrast agent) به درون مثانه به بهبود کیفیت عکس و دقیق‌تر شدن آن کمک می‌کند. این امر به خصوص برای آگاه شدن از تعداد سنگ‌ها و اندازه آن‌ها بسیار مهم است، چون دامپزشک بر همین اساس تصمیم می‌گیرد که برای خارج کردن این سنگ‌ها به عمل جراحی نیاز هست یا نه.
عکس با اشعه فراصوت وسیله دیگری است که دامپزشک با آن سنگ‌ها را بررسی می‌کند. معمولاً از این روش برای مشاهده سنگ‌هایی استفاده می‌شود که در عکس با اشعه ایکس دیده نمی‌شوند. این عکس‌ها راجع به تعداد، اندازه و جای سنگ‌ها اطلاعاتی در اختیار دامپزشک قرار می‌دهد.
درمان سنگ مثانه در سگ
اینکه روش درمان سنگ مثانه چه باشد، بستگی به سایز و نوع سنگ‌ها دارد. روش‌های درمان سنگ مثانه در سگ‌ها عبارت است:
رعایت رژیم غذایی و از بین بردن سنگ با دارو (Dietary management and Medical dissolution):
میزان تاثیرگذاری این روش بستگی به نوع سنگ و اندازه آن دارد. در بیشتر مواقع، سنگ‌های مثانه در سگ‌ها از جنس استروویت است که به خوبی به این روش درمانی پاسخ می‌دهد. در این روش، دامپزشک رژیم غذایی خاصی برای سگ تجویز می‌کند تا کریستال‌ها ازبین بروند و هم زمان داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند تا عفونت‌های مثانه و مجاری ادرار ازبین برود. بعد از دو هفته از شروع درمان، باید دوباره آزمایش‌های لازم، از سگ، انجام شود تا معلوم شود که درمان اثرگذار بوده و کریستال‌ها ازبین رفته است یا نه. بعد از درمان، سگ باید رژیم غذایی مخصوص به خود را رعایت کند تا از به وجود آمدن کریستال‌های جدید جلوگیری شود.
درمان با آب (Urohydropropulsion):
روشی که برای دفع سنگ‌های کوچک مثانه و سنگ‌هایی که به مجاری ادرار چسبیده‌اند استفاده می‌شود. در این روش ابتدا با داروی آرام‌بخش سگ را آرام و بی‌تحرک می‌کنند و سپس برایش سوند می‌گذارند و محلول آب و نمک را به درون مجاری ادرار و مثانه پمپ می‌کنند. بعد از پر شدن مثانه از مایع، دامپزشک شکم را لمس می‌کند و فشار می‌دهد. در نتیجه محلول آب و نمک به همراه سنگ‌های کوچک از بدن بیرون می‌آید.
خارج کردن سنگ با عمل جراحی (Surgical removal):
عمل جراحی را زمانی انجام می‌دهند که درمان‌های دیگر موثر نبوده باشد؛ یعنی سنگ از جنسی باشد که با دارو از بین نرود و یا اینقدر بزرگ باشد که با روش آب‌درمانی نتواند از بدن خارج شود. در این عمل جراحی بخشی از مثانه برش داده می‌شود. برای همین سگ، به خصوص اگر مسن باشد، در معرض خطرات بیهوشی قرار می‌گیرد. بعد از جراحی سگ باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد، تا از تشکیل مجدد سنگ جلوگیری شود.
لیتوتریپسی لیزر (Laser lithotripsy):
روشی است که فقط در بعضی از مراکز دامپزشکی انجام می‌شود. در این روش لیزر به وسیله دستگاه اندوسکوپی وارد مجاری ادرار می‌شود و سنگ‌ها را خرد می‌کند، تا جایی که به طور طبیعی از بدن خارج می‌شوند. این روش کم‌تهاجم‌تر از عمل جراحی است و بیمار زودتر بهبود می‌یابد.
دامپزشک درمان مناسب را بعد از انجام آزمایش‌های لازم و کافی و شناختن مکان، جنس و اندازه سنگ انتخاب می‌کند.
دوران نقاهت سنگ مثانه در سگ
چند هفته پس از درمان، سگ دوباره معاینه می‌شود و آزمایش‌های لازم انجام می‌شود تا دامپزشک مطمئن شود که دوباره کریستال تشکیل نشده است. زمانی که سنگ‌ها ازبین بروند یا از مثانه خارج شوند و عفونت باکتریایی دستگاه ادرار کاملاً درمان شود، وضعیت سلامتی سگ به حالت طبیعی برمی‌گردد. رعایت رژیم غذایی و خوردن دارو کم‌تهاجمی‌ترین روش درمانی است، اما بیش از روش‌های دیگر طول می‌کشد.
بهبود حال سگ بعد از عمل جراحی معمولاً سریع است، چون سگ روز بعد از عمل به خانه می‌رود. زخم جراحی به‌طور متوسط بعد از دو هفته بهبود می‌یابد. وقتی سگ دوباره برای آزمایش نمونه ادرار نزد دامپزشک برده می‌شود، دامپزشک زخم‌ها را هم معاینه می‌کند.
معمولاً سگ، بعد از درمان، باید تا آخر عمر رژیم غذایی مخصوصی را رعایت کند تا از به وجود آمدن دوباره سنگ جلوگیری شود. علاوه بر این سگ باید آب بیشتری بنوشد تا غلظت ادرار او کم‌تر شود. یکی از روش‌ها برای اینکه سگ بیشتر آب بنوشد این است که به جای غذای خشک، بیشتر غذاهای کنسروی بخورد. به هر حال همیشه باید مراقب بود که سنگ مثانه دوباره تشکیل نشود.
توضیحات: اصطلاح پزشکی سنگ مثانه urinary calculi است.
منبع: سایت petmagz