به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ مسمومیت آبستنی یا بیماری دوقلوزایی که فلج زایمان و یا کتوز نیز نام دارد یک عارضه متابولیکی است که به علت کاهش قند خون (هیپوگلایسمی) بوجود می‌آید. در پایان آبستنی میزان نیاز انرژی میش و بز‌های مسن که دارای بیش از یک جنین می‌باشد، بسیار زیاد است و به دلیل محدود بودن ظرفیت بدن برای مصرف غذا امکان کمبود انرژی وجود دارد. چون نیاز جنین به کربوهیدرات بیشتر از مادر است، لذا با کاهش مقدار گلوکز در جیره غذایی جنین از گلوکز خون مادر استفاده می‌کند و لذا میزان گلوکز خون مادر کاهش می‌یابد. در نتیجه این کاهش، بافت‌های عصبی (از جمله مغز و نخاع) که فقط از قند به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنند دچار اختلال می‌کند.
این عارضه در دو سه هفته آخر آبستنی آشکار می‌شود و نشانه‌های عصبی آن شامل لرزش شدید گوش‌ها، سرو گردن، نگهداری سر در یک جهت، ریزش مو، افزایش ضربان قلب، توقف حرکات شکمبه، مدفوع خشک و چسبناک است، همچنین دام قادر به راهپیمایی همراه با گله نبوده و فاقد اشتها برای مصرف غذا می‌باشد. همچنین کاهش دمای بدن، لاغری شدید وسقط جنین بدون نشانه‌های زایمان، نوزاد بسیار ضعیف و عدم توان ایستادن از علائم کمبود آن می‌باشند.
هرچند سقط جنین یا زایمان به بهبود مادر کمک می‌کند ولی تلفات در گله‌های دچار کمبود انرژی ممکن است حدود ۶۰ تا ۹۰ درصد نیز باشد. علاوه بر کاهش شدید گلوکز خون، افزایش مواد کتونی در خون و تولید هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی نیز این بیماری را تشدید می‌کند، زیرا فرایند تجزیه چربی برای تولید انرژی به دلیل کمبود میزان اگزال استات که ناشی از مصرف گلوکز یا مواد دارای گلوکز می‌باشد دچار اختلال می‌شود. در نتیجه استیل کوآنزیم A حاصل از چربی‌ها و یا اسید استیک شکمبه به چرخه کربنی وارد نشده و به ناچار مسیر دیگری از سوخت وساز را انجام می‌دهد که به تشکیل اجسام کتونی یعنی اسید استیک، بتاهیدروکسی بوتیریک و استن به بیش از ۰٫۶۸-۰٫۳۴ میلی‌مول در لیتر خون منجر می‌شود. این فرایند سبب اسیدوز متابولیکی می‌شود. همچنین کورتیزول حاصل از ناراحتی دام نیز سبب کاهش مصرف گلوکز خون می‌شود. بدین ترتیب گلوکز خون به شدت کاهش می‌یابد که این امر سبب مرگ حیوان می‌شود.
بیشتر بدانیم:
بیماری کتوز (Pregnancy Toxemia یا Ketosis)
هیپوکلسمی زایمانی در گاو شیری
فلج زایمان گاو یا تب شیر (Milk fever) کاهش کلسیم خون
درمان مسمومیت آبستنی
با مشاهده علایم بیماری باید سریعاً محلول ۲درصد گلوکز به میزان ۱۵۰-۱۰۰ سی‌سی به طریق وریدی به دام تزریق شود. مصرف ۴۰ واحد بین‌المللی انسولین به همراه محلول گلوکز برای جذب سریع گلوکز مفید می‌باشد. بعلاوه می‌توان از ترکیب‌های دارای گلوکز (نظیر گلیسیرین) روزانه به میزان ۶۰-۵۰ و یا پریونات سدیم روزانه در دو نوبت به میزان ۵۰-۲۰ گرم به مدت چند روز استفاده نمود. برای پیشگیری از این بیماری می‌توان در ۳ هفته آخر آبستنی از دام‌ها خون‌گیری کرده و در صورت کاهش میزان گلوکز و یا افزیش اجسام کتونی، از گلیسیرین به میزان ۴۰-۲۰گرم و یا ۳۰-۲۰گرم پروپیونات سدیم در جیره غذایی دام‌ها استفاده نمود.
منبع: اینترنت