روش‌های همزمان‌سازی فحلی گوسفند (بخش نخست)
فصل جفت‌گیری و زایمان گوسفند
تعیین فصل جفت‌گیری و زایش در پرورش گوسفند از آن جهت حائز اهمیت است که طی دو فصل مذکور گوسفند بیش از هر موقع دیگر نیاز به مراقبت و تغذیه‌ی مناسب دارد و هزینه‌ها در این مدت از یک‌سال بهره‌برداری (هزینه‌ی تغذیه و کارگر) قسمت اعظم هزینه‌های تولید را تشکیل می‌دهد. لذا هرچه فصل جفت‌گیری و زایش با توجه به شرایط اقلیمی، جغرافیایی، تولید علوفه و وجود مرتع خاص گوسفند و نیز بازاریابی برآورده‌های گوسفندی دقیق‌تر برنامه‌ریزی گردد، بدیهی است که گله‌داری از نظر اقتصادی با نتایج بهتر و از نظر رقابت با سایر بخش‌های دامداری با موفقیت بیشتری همراه خواهد بود. بدین ترتیب هر گله‌دار موظف است فصل زایمان گله‌ی خود را با توجه به نکات فوق طوری تنظیم نماید که مرغوب‌ترین و ازرانترین علوفه در دسترس بوده و محصولات بدست آمده را در مناسبترین موقعیت به بازار عرضه نمایند. به طور کلی در پرورش گوسفند چهار فصل زایمان امکان‌پذیر است که عبارتند از: زایمان بهاره، تابستانه، پاییزه و زمستانه.
|
تاریخ جفت‌گیری |
تاریخ جفت‌گیری |
تاریخ زایمان |
|
بهاره |
اوایل مهر تا آخر آبان |
اوایل اسفند تا فروردین |
|
تابستانه |
اوایل دی تا آخر بهمن |
اوایل خرداد تا اوایل تیر |
|
پاییزه |
اوایل فراردین تا آخر اردیبهشت |
شهریور تا مهر |
|
زمستانه |
اوایل مرداد تا آخر شهریور |
دی تا آخر بهمن |
زمان مناسب برای جفت‌گیری: برای افزایش راندمان باروری در میش‌های فحل، لازم است جفت‌گیری در اواخر فحلی انجام گیرد زیرا:
1- تخمک‌ریزی میش‌ها در نیمه‌ی دوم فحلی (24 تا 30 ساعت پس از آغاز فحلی یا اواخر فحلی) اتفاق می‌افتد.
2- طول عمر تخمک 10 تا 15 ساعت می‌باشد.
3- طول عمر اسپرم قوچ در دستگاه تناسلی میش در نداد 30 ساعت است.
علاوه بر مطالب مذکور، در داخل گله تشخیص شروع فحلی مقدور نیست و برای تلقیح میش‌ها یافتن میش فحل و جدا کردن آن از گله الزامی است.
روش‌های نوین همزمان‌سازی فحلی در گوسفند
روش‌های القاء فحلی در خارج از فصل:
1- از طریق کنترل کردن روشنایی، می‌توان شروع سیکل تولیدمثلی را القاء کرد.
2- از طریق استفاده از هورمون‌ها، می‌توان میش‌ها را به فحل شدن در خارج از فصل الزام کرد.
3- استفاده و انتخاب نژادهایی که بیشتر مستعد به تولیدمثل در فصل‌های طولانی‌تر از نظر تولیدمثلی هستند.
پدیده‌ی فتوپریودیسم و همزمانی فحلی به کمک ملاتونین:
تولیدمثل فصلی در گوسفند به طور عمده توسط فتوپریودیسم و بر اساس ترشح ملاتونین و البته دیگر فاکتورهای محیطی مانند دما، تغذیه و رفتارهای اجتماعی تنظیم می‌شود. استفاده از ملاتونین اگزوژنوس در فصل انستروس منجر به شروع زودتر از موعد فصل جفت‌گیری می‌شود.
ملاتونین‌های کاشتنی توانایی جلو انداختن و نیز کوتاه کردن فصل جفت‌گیری در طیف وسیعی از نژادهای گوسفندان با الگوهای فصلی متفاوت دارند. پیشنهاد شده که بهترین زمان کاشتن ملاتونین حدوداً 60 روز قبل از شروع فحلی است. نوع پاسخی که به تیمار ملاتونین داده می‌شود وابسته به نژاد، فصل و شیردهی یا عدم شیردهی است. گوسفندان حیواناتی با جفت‌گیری فصلی هستند که درجه‌ی این امر در آنها در بین نژادهای مختلف متفاوت است. امروزه در دانش استفاده از هورمون‌ها برای کنترل فعالیت تولیدمثل به روش‌هایی توجه می‌شود که آزاد شدن هورمون‌ها در آنها به کندی صورت می‌گیرد تا با تامین میزان هورمون در بدن مشابه به حالت طبیعی آن بوده و تاثیر آن نیز بیشتر خواهد بود.
تحریک تخمک‌ریزی میش‌ها
اکثر نژادهای گوسفند و بز قادر به حمل و نگهداری و زایش حداقل 2 بره می‌باشند. پتانسیل تولیدمثلی این دام‌ها کم بوده و می‌توان آن را با تحریک مقدار تخمک‌ریزی در دام‌های ماده در موقع فحلی اصلاح نمود.
همچنین به‌طور معمول، تحریک تخمک‌ریزی در میش و بز که در خارج از فصل تولیدمثل منظم خود تلقیح می‌شوند لازم می‌باشد. برای رسیدن به میانگین مطلوب 2 بره، اولین هدف تحریک مقدار تخمک‌ریزی در حدود 3 تخمک است. زیرا امکان از دست دادن ک مرگ جنین در طول دوره باروری وجود دارد. مقدار تخمتک‌ریزی را هم می‌توان با روش‌های داروئی و هم روش‌های طبیعی تحریک نمود. بعضی روش‌های داروئی نیازمند به همزمانی در فحلی دارد در صورتی که روش‌های طبیعی را می‌توان به تنهایی و یا با همزمانی در فحلی استفاده نمود.
روش‌های همزمان‌سازی فحلی در گوسفند (بخش سوم)