به گزارش «سرویس آموزشی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در ابتدا مروری کلی از چگونگی ورود حیوانات به زندگی انسان و نحوه اهلی کردن، پرورش و استفاده از حیواناتی مثل گاو در کشاورزی پرداختیم و بیان کردیم که در ابتدای تاریخ همانند بسیاری از فعالیت‌ها، انسان‌های اولیه پزشکی و دامپزشکی را با تقلید کردن از حیوانات و توجه به رفتار آنها با یکدیگر در هنگام مریضی آموختند.
با مطالعه بیشتر کتاب متوجه شدیم که شروع پروسه درمانی در ابتدای تاریخ توام با اعتقاداتی مثل همکاری ارواح، خواندن انواع ورد و خوراندن معجون‌های مختلف بوده است. گرچه آرییان از ده‌ها هزار سال پیش مطالعه فیزیولوژیک حیوانات را شروع کرده و اولین پزشک و دامپزشک ایران باستان را "فریدون" می‌دانند. بعد از آنچه گفته شد بطور اختصاصی‌تری به قوم آریایی، مهاجرت آنها به ایران و نقش دامها در زندگی آنان پرداختیم. از اهمیت گاو در اساطیر و سنت زرتشتی و وجودهای گاوسوار تا اهلی شدن اسب برای اولین بار توسط آریاییان و اهمیت ویژه این حیوان در نامگذاری بزرگان و پادشاهان آن زمان سخن گفتیم و باز به طور ویژه‌تری از دامپزشکی ایرانیان قدیم و دانش فراوان آن زمان صحبت کردیم. مثل وجود لوحه‌ای مربوط به 1360 سال قبل از میلاد که در آن نوشته‌ایست دارای شش مرحله مجزا برای پرورش اسب در آن زمان و یا استفاده از انواع گیاهان و فراورده‌های دامی در ایران پیش از تاریخ برای درمان بیماری‌هایی مثل طاعون گاوی، آنژین‌های شدید، سیاه زخم و ....
بعد به زمان مادها رفتیم و به اهمیت ویژه‌ای که دامها به عنوان تنها منبع مالی داشتند و عامل بسیاری از جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها بودند پرداختیم. در انتها به اساطیر ایرانی سری زدیم و وجود ردپایی از بیماری‌های زئونوز و اعتقاد به موجوداتی ناشناخته (میکروب امروزی) را یافتیم.
کشته شدن ضحاک به دست فریدون
فریدون نخستین پزشک و دامپزشک
فریدون در پسر آبتین پورتورا (پرگاو) از خاندان اثویه بود، خاندان اثویه همه دارای رمه‌های گاو بوده و به شغل گاوداری مشغول بودند. فریدون در جوانی همواره با گاو سرو کار داشت و حتی به جای اسب بر گاو سوار می‌شد و به جنگ و شکار می‌رفت. در احوال فریدون ذکر شده است که استر را از آمیزش اسب والاغ به وجود آورده است.
مادر فریدون از ترس ضحاک او را به چوپانی می‌سپارد و چوپان او را با شیر گاو ارزشمندی بنام پرمایه تا سه سال تغذیه می‌کند. مامورین ضحاک پس از اینکه از این موضوع با خبر می‌شوند و بدنبال او می‌گردند. در این زمان مادر فریدون او را جابه جاکرده و سربازان ضحاک او را پیدا نمی‌کنند اما در این جستجو بسیاری از مردم و گاو پرمایه کشته می‌شوند تا اینکه سر انجام کاوه آهنگر از اصفهان قیام کرده و فریدون را پیدا می‌کند. فریدون با گرزی که شکل گاوی در سرش دارد و نماد دامداری است ضحاک را شکست داده و او را درا اطراف دماوند اسیر می‌کند و به ضحاک می‌گوید که او را نه تنها به انتقام مردم، بلکه به انتقام دایه‌اش "گاو پرمایه" می‌کشد.
همان گاو کش نام پرمایه بود ز گاوان ورا برترین پایه بود
ز مادر جدا شد چو طاووس نر به هرموی برتازگی رنگی دگر
همان گاو پرمایه کم دایه بود ز پیکرتنش همچو پیرانه بود
ز خون چنان بی‌زیان چارپای چه آمد بر آن مرد ناپاک رای
(شاهنامه)
بنابر مندرجات اوستا فریدون به عنوان اولین طبیب (در آن زمان پزشک و دامپزشک یکی بوده‌اند) یاد شده است که توان درمان بیماری‌هایی چون تب ولرز، شکستگی استخون، حالت تهوع، جذام، مرگ نابهنگام و... را داشته است مانند اسقلیبوس در اساطیر یونانی، فریدون نیز نماینده تمام عیار پزشکی و دامپزشکی در ایران است. چرا که اوست که کشنده روح خبیث یا انگره میبوست.
حمزه اصفهانی در کتاب سنی‌الملوک‌الارض می‌گوید که فریدون از گیاهان داروهایی برای درمان جانوران ساخته است که این خود سندی بر دامپزشک بودن اوست و نیز طبری، بلعمی، ابن بلخی و ... صریحاً از پزشکی فریدون یاد کرده و او را اولین کسی می‌دانند که استر را به وجود آورد که دارای نیروی الاغ و تندروی اسب می‌باشد و فریدون همچنین اولین کسی است که فیل را اهلی و برای سواری از آن استفاده کرد. او علاوه بر اینکه تریاق ضد مار گزیدگی را ساخت و در پزشکی حاذق بود در نجوم نیز دستی داشته است.
کاسه مینایی کاشان با نگاره از شاهنامه، فریدون در مرکز سوار بر گاو است
برگرفته از کتاب تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران تالیف دکتر حسن تاج‌بخش ـ برگرفته از مجله هدهد