به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ دنیای امروزی دنیایی است که برای نگهداری جانوران خانگی بایستی علوم زیستی و فیزیولوژیکی آنها را بدانیم باید بدانیم که برای نگهداری از این جانوران زیبا و دوست‌داشتنی چگونه بایستی از آنها مراقبت کنیم. نویسنده امیدوار است که بعد از خواندن این مقاله عزیزانی که از سگ‌ها نگهداری می‌کنند بیشتر به اصول بیماری‌های این جانور پی‌برده و مراقبت بیشتری از آن بعمل آورند.
آلرژی در سگ
بعضی از سگ‌ها نسبت به قلاده ضدکک و گزش کک و همچنین رنگهای ظروف پلاستیکی حساسیت دارند. این عوارض به سادگی قابل تشخیص هستند. مثلا اگر قلاده ضدکک باعث خارش و حساسیت شده آن را بردارید و محل را با یک شامپو شستشو دهید و روش دیگری را برای درمان کک‌ها انتخاب کنید. اگر بینی سگ قرمز و خراشیده است علت آن آلرژی در برابر رنگ ظروف پلاستیکی می‌باشد. ظرف پلاستیکی را با ظروف فلزی و شیشه‌ای تعویض کنید. اگر آلرژی به دلیل آن باشد عارضه برطرف می‌شود.
نقاط دردناک و قرمز در پوست سگ (Hot Spots)
این عارضه به صورت نقاط دردناک و قرمز در پوست به صورت لکهای و ناحیه‌ای بدون مو و مدور یکی از گرفتاری‌های متداول درفصل تابستان می‌باشد و دامپزشکان اغلب با این عارضه مواجه هستند. درطول شب از آنها ترشحاتی به بیرون تراوش می‌شود. مشکل فوق در نژادهایی که پوشش متراکمی دارند و مستعد آلرژی هستند دیده می‌شود. نقاط دردناک فوق معمولاً با گزش کک سپس خاراندن آن توسط سگ و همچنین کیسه‌های مقعدی انباشته از مدفوع و یا سایر حیوانات آزاردهنده کم‌اهمیت شروع می‌شود. هرچقدر حیوان موضع درگیر را بیشتر بلیسد و گاز بگیرد وضعیت آن بدتر می‌گردد. بدین ترتیب یک مشکل کم‌اهمیت تبدیل به مسئله‌ای جدی خواهد شد. این جراحات را به سرعت و پیش از آنکه سگ دچار درد و رنج شود باید درمان نمود. درمان بدین ترتیب است که ابتدا موهای دور موضع با قیچی کوتاه می‌شود و سطح زخم را تمیز کرده و سپس ناحیه مبتلا توسط اسپری و پماد تسکین‌دهنده پوشانیده می‌شود. قلاده موسوم به الیزابت به گردن حیوان نصب می‌گردد. این قلاده از جنس پلاستیک و به شکل قیف می‌باشد و جلوی تماس دهان سگ با موضع زخم را خواهد گرفت. تا زمانی که پوست بهبود نیافته نباید این قلاده برداشته شود. درمان آنتی‌بیوتیکی و ضد‌التهابی نیز مفید است.
سبوره در سگ‌ها (Seborrhea)
در این حالت پوست سگ، پوسته‌پوسته شده و فلسی شکل می‌شود. اغلب به شدت خشک و یا چرب است و به عفونتهای ثانویه نیز دچار می‌شود. این حالت در سبوره چرب بیشتر رخ می‌دهد و به دنبال این عارضه بوی ترشیدگی و ناخوشایندی از سطح پوست به مشام میرسد. ممکن است سبوره در اثر سایر مشکلات مثل کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) نیز ایجاد گردد. این بیماری علاج‌ناپذیر بوده اما قابل کنترل و پیشگیری است. برای مثال استحمام منظم با شامپو‌های مخصوص وضعیت پوسته‌پوسته شدن و چربی پوست را برطرف می‌کند.
عفونتهای قارچی سگ (Ringworm)
Ringworm برخلاف نامش انگل کرمی نیست بلکه عفونت قارچی پوست است. جراحات آن به صورت نقاط گرد و بدون مو و پوسته پوسته است. موها زبر و سیخ‌سیخ می‌شوند و می‌شکنند. پیرامون جراحات فوق موها به رنگ خاکستری مشاهده می‌گردد. در سگ‌های مبتلا به شکل حاد بیماری جراحات در تمام سطح بدن دیده شده که به یکدیگر متصل می‌شوند. برای تشخیص این بیماری یک نمونه از پوست و مو تهیه شده در محیط مخصوص رشد قارچ‌ها کشت داده می‌شود. تشخیص باید هرچه سریعتر انجام گیرد چرا که این بیماری خیلی سریع به انسان سرایت می‌کند مخصوصا بچه‌ها نسبت به عفونت قارچی حساس‌تر هستند.
عفونتهای باکتریایی پوست در سگ (Bacterial Infections)
عفونتهای پوست معمولاً پس از بروز عوارضی مانند پارگی‌ها و نفوذ اجسام نوک تیز مثل گلوله و جراحات ناشی از نزاع و درگیری ایجاد می‌شود. اگر عفونت تازه باشد علائم معمول آن عبارتند از: مناطق منفرد و به‌هم پیوسته از لکه‌هایی درسطح پوست که به رنگ قرمز شبیه مناطق خارانده شده می‌باشند و یا مناطق ضرب دیده کوچکی که شباهت به جوش و کورک دارند و ممکن است خارش داشته و یا نداشته باشند. بیشتر عفونتهای پوست ناشی از باکتری‌های استافیلوکوک است و به کمک آنتی‌بیوتیک و شستن موضع با صابون‌های طبی درمان می‌شود. غفلت کردن از یک جراحت ساده منجر به بروز مشکلات بیشتری می‌شود که راه نفوذ باکتری را به زخم هموار ساخته و منجر به عفونت زخم می‌شود. زخم‌های عفونی به شدت دردناک و قرمز و ملتهب می‌باشند. در ملامسه گرم هستند و احتمال خروج ترشحات چرکی نیز وجود دارد. بوی تعفن از زخم عفونی شده قابل استشمام می‌باشد. در این‌گونه موارد درمان‌های اختصاصی مثل مراقبت از زخم و استفاده از آنتی‌بیوتیک لازم است.
آبسه در سگ‌ها (Abscesses)
آبسه تجمع چرک در زیر پوست بوده که به دنبال مجروح شدن پوست ایجاد می‌شود. این عارضه معمولاً بعد از گزش و یا جراحات نفوذی و فرورفتن اجسام نوک‌تیز ایجاد می‌شود. موضع آن اغلب دردناک و متورم و قرمز است. ممکن است آبسه‌ها نیاز به نیشتر زدن داشته باشند. بدین طریق مایع خارج شده و محتویات آن تخلیه می‌شود. بدین ترتیب موضع جراحت التیام می‌یابد. هرگز سعی نکنید با فشاردادن محتویات آن را تخلیه نمایید. تخلیه آبسه روش خاصی دارد که توسط دامپزشک انجام می‌گیرد.
طاسی سگ (Balding)
وقتی از دست دادن موهای بدن(طاسی) به دلیل انگل‌های مختلف و ضربه و یا عفونت نباشد ممکن است ناشی از اختلالات متابولیکی باشد. سندرم کوشینگ و پرکاری غدد فوق کلیوی هیپوتیروئیدیسم (کم کاریتیروئید) دو عامل مهم دربروز این عارضه هستند.
تغییرات رنگ پوست سگ (Color changes)
بعضی از تغییرات رنگی در پوست طبیعی است. برای نمونه بعضی سگ‌ها با افزایش سن لکه‌هایی در سطح پوست‌شان پیدا می‌شود که معمولاً در مناطقی از جمله شکم دیده می‌شود. در سایر مناطق تغییرات دیده نمی‌شود. با وجود این بهتر است حیوان را به دامپزشک نشان دهید. اگر در سطح پوست لکه‌های زرد رنگی مشاهده نمودید باید هر چه زودتر حیوان را نزد دامپزشک ببرید چون ممکن است علامت بیماری یرقان باشد. یرقان با بیماری‌های کبدی و خونی در ارتباط است. البته یرقان علائم دیگری هم دارد که دامپزشک آن را تشخیص خواهد داد. رنگ پریدگی و بی‌رنگ شدن غیرعادی باید به سرعت توسط دامپزشک ارزیابی شود زیرا معمولاً نشانه کم‌خونی می‌باشد. باید هر چه سریعتر منشا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون مشخص شود.
کبود شدن سگ
کبود شدن حاصل برخورد با اجسام سخت می‌باشد که گاهی باخونریزی همراه است. معمولاً کبودی‌هایی را که دلیلی برای آنها یافت نمی‌شود و یا خیلی شدید هستند باید به دامپزشک نشان دهید. پوست در اثر خارش‌های مزمن تیره و پیگمانه می‌شود. اگر سگ از خارش ناشی از آلرژی و یا سایر عوامل تحریک‌کننده رنج می‌برد ممکن است برای تسکین خارش یا برطرف کردن تحریک خود را بخاراند. در پی این عمل کبودی‌های آبی در سطح پوست مشاهده خواهند شد. در نهایت پوست قطور شده برای دفاع ازخود تیره می‌گردد. همچنین وضعیت مشابهی در برابر سایش‌های مکرر در مناطق خاصی از بدن مشاهده می‌شود مانند استخوان‌های پستانی(Breast bone) که طی آن سفت شدن پستان‌ها درسگ‌هایی که پوشش متراکمی دارند دیده می‌شود. قطور شدن پوست در قسمت‌های خارجی مفصل آرنج نیز قابل رویت است. در حالت فوق این مناطق معمولاً چروکیده شده و موها می‌ریزد و به دنبال آن سفت و سیاه می‌گردد. تمام علائم فوق ناشی از تماس‌های مکرر با عوامل مضر و سطوح سخت می‌باشد. پینه‌ها نیز که در روی مفصل آرنج و مفصل خرگوشی و مفصل رانی و لگنی تشکیل می‌شود از واکنش‌های دراز مدت دفاعی به حساب می‌آیند. بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل شدن آن فراهم آوردن بستری نرم است که همیشه باید زیر سگ پهن باشد.
برآمدگی‌ها و برجستگی‌های سطح پوست سگ‌ها (Lumps and Bumps)
وجود برآمدگی‌ها و برجستگی‌ها در سطح پوست نباید موجب نگرانی شود. اغلب این برجستگی‌ها مشکل‌آفرین نمی‌باشند و میتوان آنها را برداشت نمود. بعضی‌ها هم بی‌اهمیتند و از وجودشان میتوان صرف‌نظر نمود. زگیل مثال خوبی برای برآمدگی‌های فوق بوده که معمولاً اهمیتی ندارد مگر آنکه برای صاحبش منظره‌ای ناخوشایند داشته باشد و یا به علت محل قرار گرفتنش سگ را ناراحت کند. با وجود این هر گاه توده‌ای غیرعادی در سطح پوست یافتید باید به آن توجه کنید و به دامپزشک نشان دهید. در سگ‌های پیر احتمال وجود تومورهای بدخیم زیاد است. در این زمینه برای حفظ جان سگ بهتر است با دامپزشک مشورت کنید.
دکتر مهرداد حلوایی متخصص فیزیولوژی جانوری و فلوشیپ کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هواِ چین