به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ از آنجا که میزان خوراکی مصرفی در روز نقش اساسی در تولید دارد و بخش عمده‌ای از هزینه تولید را به خود اختصاص می دهد نحوه توزیع آن برای پرنده‌ها بسیار اهمیت دارد. یک دانخوری مطلوب باید اتلاف خوراک را پایین آورده بادوام و قابل شست‌و شو باشد و پرنده‌ها برای مصرف خوراک بیشتر تمایل داشته باشند.علاوه بر این به سادگی پر شود و درصورت خراب شدن به سهولت قابل تعمیر باشد.
معمولا در هفته اول برای جوجه‌ها از دانخوری‌های اولیه استفاده می‌شود. این دانخوری‌ها سینی‌های بزرگی به عمق ۴ سانتی‌متر هستند. در این حالت جوجه‌ها به آسانی می‌توانند به داخل سینی‌ها رفته و از داخل آن خوراک مصرف نمایند. جنس دانخوری‌های اولیه معمولاً از پلاستیک و قابل شست‌و شو و ضد‌عفونی است.
پس از سن یک هفتگی از دانخوری‌های ثانویه استفاده می‌شود. این دانخوری‌ها تا پایان دوره‌ی پرورش قابل استفاده‌اند و انواع مختلفی به شرح زیر دارند.
● دانخوری‌های دستی و ناودانی
این دانخوری‌ها که به‌طور دستی پر می‌شوند، به شکل ناودان بوده و از آهن سفید و یا آهن گالوانیزه ساخته می‌شوند. طول آن ممکن است ۱۰۰ سانتی‌متر و حتی بیشتر باشد و عرض و عمق آن با توجه به سن استفاده طیور متغیر بوده و معمولا برای جوجه‌ها به عرض ۱۰ و ارتفاع ۱۰ سانتی‌متر و برای نیمچه‌ها و مرغهای تخمگذار به عرض ۲۰ و ارتفاع ۲۰ سانتی‌متر درنظر گرفته می‌شود.
این دانخوری‌ها دارای پایه قابل تنظیم هستند و با توجه به سن جوجه یا مرغ، ارتفاع دانخوری از زمین کم یا زیاد می‌شود؛ به‌طوری که همیشه ارتفاع لبه دانخوری معادل پشت جوجه یا مرغ است. برای اینکه طیور وارد دانخوری نشوند، اغلب در بخش بالای دانخوری میله‌ای مدور نصب می‌شود.
ساختمان این دانخوری‌ها بسیار ساده بوده و در همه‌جا می‌توان آن را ساخت. به‌طور کلی ساختمان دانخوری‌ها باید طوری باشد که اولا به آسانی و با حداقل کار قابل پرشدن باشند. ثانیاً ریخت‌و پاش غذا در آنها کم یا ناچیز باشد. ثالثاً جنس آنها محکم بوده و به‌خوبی قابل شستشو و ضد‌عفونی کردن باشند. درضمن در صورت خراب شدن، به آسانی قابل تعمیر باشند.
دانخوری‌های دستی مدور و بشکه‌ای (استوانه ای)
این دانخوری‌ها از یک مخزن بشکه مانند و یک بشقاب گرد در زیر آن تشکیل شده است. مقدار ورود غذا به داخل بشقاب را می‌توان به‌وسیله پیچ تنظیم نمود. جنس دانخوری‌ها از آهن گالوانیزه و یا پلاستیک بوده و دارای مزایای زیر است :
۱) با توجه به ظرفیت مخزن، می‌توان آن را هر چند روز یکبار پر کرد که در اینصورت از نظر کار و نیروی انسانی صرفه‌جویی می‌شود.
۲) چنانچه این دانخوری‌ها به‌وسیله تسمه و یا طناب به سقف آویزان باشند، به‌راحتی می‌توان ارتفاع آنها را کم و زیاد نمود. از این رو احتیاج به پایه نداشته و مقدار ریخت‌و پاش غذا نیز کم و خطر آلودگی غذا با مدفوع و یا مواد بستر به حداقل می‌رسد.
۳) سرمایه‌گذاری به ازاء هر قطعه مرغ در دانخوری بشکه‌ای کمتر از انواع دیگر است.
۴) شکل خاص دانخوری‌های بشکه‌ای سبب می‌شود که از نظر اشغال جا و فضا احتیاج به نصف فضای دانخوری نوع ناودانی باشد.
● دانخوری‌های اتوماتیک
در کشورهایی که امکانات فنی آنها زیاد بوده و مزد کارگر گران است. اغلب سعی می‌شود از دانخوری‌های اتوماتیک استفاده شود و این دستگاهها به دو دسته عمده بر حسب نوع استفاده تقسیم‌بندی می‌شوند :
الف) دانخوری‌های اتوماتیک ناودانی زنجیری (زنجیری)
ب) دانخوری‌های اتوماتیک لوله‌ای بشقابی(حلزونی)
● دانخوری‌های ناودانی زنجیری (زنجیری)
این نوع دانخوری از یک مخزن دان تشکیل شده است که معمولا در داخل و یا خارج از لانه قرار می‌گیرد و پر کردن مخزن یا به شیوع دستی است و یا به‌وسیله لوله‌ای که با تانکرهای اصلی ذخیره غذا در خارج سالن وصل می‌باشد، صورت می‌گیرد.
موتور مخزن غذا به‌وسیله ساعت اتوماتیک در ساعات معینی به کار می‌افتد و غذا از داخل منبع توسط زنجیره‌های نقاله به داخل کانالهای ناودانی شکل که در سرتاسر طول سالن کشیده شده است، حمل شده و در اختیار طیور قرار می‌گیرد.
مقدار و میزان غذایی که به داخل کانالها ریخته می‌شود، به‌وسیله پیچ به آسانی قابل تنظیم است و ارتفاع دانخوری‌ها نیز به‌وسیله پیچی که در پایه آنها قرار دارد، با توجه به سن طیور کم یا زیاد می‌گردد. از دانخوری‌های اتوماتیک معمولاً برای مرغداری‌های بزرگ استفاده می‌شود و عیب بزرگ استفاده از این دستگاهها، غیر یکنواختی سیستم تغذیه مرغهاست، به‌طوری که اغلب طیوری که در قسمتهای نزدیک به منبع توزیع غذا قرار دارند؛ غذای بیشتر و با کیفیت بهتری نسبت به طیوری که در قسمت دورتر قرار گرفته‌اند دریافت می‌کنند.
البته امروزه سیستم‌هایی نیز طراحی شده‌اند تا دان پس از حرکت از مخزن، در یک زمان و به‌طور یکنواخت در دسترس تمامی‌طیور قرار گرفته و استثنایی ایجاد نشود.
● دانخوری‌های لوله‌ای بشقابی(حلزونی)
در این سیستم یک آگر که در داخل لوله قرار دارد، باعث انتقال دان در سراسر سالن می‌شود. لوله‌های کوچک دیگری در فاصله‌های معین به لوله اصلی متصل بوده و قرار دارند که از طریق آنها دان در داخل دانخوری‌های بشقابی ریخته می‌شود.
این دانخوری فقط در سیستمهای پرورش بر روی بستر کاربرد داشته و در پرورش مرغ مادر گوشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و ظرفیت آن به ابعاد سالن و ظرفیت طیور داخل سالن بستگی دارد.
منبع: علوم و صنایع مرغداری