به گزارش «سرویس حیات وحش» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ لاکپشت برکه‌ای خزری (Mauremys caspica) از خانواده لاک‌پشت‌های برکه‌ای است. طول لاک آن به ۲۳ سانتی‌متر می‌رسد و رنگ آن قهوه‌ای زیتونی یا سبز زیتونی است. ساکن استان‌های شمالی، غربی، جنوب غرب، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، لرستان و فارس است. لاکپشت برکه‌ای خزری، از لحاظ شکل ظاهری شبیه لاکپشت برکه‌ای اروپایی می‌باشد.
نام فارسی: لاکپشت برکه‌ای خزری
نام علمی: Mauremys caspica
نام انگلیسی: Caspian Pond Turtle
تفاوت لاکپشت برکه‌ای خزری و برکه‌ای اروپایی
این دو لاکپشت از لحاظ اندازه مثل هم بوده و قهوه‌ای رنگ می‌باشند، ولی از نظر ظاهری، سر لاکپشت برکه‌ای اروپایی خال خال تقریبا زرد رنگ دارد ولی سر لاکپشت برکه‌ای خزری راه‌راه تقریباً کرم دارد.
مشخصات لاکپشت خزری
موقعیت مخرج در لاکپشت ماده نزدیک به لاک شکمی و در قاعده دم بوده در حالی‌که در نر دورتر از لاک شکمی بوده و تقریباً در میانه دم قرار می‌گیرد. لاک شکمی درماده صاف و در نر دارای فرورفتگی در سپرهای سینه‌ای، شکمی و رانی می‌باشد که این به خاطر سهولت در امر جفت‌گیری است. لاک‌پشتان خزری در اردیبهشت ماه جفت‌گیری کرده و در خرداد یا تیرماه تخم‌گذاری می‌کنند و در هر تخم‌گذاری ۴ تا ۵ تخم می‌گذارند. بزرگ‌ترین تخم به دست آمده در آزمایشگاه دارای طول ۷/۸۳ میلی‌متر و عرض ۱/۴۲ میلی‌متر بوده است.
این جانوران صدای خاصی نداشته، بسیار محتاط هستند، معمولا داخل لاک خود فرو رفته و بیشتر اوقات در حال استراحت هستند اما در مواقع فعالیت یا احساس خطر دارای حرکت سریعی می‌باشند. شناگران ماهری بوده و روحیه تهاجمی کمتری نسبت به دیگر لاک‌پشت‌های آبزی دارند. اوقات گرم روز را برای آفتاب‌گیری به کنار برکه آمده و دارای خواب زمستانی می‌باشند. فعالیت عمده آنها از اواسط بهار تا اواسط پاییز است البته در مناطق گرمسیری بر طول این مدت اضافه می‌شود.
در گذشته تنها یک زیرگونه با نام Mauremys caspica caspica برای لاکپشت خزری ایران معرفی شده بود که پس از مطالعات ویشوف در سال ۱۹۹۶ زیر گونه ventrimaculata از استان‌های فارس و بوشهر گزارش شد که تا حدودی با لاکپشت خزری شمال ایران متفاوت است. مهم‌ترین اختلاف این دو زیر گونه وجود لکه‌هایی بر روی لاک شکمی ventrimaculata و عدم وجود آنها در زیر گونه caspica است.
لاک‌پشتان آبزی دارای تعیین جنسیت محیطی از نوع وابسته به دما هستند. تمام خزندگانی که جنسیت آنها با دما تعیین می شود فاقد کروموزوم جنسی هستند. تعیین جنسیت در این خزندگان در میانه تکوین جنینی و منطبق با زمان تمایز غدد تناسلی است. در لاک‌پشتان دمای پایین‌تر از دمای آستانه که در آن نسبت جنس‌ها ۱:۱ است منجربه تولید افراد نر و دمای بالاتر از دمای آستانه منجر به تولید افراد ماده می‌شود که این دماها برای گونه‌های مختلف متفاوت است و در مورد لاکپشت خزری هنوز گزارش نشده است. ماده‌هایی که در دماهای متمایل به تولید جنس ماده به وجود می‌آیند احتمال مهاجم بودنشان نسبت به نرها کمتر است در حالی که ماده‌هایی که در دماهای متمایل به تولید نر تکوین می‌یابند حالت تهاجمی بیشتری دارند.
ماده‌هایی که در دماهای متمایل به تولید افراد نر ایجاد شده‌اند سطوح آندروژنی بیشتر و استروژنی کمتری دارند. این احتمال وجود دارد که رفتار تهاجمی و جاذبه در ماده‌ها کمتر تحت تأثیر هورمون‌های تخمدانی و بیشتر تحت تأثیر دما باشد.
به نظر می‌رسد که رفتار و نوع جنسیت افراد بالغ نشان‌دهنده یک محیط هورمونی باشد که در آغاز توسط دما تنظیم می‌شود. ممکن است تعیین جنسیت وابسته به دما به عنوان پیشرو تکاملی برای کنترل ژنتیکی جنسیت باشد که در پستانداران یافت می‌شود. به طور اختصاصی دما بر روی بیان ژن‌هایی که آنزیم‌های استروئیداز و گیرنده‌های استروئیدی را رمزدهی می‌کنند اثر می‌گذارد و با هم تمایز غدد تناسلی را به سوی بیضه یا تخمدان هدایت می‌کنند. غدد تناسلی لاک‌پشتان آبزی جوان پس از گذرانیدن دوره حساس به دما می‌توانند تبدیل به غدد تناسلی جنس نر شوند به این شکل که مدولای تخمدان آنها دارای سلول‌هایی است که خاصیت صفات مربوط به سلول‌های سرتولی را تا مدت زمان مشخصی حتی تا سن بلوغ خواهند داشت این پتانسیل توسط استروژن‌های مترشحه در بدن لاکپشت ماده مهار می‌شود اما در اثر ترشح هورمون ضد مولری ممکن است ژن‌های بیضه‌ای فعال شده و منجر به شکل‌گیری سلول‌های سرتولی و تشکیل طناب بیضه‌ای شوند. در این مطالعه تعیین جنسیت نمونه‌ها تنها از روی صفات ظاهری که مهم‌ترین آنها موقعیت مخرج بر روی دم است صورت گرفت و تنها تعداد کمی‌از نمونه‌ها تشریح شدند بنابراین احتمال تغییر جنسیت نمونه‌های نابالغ ظاهراً ماده به افراد نر در سنین بالاتر وجود دارد هرچند اثبات این فرضیه نیاز به مطالعات پیشرفته اکولوژیکی، جنین‌شناسی و آناتومیکی در نمونه‌های منطقه مورد مطالعه دارد.
لاک‌پشتان ماده سازگاری بیشتری با محیط داشته و جنسیت غالب را در اکثر جمعیت‌ها تشکیل می‌دهند. ماده‌ها مدت زمان بیشتری را در کنار برکه‌ها به سر می‌برند و نرها بیشتر طول روز را در اعماق برکه‌ها به‌سر می‌برند. نرها حرکت و فرار سریع‌تری داشته و به راحتی صید نمی‌شود. هنوز معیاری برای تعیین سن دقیق لاک‌پشتان آبزی ارائه نشده و در ضمن دو لاکپشت همسن لزوماً هم اندازه نیستند. همچنین نوزادان تازه متولد شده رشد متفاوتی از خود نشان داده‌اند. از این رو می‌توان علل دیگری نظیر تغذیه، دمای محیط، وجود یا عدم وجود انگل‌های داخلی و دیگر شرایط زیستی اکوسیستم را در میزان رشد آنها دخیل دانست. لاکپشت خزری نسبت به دیگر لاکپشت آبی منطقه یعنی لاکپشت برکه‌ای قدرت انتشار بیشتری در زیستگاه‌های نامساعد دارد و می‌تواند به مدت طولانی در محیط‌های دور از زیستگاه‌های طبیعی خود زندگی کند.
در شمال ایران این لاکپشت به وفور در منازل روستایی و باغ‌ها مشاهده می‌شوند که دلیل آن می‌تواند سازش و مقاومت بیشتر این گونه نسبت به محیط یا ساختار ژنتیکی متفاوت آن با لاکپشت برکه‌ای باشد. به دلیل گسترده بودن پراکنش لاکپشت خزری پیشنهاد می‌شود تمام استان‌های واجد این گونه مطالعه شده و مقایسه‌ای بین جمعیت‌های آن صورت گیرد. همچنین انجام مطالعات کاریولوژیک برای تهیه کاریوتیپ و تعیین نقشه کروموزومیلاک‌پشت خزری برای مقایسه آن با لاکپشت برکه‌ای و نیز مقایسه کاریوتیپ افراد جمعیت‌های آن در استان‌های مختلف کشور یا دیگر زیرگونه موجود یعنی لاکپشت برکه‌ای فارس لازم به نظر می‌رسد. با توجه به اهمیت لاک‌پشتان آبزی و کاهش قابل توجه جمعیت آنها نسبت به گذشته باید تدابیری برای حفاظت از آنها اندیشید.
این لاک‌پشتان اصولا رژیم غذایی گوشت‌خواری داشته ودر طبیعت از تخم قورباغه و مار، قورباغه‌ها و مارهای کوچک، ماهیان کوچک، کرم‌ها، حلزون‌ها، سخت‌پوستان و حشرات آبزی تغذیه می‌کنند. گاهی از گیاهان آبزی نیز تغذیه می‌کنند اما اصولا گیاه‌خوار نیستند و از آنجا که از لاشه، جانوران آبزی تغذیه می‌کنند، لاشه‌خوار نیز محسوب می‌شوند. در آزمایشگاه از گوشت خام، غذای ماهی و قورباغه‌های کوچک برای تغذیه آنها استفاده گردید. این جانوران نسبت به بی‌آبی و بی‌غذایی بسیار مقاومند و می‌توانند در مدت زمان طولانی بدون تغذیه زنده بمانند. البته فعالیت‌های بدنی آنها بسیار کاهش یافته و در ماده‌ها تخم‌گذاری به تأخیر افتاده یا انجام نمی‌شود.
منبع: سایت کویرها و بیابان‌های ایران