روش‌ھای پرورش گوسفند (بخش نخست)
• روش‌ھای چرای گوسفند در مراتع
یک سیستم چرایی مناسب که حداکثر استفاده از مرتع و در بھترین مرحله رشد گیاھان مرتعی با کمترین صدمه به مراتع و دام‌ھای چراکننده که قابلیت اجرایی داشته باشد باید طراحی شود.
دو سیستم چرا برای استفاده از مراتع قابل ذکر است:
• روش چرای مداوم یا ممتد شامل چرای مداوم مطلق و چرای مداوم نسبی که در روش نسبی قسمتی از مراتع در فصل رویش علوفه چرانیده نمی‌شود و یا در تمام طول شبانه روز چرانیده نمی‌شود و شب غذای دستی می‌دھند.
• روش چرای متناوب شامل چرای انتقالی و چرای نواری. چرا ممکن است به صورت مخلوط باشد: چرای توام گوسفند، بز و گاو و چرای توام میش و بره. معمولا ورود دام به مراتع در ابتدای بھار و خروج در پاییز است.
• روش چرای انتقالی
در این روش سطح مراتع با استفاده از فنس یا حصار به چندین قطعه تقسیم می‌شود. اندازه این قطعات بستگی به اندازه گله، احتیاجات آنھا و تولید مرتع دارد. مزیت این روش از اعمال نامطلوب قدرت انتخابی گوسفند و غلبه گیاھان غیر خوش‌خوراک و مھاجم جلوگیری می‌کند و ھمچنین با تنظیم دقیق این روش از حالت‌ھای چرای مفرط یا چرای کمتر از حد مورد نیاز جلوگیری می‌شود.
این روش ممکن است به صورت ساده شامل تقسیم مرتع به دوقسمت باشد و انتقال گله در فرصت مناسب و یا به ھمراه استفاده از آغل که معمولاً شب‌ھا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ایران که ھم دارای روش‌ھای سنتی پرورش گوسفند وبز ھستند و ھم آب و ھوای سرد در بیشتر نقاطی که پرورش معمول است، وجود دارد بھتر است از این روش استفاده شود.
روش چرای نواری
• در این حالت سطح مراتع را به چندین قطعه تقسیم می‌کنند پس از چرای کافی در قطعه اول به قطعه دوم و از قطعه دوم به سوم و.... انتقال داده می‌شود. در کشورھای پیشرفته با حصار الکتریکی این قطعه بندی‌ھا را انجام می‌دھند.
این روش مناسب کشورھایی نظیر نیوزلند و آمریکا است که دارای مراتع خوب ھستند.
در ایران نیز ممکن است دامداران به این نتیجه رسیده باشند که چرای یک قسمت از مرتع و قرق قسمت دیگری از آن در ھمان زمان و سپس چراندن قسمت قرق شده و قرق کردن قسمت چرانیده شده قبلی مزایای زیادی دارد.
پس چر مزارع و پرورش گوسفند به روش روستایی
• در این سیستم گله‌ھای کوچک روستایی از پس چر مزارع استفاده نموده و در داخل آغل نگھداری می‌شوند. این نوع پرورش گوسفند و بز در ایران بطور گسترده دیده می‌شود.
• در حالی‌که در گوسفند و گاو حدود 3درصد وزن بدن ماده خشک استفاده می‌کنند در بز این مقدار به 5درصد ھم میرسد ولی این مقدار می‌تواند از گیاھان نامرغوب نظیر خار، سرشاخه‌ھای درختان و مراتع فقیر تأمین شود یعنی تنوع غذایی بیشتری از گوسفند و گاو دارد. لذا می‌توان باھم نگھداری نمود. گوسفند در روی مرتع به دنبال علوفه تازه و مرغوب است ولی بز برعکس دنبال خار و خشبی است. پس به این دلیل است که گله‌ھا ھم گوسفند و ھم بز باھم نگھداری می‌نمایند.
• تعداد دام در یک ھکتار وابسته به نوع دام، کیفیت مرتع، سن دام و... دارد لیکن بطور متوسط در مراتع با پوشش متوسط 6 تا 10 راس در یک ھکتار مناسب است.
پرواربندی گوسفند
• پرواربندی می‌تواند روی مرتع و یا فضای محصور باشد.
• پرواربندی عبارت از تغذیه متعادل دام‌های نر جوان (کمتر از یکسال) به منظور تولید گوشت در یک مدت زمان و وزن معین. (وزن و اندازه نرها در هنگام بلوغ بیشتر از ماده‌ها بوده و سرعت رشد آنها نیز بیشتر است)
• این پرواربندی با تغذیه دستی دام‌های حذفی نظیر ماده غیرجایگزین، نر حذفی و ماده‌های پیر و حذفی متفاوت است.
• در روش مرتع پرواربندی به این صورت است که بره‌های 4 تا 5 ماهه شب‌ها با کنسانتره تغذیه می‌نمایند و این بره‌ها در 7 تا 8 ماهگی به40 تا 50 کیلو رسیده و آماده ذبح خواهند بود.
• روش معمول این است که بره‌های مرتع را از سنین 6 تا 7 ماهگی در آغل‌های بسته پروار می‌کنند و معمولاً نیز از اوایل پاییز شروع می‌شود.
مزایای پرواربندی
• استفاده از حداکثر ظرفیت تولید گوشت دام‌ها
با کاهش دام‌های موجود بر روی مراتع با تغذیه مناسب یک بره با وزن 60 کیلو به جای دو بره با وزن 30 کیلو (تغذیه نامناسب بر روی مرتع) تولید می‌شود.
اگر در پرورش داشتی گوسفند تعداد نتاج به ازای هر راس دام ملاک بود در اینجا حداکثر ظرفیت بالقوه دام مطرح است.
• افزایش مرغوبیت گوشت
تغذیه مناسب و متعادل علاوه بر افزایش میزان رشد، کیفیت گوشت را نیز بهبود می‌دهد. گوشت گوسفندان لاغر در اثر وجود بافت پیوندی به جای چربی داخل عضلانی سفت‌تر و تیره‌تر است ولی بسیاری از عضلات دام‌های پرواری از الیاف ظریف تشکیل شده و طعم گوشت به خاطر متناسب بودن میزان چربی بافت‌ها، لذیذتر است.
• برگشت سریع سرمایه
چون پس از 3 تا 4 ماه اصل سرمایه و سود حاصل دریافت می‌شود سرمایه‌گذار تمایل زیادی به پرواربندی دارد.
• کمک به حفظ مراتع کشور
بره‌هایی که به دلیل همزمان نبودن زایش فاقد رشد کافی باشند و یا بره‌های اول زایش که به دلیل تلف شدن مادر، عدم مصرف شیر کافی، بیماری‌ها وزن مناسب ندارند چوبدار خریداری و پروار می‌کند.
پرواربندی تجاری
• دامپرور فاقد گله داشتی بوده و بره‌های مورد نیاز را از واحدهای تولیدی شامل گله‌های عشایری و روستایی خریداری می‌نماید.
• دامپروران ممکن است بره‌ها را از اردیبهشت ماه به بعد بفروشند که در این زمان بعلت عرضه زیاد معمولاً قیمت کم است. بعضی گله‌دارها بره‌ها را تا پاییز نگه می‌دارند و در آن زمان که تقاضا برای پرواربندی در زمستان زیاد است می‌فروشند.
• معمولاً گله‌های عشایری نیز بره‌ها را در فصل بهار می‌فروشند چون همزمان با رویش علوفه بهاره نگهداری همزمان میش‌ها و بره‌ها مشکل است و بره‌ها نمی‌توانند گرمای دشت و کوهپایه را تحمل کنند و سبب تلفات می‌شود بعلاوه ممکن است به دلیل فحل شدن جفت‌گیری نمایند. بنابراین شیشک‌های نر 10 تا 12 ماهه را می‌فروشند.
شرایط موفقیت پرواربندی
1. امنیت
2. جایگاه و فضای اختصاصی: جایگاه باز و بسته بترتیب: 0.9 و 1 مترمربع
3. خرید علوفه و مواد متراکم در زمان مناسب: 8 کیلو به ازاء هر کیلوگرم افزایش وزن بدن (یونجه، شبدر، سیلو، جو و...)
4. زمان مناسب خرید دام: اگر امکان تعلیف تابستانه باشد در اول تابستان قیمت دام خیلی کم است
5. محل مناسب خرید دام: میدان دام
6. طول مدت پروار: سه ماه
7. روش فروش دام: سرپایی یا پس از کشتار (اگر سرک باشد و کشتارگاه نزدیک محل پرورش بهتر است که لاشه فروخته شود.)
8. انتخاب نژاد و دام مناسب پروار: قزل، شال، بختیاری، افشاری و مغانی روزانه200 تا 220 گرم افزایش وزن داشته و مناسب پروار هستند هرچند که مهربانی و کردی و لری نیز مناسب است. دام مناسب باید درشت اندام سالم، دست و پای بلند و کشیده، شکم جمع و جور و فاقد افتادگی، عدم لنگش و ریختگی مو، عدم اسهال و ترشحات بینی و اطراف چشم داشته باشد و بین دام‌ها نیز یکنواختی باشد. بطور کلی میانگین وزن و سن 3 کیلو و 4-7 ماه می‌باشد.
منبع: اینترنت