به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ این آزمایش برای برآورد تأثیر پروبایوتیک‌ها و پری‌بایوتیک‌ها به عنوان فرآورده‌های محرک رشد، و نیز به عنوان جانشین بالقوه آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد در عملکرد و پاسخ سیستم ایمنی مرغ‌های گوشتی به انجام رسید. جیره‌ها، آزادانه (ad-libitum) به 6 گروه، در هرگروه سه تکرار با 20 جوجه، از یک‌روزگی تا 20 روز خورانده شدند.
وزن‌گیری بدن مرغ‌های گوشتی، و کارآیی خوراک مرغ‌ها در روزهای 21 و 42 با جیره پری‌بایوتیک بهبود یافته بود (0/05>p) تولید آنتی‌بادی‌ها (پادتن‌ها) در برابر واکسن بیماری نیوکاسل، با افزودن پروبایوتیک به جیره مرغ‌ها افزایش یافته بود (0/05>p) افزون بر اینها، افزودن پروبایوتیک و پری‌بایوتیک به جیره، سبب بهبود عملکرد و وضعیت سیستم ایمنی به ترتیب در گروه‌هایی که پری‌بایوتیک و پروبایوتیک خوردند، شده بود.
استفاده از محرک‌های رشد آنتی‌بیوتیکی (AGP) به سبب خطر احتمالی پس‌مانده آنها در ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در انسان، در کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع شده است و احتمال ممنوعیت آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد در دیگر کشورها، و نیز افزایش حساسیت مردم در برابر ایمنی خوراک و حفظ محیط زیست، و خطرهایی که شاید برای تندرستی عمومی داشته باشد، پژوهش‌ها برای یافتن یک محرک رشد و تقویت‌دهنده سیستم ایمنی را، ضروری ساخته است.
پروبایوتیک‌ها میکروارگانیزم‌های زنده‌ای هستند که می‌توانند روی تندرستی جانوری که آن را می‌خورد اثر سودمندانه بگذارند. شاید خانواده‌های پروبایوتیکی که بیش از همه مصرف می‌شوند به لاکتوباسیلوس‌ها تعلق داشته باشند. یکی از سودمندی‌های پروبایوتیک‌ها، تقویت مقاومت در برابر میکروب‌های بیماری‌زای روده است که از راه حذف رقابتی با بیماری‌زاها انجام می‌گیرد.
فرآورده‌های پروبایوتیکی که دارای لاکتوباسیل هستند در مرغداری‌های گوشتی و تخمگذار، برای بهبود پارامترهای عملکرد مرغ‌ها، مانند میانگین وزن تخم‌مرغ، زودتر رسیدن به وزن مناسب برای کشتار و ضریب تبدیل خوراک، مصرف می‌شوند.
پری‌بایوتیک‌ها کربوهیدرات‌های هضم نشدنی، مانند فروکتواولیگوساکاریدها (FOS) و مانان الیگوساکارید‌ها هستند (MOS) که از راه تحریک رشد، فعالیت و یا هردو روی شمار محدودی از باکتری‌ها در روده، سودمندانه روی جانور میزبان اثر می‌گذارند.
هدف این پژوهش، بررسی پاسخ‌های مناسب بر تولید و سیستم ایمنی به افزودنی‌های پروبایوتیکی و پری‌بایوتیکی به جیره، و احتمال استفاده از آنها به جای آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد، در آینده بود.
مواد و روش‌ها:
مرغ‌ها، مدیریت و جیره‌ها
این آزمایش 6 هفته‌ای با 360 جوجه خروس گوشتی یک روزه نژاد Acres Arbo و سه گونه جیره، در 6 گروه، هر گروه 3 تکرار ، 20تایی انجام شد. جوجه‌ها در جایگاه‌های روی زمین (165 × 230 سانتی‌متری) که کف آن با تراشه چوب به قطر 1 سانتی‌متر پوشیده شده بود، و آب و خوراک به گونۀ آزاد در دسترس آنها قرارداشت پرورش داده شدند
جیره‌ها به قرار زیر بودند: جیره کنترل منفی (جیره پایه)(1994,NRS)، جیره پروبایوتیک (جیره پایه به اضافه 100 گرم پروتکسین درهرتن)، و جیره پری‌بایوتیک (جیره پایه به اضافه Tox Turbo 1کیلوگرم در هرتن).
این آزمایش، 42 روز طول کشید، دمای اولیه اتاق 33 درجه سانتی‌گراد بود و هر هفته 3 درجه سانتی‌گراد از آن کاسته شد تا در هفته پنجم به 21 درجه سانتی‌گراد کاهش داده شد و در این نقطه ثابت نگه داشته شد. برنامه روشنایی، روزانه 24 ساعت در تمام دوره آزمایش بود.
وزن انفرادی مرغ‌ها (BW) و خوراک خورده شدۀ هر دسته در روزهای 1 ،21 ،و 42 روزگی اندازه‌گیری شد، و ضریب تبدیل خوراک (FCR) محاسبه گردید.
پاسخ ایمنی مرغ‌ها
به مرغ‌ها در روزهای هشتم و بیست‌وهشتم زندگی واکسن بیماری نیوکاسل سویه لاسوتا (Intervac, 30 Clone ND Nobilis) با قطره چشمی داده شد. در روز 35 زندگی نمونه خون از رگ بازویی آنها گرفته و سرم آن جدا شد. تیتر آنتی‌بادی علیه واکسن بیماری نیوکاسل به وسیله ELISA اندازه‌گیری شد.
برای این‌که پاسخ ایمنی ارزیابی شود، در 35 روزگی، 1 میلی‌لیتر از 7% سوسپانسیون سلول قرمز خون (SRBC) در آب نمک فسفات از راه ماهیچه سینه به 5 مرغ از هر دسته تزریق شد. 7 روز پس از آن (42 روزگی) خون‌گیری انجام گرفت و سرم آن با سانتریفیوژ کردن با دور ×g 2655 به مدت 10 دقیقه جدا گردید و برای انجام آنالیزهای بعدی در دمای (02-) درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. از راه agglutination،و بر پایه دستور (1966 Smities, Wegmann) تیتر آنتی‌بادی علیه بیماری نیوکاسل مشخص گردید. آنتی‌بادی که علیه SRBCاندازه‌گیری شد برابر لوگ 2 از بالاترین رقت سرم با لخته شدن کامل نشان داده شد.
دستاوردها
عملکرد رشدی اثرات جیره‌های متفاوت روی وزن بدن و ضریب تبدیل خوراک مرغ‌های گوشتی در جدول 2 نشان داده شده است. روی‌هم رفته، نتایج به دست آمده از وزن بدن و ضریب تبدیل خوراک تفاوت معنی‌داری (0/05>p ) میان گروه پری‌بایوتیک با گروه کنترل، و با گروه پروبایوتیک نشان داد، اما تفاوت آماری میان گروه کنترل و گروه پروبایوتیک نبود. این اطلاعات نشان‌دهنده این بود که پری‌بایوتیک عملکرد جوجه‌های گوشتی را بهبود بخشیده است.
پاسخ ایمنی
برای نشان دادن پاسخ ایمنی هومورلا، سلول‌های قرمز خون (SRBCS) به‌عنوان آنتی‌ژن غیرپاتوژنیک برای تقویت پاسخ ایمنی متکی بر سلول‌های Tبه کار برده شد. نتایج نشان داد که پروبایوتیک سبب شده است که مجموع تیترهای ایمونوگلوبین‌ها علیهSRBCها در دارای Ag غیرپاتوژنیک 7 روز پس از تزریق SRBS، نسبت به گروه‌های پری‌بایوتیک و کنترل، به گونه معنی‌داری (0/05>p) بالاتر باشد (جدول3) تفاوت میان گروه‌های پری‌بایوتیک و کنترل از نظر آماری معنی‌دار نبود (0/05<p).
نتایج نشان داد که در گروه پروبایوتیک، پاسخ ایمنی مرغ‌ها در برابر واکسن بیماری نیوکاسل، در مقایسه با گروه‌های کنترل و پری‌بایوتیک به گونه معنی‌داری بهبود یافته است (0/05>p)(جدول 3)
بحث
این پژوهش برای بررسی تأثیر پروبایوتیک و پری‌بایوتیک روی رشد عملکرد و پارامترهای ایمنی مرغ‌های گوشتی طراحی شده بود. وزن مرغ‌هایی که به آنها پری‌بایوتیک داده می‌شد، نسبت به دیگر گروه‌ها بالاتر بود. افزون بر این، سطح توصیه شده پری‌بایوتیک سبب ضریب تبدیل بهتر خوراک (FCR) شد. برخی از پژوهشگران تأثیر مثبت پری‌بایوتیک را روی عملکرد مرغ‌ها گزارش کرده‌اند. (Xu و همکاران 2003، Chee و همکاران 2010) و دیگران (yana و همکاران 2008، Baurhoo و همکاران 2009 ، Yang و همکاران 2009 ، Alzueta و همکاران 2010) هیچ تأثیر مثبتی به دست نیاورده‌اند. (Chee و همکاران 2010)، گزارش دادند که افزودن MOS سبب بهبود عملکرد مرغ‌های گوشتی شده است.
برخلاف نتیجه‌ای که ما به دست آوردیم، (Lopez-Moralez و همکاران 2009)، اثر مثبتی از افزودن MOS یا آنتی‌بیوتیک محرک رشد آویلامایسین (Avilamycin) بر رشد عملکرد مرغ‌های گوشتی به دست نیاورد. این عدم تداوم در کارآیی پری‌بایوتیک‌ها شاید به سبب تأثیر عوامل مختلف است. محیط زیست، تغذیه، نوع افزودنی پری‌بایوتیکی و دوز مصرف، و نیز مشخصات مرغ‌ها (سن، نژاد، مرحلۀ تولید) می‌توانند روی پاسخ مرغ‌ها به پری‌بایوتیک‌ها اثر بگذارند و سبب متضاد بودن نتایج پژوهش‌ها گردند.
افزودن فرآورده پروبایوتیکی به خوراک تأثیر معنی‌داری روی پاسخ ایمنی مرغ‌های گوشتی به واکسن نیوکاسل برجای گذاشت. از سوی دیگر مصرف پروبایوتیک در مقایسه با دیگر گروه‌ها، سبب تیترهای بالاتر آنتی‌بادی ضد SRBC شود، که نشان‌دهنده اثرات تقویت یپروبایوتیک روی ایمنی هومورال بود.
افزودنی پروبایوتیک می‌تواند سبب تقویت پاسخ ایمنی در مرغ‌های گوشتی شود. این فرآورده که به صورت ترکیبی در بازار عرضه شده است می‌تواند برای پیشرفت سیستم ایمنی هومورال مصرف شود و مقاومت مرغ‌ها را در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها بالا ببرد. از سوی دیگر، سیستم ایمنی فعال‌تر و بالا می‌تواند برنامه‌های واکسیناسیون را با موفقیت روبرو کند که سرانجام به پیشرفت عوامل تولید که هدف نهایی از صنعت مرغداری است بیانجامد. به نظر می‌آید که پروبایوتیک‌ها تأثیر معنی‌داری در عملکرد مرغ‌های گوشتی ندارند، زیرا آنزیم‌ها و اسیدهای هضم‌کننده، از تأثیر آنها تا رسیدن به منطقه هدف در بدن مرغ می‌کاهند. بنابراین نخواهند توانست در رقابت با پاتوژن‌ها به گیرنده‌های موکوس دیواره دستگاه گوارش بچسبند. اثرات پروبایوتیک‌ها اما، روی سیستم ایمنی، می‌تواند به سبب رها شدن پلی‌ساکاریدهای تقویت‌کننده درون سلول‌های ایمنی باشد.
نتیجه‌گیری
در این بررسی وزن مرغ‌هایی که به آنها پری‌بایوتیک داده می‌شد، نسبت به دیگر گروه‌ها بالاتر بود. افزودن فرآورده پروبایوتیکی به خوراک تأثیر معنی‌داری روی پاسخ ایمنی مرغ‌های گوشتی به واکسن نیوکاسل بر جای گذاشت. از سوی دیگر مصرف پروبایوتیک در مقایسه با دیگر گروه‌ها، سبب تیترهای بالاتر آنتی‌بادی شد، که نشان‌دهنده اثرات تقویتی پروبایوتیک روی ایمنی هومورال بود. سیستم ایمنی فعال‌تر و بالا می‌تواند برنامه‌های واکسیناسیون را با موفقیت روبرو کند که سرانجام به پیشرفت عوامل تولید که هدف نهایی از صنعت مرغداری است بیانجامد. بر پایه این نتایج، پیشنهاد می‌کنیم که در جاهایی که با خطر بالای بیماری روبرو هستند می‌توان پروبایوتیک‌ها را برای بهبود سیستم ایمنی به کار برد، و در جاهایی که با خطر روبرو نیستند از پری‌بایوتیک‌ها برای بهبود عملکرد مرغ‌ها استفاده کرد.
«پروتکسین» را با دوز روزانه 2 گرم در 2 لیتر آب، از یک روز مانده به واکسیناسیون، تا یک روز پس از واکسیناسیون، به مرغ‌ها برسانید. «پروتکسین» تأثیرگذار روی گله‌های مرغ تخمگذار، مادر و گوشتی. در همه مراحل مشکلات گله را با پروتکسین کنترل کنید.
منبع: نیکوتک
دکتر حسین نیک پیران، دپارتمان علوم دامی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد تبریز
دکتر مهدی تقوی، باشگاه پژوهشگران و برجستگان جوان، دانشگاه آزاد تبریز
دکتر سیدشمس الدین اطهری، دپارتمان علوم دامی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد ملکان