به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ یکی از راههای مهم برای بارور کردن استخرهای پرورش، استفاده از کودهای مختلف است. کود دادن سبب رشد و توسعه موجودات زنده غذایی می‌شود و برای تغذیه ماهیان بسیار مهم هستند. برای رشد و توسعه موجودات زنده غذایی بعضی از مواد بیوژن، نظیر فسفر و ازت و غیره مورد نیاز است که با افزودن کود تأمین می‌شود. اگر مواد بیوژن موجود در استخرهای پرورش محدود باشد موجودات زنده داخل استخرها رشد و توسعه نخواهند یافت. دلیل بارور کردن استخرها بالا رفتن عوامل بیوژن و رسیدن به حد طبیعی و در نتیجه افزایش محصول ماهی است.
1-1-طبقه‌بندی انواع کودها
کلیه کودها را می‌توان، به دو دسته الف- کودهای معدنی و ب- کودهای آلی تقسیم کرد.
الف- کودهای معدنی
در کودهای معدنی، عوامل بیوژن به‌صورت مجموعه‌ای از ترکیبات عناصرمعدنی یافت می‌شوند. کودهای معدنی دارای مزایای زیر هستند:
1-عناصر مورد احتیاج در کودهای معدنی 40تا 50درصد ترکیبات کود را تشکیل می‌دهند.
2-کودهای معدنی به سهولت به شکل محلول در می‌آیند.
3-با توجه به کم حجم بودن کودهای معدنی، به‌سادگی می‌توان مقدار زیادی از آنها را حمل‌ونقل کرد.
4-بکار بردن کودهای معدنی بسیار خوب است زیرا، مقدار اکسیژن آب را تغییر نمی دهد و یا به عبارت دیگر ضرری در اثر بکار بردن آن حاصل نمی‌شود.
5-پخش آنها در استخرهای پرورش به آسانی امکان‌پذیر است.
مهمترین کودهای معدنی که در پرورش ماهی جهت بارور کردن استخر مورد استفاده قرار می‌گیرند را می‌توان به دو دسته : ا- کودهای معدنی ازت‌دار 2- کودهای معدنی فسفردار تقسیم کرد.
-کودهای معدنی ازت‌دار
ازت، عنصری است که در ترکیبات پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و سایر مواد آلی موجود است.
ازت ازنظر ارزش مانند یک فلز نادر قیمتی و از نظر حیات نقش بسیار مهمی را در طبیعت بازی می‌کند. ازت در طبیعت به‌طور دایم در حال گردش است. کودهای معدنی ازت‌دار، دارای انواع و ترکیبات مختلف هستند که سه نوع آن با توجه به چگونگی تهیه و برآورد اقتصادی در تهیه آنها، فراوانتر و موثرتر از انواع دیگر ترکیبات هستند.
1-نیترات آمونیوم (NH4 NO3) که دارای 34-35درصد ازت است. ازت فعال این ترکیب برابر 17درصد است که مربوط به NH4 است و ازت NO3 غیرسودمند است. این کود جاذب رطوبت بوده و قدرت محلول شدن آن بسیار زیاد است.
2-کود اوره CO (NH2)2 که دارای 46درصد ازت است. این کود بسیار مفید بود و دارای ترکیبات توأم ازت و کربن است وسبب تسریع عمل فتوسنتز می‌شود.
3-سولفات آمونیوم (SO2(NH4 که دارای 21درصد ازت است. این کود بخوبی در آب حل می‌شود کمی جاذب رطوبت است، به نسبت ارزان بوده و از باقی مانده کارخانجات صنایع فلزی تهیه می‌شود. واکنش این کود اسیدی است.
-کودهای معدنی فسفردار
فسفر، در تشکیل اسکلت ماهی نقش اساسی دارد همچنین صرف فعالیت عضلات و اعصاب می‌شود. فسفر برای شکل گرفتن زی‌شناوران گیاهی و باکتریایی لازم است. بنابراین، اگر فسفر نباشد زی‌شناوران گیاهی که اولین حلقه زنجیره غذایی در استخرها هستند رشد و توسعه پیدا نخواهند کرد.
فسفر ازت، در طبیعت بسیار مهم و لازم است. ازت در طبیعت به‌طور دایم در حال گردش است ولی فسفر فاقد این خاصیت می‌باشد. بنابه اهمیت فسفر در مزارع تکثیر و پرورش ماهی، باید کودهای معدنی فسفردار را بکاربرد.
1- سوپرفسفات Ca(H2PO4)+2H2O+CaSO4 که مقدار فسفر ان 19درصد است. سوپرفسفات به راحتی در آب حل نمی‌شود و به‌همین دلیل باید سعی شود که ابتدا آن را در آب حل کرده و به‌صورت محلول در داخل استخر ریخته شود. همچنین سوپرفسفات با گل و خاک مخلوط نشوند چون در بین گل ولای باقی می‌ماند و با سایر عناصر مخلوط شده ترکیباتی را بوجود می‌آورد که اثرات آنها تا چندسال آینده در خاک باقی می‌ماند سوپر فسفات همچنین بسیار جاذب رطوبت است.
2-فسفات آمونیوم PO4(NH3)2
این کود به خوبی در آب حل نمی‌شود و به همین دلیل ابتدا باید آن را در داخل مقداری آب حل کرده و سپس به‌صورت محلول به استخر پاشید.
ب- کودهای آلی
کودهای آلی از باقی‌مانده گیاهی و یا فضولات حیوانات تشکیل می‌شود. کودهای معدنی دارای یک یا چند عنصر هستند ولی کودهای آلی از عناصر مختلف و زیادی تشکیل می‌شوند. به‌علاوه کودهای آلی حاوی مقادیر زیادی میکروارگانیسم هستند. همچنین نفوذ و اثر کودهای آلی به کندی صورت می‌گیرد. مهمترین انواع کودهای آلی عبارتند از:
-کودهای حیوانی
عمده‌ترین کودهای آلی از مدفوع حیوانات تشکیل می‌شود. در فضولات حیوانی تمام میکروالمانها وجود دارند و در هر تن آن 12/5 کیلوگرم باکتری بوجود می‌آید. عوامل رشد نیز در مدفوع وجود دارد. این نوع کودها کمک می‌کنند که کف استخر دارای سطح صاف و خوبی باشد بعضی از عناصر داخل کودهای حیوانی به‌عنوان غذای زی‌شناوری گیاهی و جانوری بکار می‌رود. در نتیجه موجودات زنده غذایی در استخرهای پرورش افزایش می‌یابند. به‌طور کلی فضولات حیوانی دارای مقادیر زیادی CO2 و pH آن بیشتر از 9 است.
نظر به وجود CO2 و pH بالای کودهای حیوانی بر خلاف کودهای معدنی امکانات تغییرات زیاد pH را دارد. باتوجه به جدول شماره 2، کود اردک و مرغ از همه غنی‌تر بوده و کلسیم –پتاسیم و فسفر آن از بقیه ببیشتر است و مقدار آن در استخر باید نصف کود گاوی و برای استخرهای پرورش ماهیان بازاری 25 تا50 کیلو در هکتار، در روز باشد.
-کود سبز
گیاهان آبی و همچنین برگ درختان و علفهایی که برای غذای حیوانات بکار می‌روند، پس از مدت کمی ماندن در هوا، کود خوبی را برای استخرهای پرورش ماهی تشکیل می‌دهند. کودهای گیاهی را درتمام دور استخر، می‌توان بکار برد.
روش دیگر برای بکار بردن کودهای گیاهی، بریدن، حمل گیاهان استخر، بسته‌بندی و قرار دادن آنها به وسیله پایه‌هایی در داخل استخر است. این گیاهان تخمیر حاصل کرده و کود خوبی خواهند بود.
کاشت گیاهانی چون یونجه و در استخر، قبل از آبگیری آن نیز کود سبز خوبی را برای استخر فراهم می‌کند. برای این کار موقعی که این گیاهان شروع به شاخه و برگ در آوردن کرد به استخرها آب بسته می‌شود. این گیاهان بزودی فاسد شده و در نتیجه عمل کود گیاهی را انجام می‌دهند.
جدول2 - مقدار تقریبی مواد موجود در 100 کیلوگرم کودهای حیوانات مختلف
|
مواد متشکل برحسب کیلوگرم |
کود گاوی |
کود گوسفندی |
کود خرگوش |
کود اردک |
کود مرغ |
کود غاز |
|
آب |
77 |
75 |
74 |
57 |
56 |
77 |
|
مواد آلی |
20 |
18 |
20 |
26 |
26 |
14 |
|
مواد غیرآلی |
3 |
7 |
6 |
17 |
18 |
9 |
|
ترکیبات کربن (C) |
8/5 |
7/5 |
9 |
12 |
11/5 |
6/5 |
|
ترکیبات ازت (N) |
0/4 |
0/4 |
0/8 |
1 |
1/6 |
1/6 |
|
فسفات (P2O5) |
0/3 |
0/25 |
0/2 |
1/4 |
1/5 |
0/4 |
|
پتاسیم |
0/5 |
0/5 |
0/7 |
0/6 |
0/9 |
1 |
|
کلسیم (Ca) |
0/3 |
0/3 |
0/3 |
1/8 |
2/4 |
1/4 |
|
سایرمواد |
0/8 |
؟ |
؟ |
2/8 |
3/5 |
1/4 |
توجه: شرایط و عواملی که در هنگام کود دادن استخرها باید درنظر گرفت:
1-درجه حرارت: اثر بکار بردن کودها در درجه حرارت 22تا27 درجه سانتی‌گراد بسیار زیاد است.
2-اکسیژن: مقداراکسیژن در داخل استخرها باید 80 تا 100درصد اشباع باشد. در این صورت اثر بکار بردن کود بسیار مفید واقع می‌شود.
3-pH: کودها موقعی موثر هستند که واکنش محیط خنثی باشد pH=7 و یا اندکی قلیایی بوده ولی اسیدی نباشد.
4-کودها باید در داخل آب ریخته شوند و اگر کودها در خاک ریخته شوند عناصر مفید داخل کود جذب زمین خواهد شد.
5-کف استخر باید غیرقابل نفوذ باشد در غیر این صورت کود مفید نخواهد بود و قسمت اعظم آن در اثر نفوذ آب استخر خارج خواهد شد.
6-از آنجایی که کودهای شیمیایی و حیوانی، جهت افزایش مواد معدنی آب برای استفاده زی‌شناوران گیاهی، به آب افزوده می‌شوند کودهای شیمیایی یکباره میزان مواد معدنی آب را بالا می‌برند و باتوجه به اینکه زی‌شناوران گیاهی برای تبدیل مواد معدنی به مواد آلی و انجام عمل فتوسنتز نیاز به نور خورشید دارند، باید از کود دهی در روزهای ابری و بارانی خودداری شود. چه درغیر این‌صورت این مواد معدنی مورد مصرف قرار نگرفته و باعث تغییرات فیزیکی و شیمیایی آب می‌شوند.
7-بهتراست کودها به‌صورت محلول و با استفاده از پمپ در سرتاسر استخر پخش شود.
8-همین طور کود به یکباره به استخر داده نشده و به تدریج به استخر افزوده شود.