به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کاهش استرس گرمایی در مرغ های تخمگذار و مرغ های گوشتی از مهم ترین اقداماتی است که باید در سالن های پرورش طیور انجام شود. اقدامات مدیریتی مناسب مثل اعمالی که در زیر به آنها اشاره شده می‌تواند اثر استرس گرمایی را کاهش دهد.
مدیریت جمعیت گله
از دست دادن گرمای بدن به اختلاف حرارت بدن و محدوده گرمایی محیط اطراف بستگی دارد. اگر جمعیت گله زیاد باشد عمل انتقال گرما از بدن طیور باعث افزایش دمای محیط اطراف می‌شود.
انتقال پرنده‌ها
در مواقعی از روز که دما بالا می‌رود، باید از هر عامل استرس‌زا جلوگیری کرد. واکسیناسیون، نوک‌چینی، انتقال یا هر جابجایی دیگر باید در ساعات خنک روز صورت بگیرد، یا اگر ضروری است در شب در هر صورت گرفتن پرنده باید آرام و بدون استرس صورت گیرد.
دمای آب
پرنده‌ها با نوشیدن آب خنک می‌توانند دمای بدن خود را کاهش دهند. محققین در یک مطالعه به یک گله که در دمای ۳۳ درجه پرورش می‌یافت به نیمی از آن آب ۲ درجه و نیمی دیگر آب ۳۳ درجه دادند. پرنده‌هایی که آب خنک‌تر دریافت می‌کردند روزانه ۱۲ گرم خوراک بیشتری مصرف می‌کردند که به ۱۲ درصد تولید بیشتر منتهی می‌شد. همچنین وزن تخم‌ها به میزان بسیار کمی کاهش می‌یافت چون نرخ تولید بالا می‌رفت. بنابراین آب خنک با کیفیت بالا باید همیشه فراهم باشد. این نیازمند آن است که تانکرهای آب کاملا عایق کاری شوند.
این تانکرها باید رنگشان روشن باشد و در سایه قرار بگیرند و تا ۸۰ درصد ظرفیتشان از آب پر شود. لوله‌های آب باید کاملا عایق کاری شوند و در عمق یک یا دو متری از زمین دفن شوند. لانه‌های طیور باید روزی دو تا سه بار با آب سرد به شکل مه پاش خنک شوند. لوله‌های آب نباید در مجاورت سقف قرار گیرند چون با گرم شدن سقف آنها نیز گرم می‌شوند.
اگر از آبخوری‌های زنگوله‌ای استفاده می‌شود باید آبشان روزی دو تا سه بار عوض شود. این ضروری است که تعداد آبخوری‌ها به اندازه کافی باشد. تغییر تعادل اسید-باز از طریق اضافه کردن nh4clیا kcl پیشنهاد می‌شود. اضافه کردن ۵٪ KCL باعث افزایش مصرف آب می‌شود.
زمان خوراک‌دهی
اگر زمان خوراک‌دهی در زمان مناسبی از روز انجام شود پرنده می‌تواند از پس استرس گرمایی برآید. در طول اواخر بعد از ظهر افزایش دمای بدن پرنده قابل مشاهده است که در مواقع خیلی شدید باعث مرگ و میر می‌شود. این موقع گرم‌ترین زمان روز نیست بلکه پیک زمان هضم غذایی است که پرنده در صبح دریافت کرده است.
بهترین راه حل برای این مشکل این است که ساعت قبل از زمان پیش‌بینی شده افزایش دمای بدن پرنده غذا داده شود یک سوم جیره باید در صبح داده شود دو سوم آن در بعد از ظهر. فایده دیگر این عمل فرآهم بودن کلسیم در سیستم هضمی پرنده هنگام تشکیل پوسته تخم در شب و ساعات اولیه صبح است.
این کار کیفیت پوسته تخم را بهبود می‌بخشد و باعث می‌شود پرنده برای تولید پوسته به کلسیم استخوان دست نزند. بنابراین گفته می‌شود که غذای مختصری در ساعات خنک شب داده شود. این کار ضروری نیست ولی ۳ ساعت تاریکی بعد از یکی دو ساعت روشنایی معمولا توصیه می‌شود.
تحریک به غذا خوردن
- زنجیره خوراک در طول روز چند بار حرکت کند.
- زنجیره باید در طول روز چند بار خالی حرکت کند تا میل به غذا خوردن تحریک شود و اطمینان حاصل شود که تمامی ویتامین‌ها و پرمیکس‌‌ها مصرف شده‌اند.
- غذا نباید خیلی ریز شده باشد. برای جلوگیری از گرد و غبار می‌توان روغن اضافه کرد.
تغذيه
نیاز به انرژی متابولیسمی با افزایش دما به بالای ۲۱ درجه کم می‌شود زیرا انرژی موردنیاز برای نگهداری کم می‌شود. همچنین انرژی مورد نیاز دردمای ۲۷ درجه کم می‌شود البته بالاتر از این دما انرژی موردنیاز طیور زیاد می‌شود چون که آن را صرف نفس نفس زدن می کند.
روغن
از مدت‌ها پیش ثابت شده که اضافه کردن روغن به جیره طیور بسیار مفید است و این فواید در آب و هوای گرم بیشتر از آب و هوای معتدل تاثیر دارند. به طور مثال، مصرف روغن در دمای ۳۱ درجه مقدار مصرف خوراک را ۱۷.۲ درصد زیاد می‌کند. در حالی که این مقدار در دمای ۱۰ تا ۱۸ درجه می به ۴.۵ درصد تقلیل می‌یابد.
هضم چربی به نسبت هضم کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها مقدار گرمای کمتری تولید می‌کند. همچنین روغن ذرات ریز خوراک را به هم وصل کرده و اشتها را تحریک می‌کند. بعلاوه، آن سطح انرژی در خوراک را زیاد کرده، که این عمل مقدار کم مصرف کردن خوراک در دوره‌های گرما را جبران می‌کند.
همچنین نشان داده شده که چربی عبور غذا از دستگاه گوارشی را کند کرده و از این طریق مصرف مواد مغذی را زیاد می‌کند تا ۵ درصد روغن می‌تواند استفاده شود. یک فایده دیگر روغن این است که محتوی لینولئیک اسید است و از این طریق وزن و تولید تخم را بهبود می‌بخشد.
پروتئین
اگرچه در مطالعات مختلف بحث شده که برای کاهش استرس گرمایی و ادامه تولید مصرف پروتئین باید کم یا زیاد شود ولی همگی تاکید دارند که اگر مقدار مصرف پروتئین کم می‌شود باید مصرف روزانه آمینواسیدهای ضروری را مورد توجه قرار داد.
ویتامین‌ها
ویتامین‌ها از اجزای بسیار مهم جیره طیورند و در این مورد هیچ شکی نیست. همچنین باید به این نکته توجه کرد که اگر جیره فرموله شده مصرف نشود پرنده، ممکن است دچار نواقصی شود. ثابت شده ویتامین ث در کاهش استرس ناشی از حمل و نقل تاثیر دارد، اما چگونگی این تاثیر مطالعه نشده ممکن است بعضی از پرندگان نتوانند آسکوربیک اسید کافی برای جبران مقدار از دست داده ویتامین در اثر استرس گرمایی بکنند.
تحقیقات در سال‌های اولیه ۱۹۶۰ نشان داده اضافه کردن ویتامین ث به جیره باعث بهبود وزن تخم، ضخامت پوسته و تولید تخم می‌شود. تحقیقات در سال‌های بعدی نشان داد که اضافه کردن آسکوربیک اسید به جیره مصرف خوراک و ضریب تبدیل را زیاد می‌کند. مقدار اپتیمم مصرف آسکوربیک اسید ۴۰۰-۲۵۰ میلی گرم در کیلوگرم است. به دلیل کم مصرف کردن خوراک در هوای گرم تامین ویتامین‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.
الکترولیت‌ها
تعادل الکترولیت‌ها خصوصا هنگامی که پرنده دچار استرس گرمایی و نفس نفس زدن می‌شود واجب است. افزایش از دست دادن کربن دی اکسید در پرنده باعث کمتر مصرف شدن آب می‌شود. با اضافه کردن الکترولیت‌ها به جیره یا آب، مصرف آب نیز زیاد می‌شود. این موارد به ثابت نگه داشتن دمای بدن و درست کار کردن سیستم خنک‌کننده بدن کمک می‌کنند.
مینرال‌ها:
در طول دوره گرمایی ترشح مینرال‌ها زیاد می‌شود بنابراین پیشنهاد میگردد مینرال‌ها به جیره اضافه شوند چون اضافه کردن آن به جیره زیاد مناسب پرنده نیست توصیه می‌شود که مینرال‌ها را به آب اضافه کنیم.
برای تامین کلسیم موردنیاز مرغان تخمگذار سنگ آهک رنده شده یا پوسته صدف توصیه میگردد.
ترجمه و تدوین: ایمان منصوری - کارشناس دامپروری
رابطه ی پیشنهاد شده برای رعایت نسبت فضای بستر و انداره قفس‌ها با افزایش دمای سالن مرغداری
در جدول زیر رابطه بین دمای بدن طیور و دمای محیط را مشاهده می کنید
رابطه بین دمای بدن طیور و دمای محیط