به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ استخراج فلزات از معادن و فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی به مقدار قابل توجهی سبب آلودگی خاک‌ها به فلزات سنگین شده‌اند که این فلزات ازطریق گیاهان آن منطقه به دام قابل انتقال است.
یکی از روش‌های کنترل این آلودگی نیز، استفاده از کانی‌های جاذب است. به این منظور اثر کانی‌های جاذب (بنتونیت، زئولیت و سپیولیت) بر انتقال عناصر سنگین (سرب، روی و کادمیم) به بافت‌های گیاه آفتابگردان مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که جذب فلزات از خاک غیر آلوده نسبت به سایر خاک‌ها خیلی کمتر بوده که کانی زئولیت، جذب روی را به میزان ۱۲ میلی‌گرم بر کیلوگرم و کانی بنتونیت، جذب سرب را به اندازه ۳/۰۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم، کاهش دادند.
به این ترتیب بنتونیست در جذب روی که ماده معدنی موردنیاز است تاثیری زیادی ندارد و سرب را که ماده معدنی خطرناک و مسمومیت‌زایی است بیشتر جذب می‌کند (اسماعیل پور و همکاران، ۱۳۹۶).
همچنین به‌منظور بررسی تاثیر مقایسه‌ای استفاده از بنتونیت و زئولیت بر عملکرد جوجه‌های گوشتی نر تحقیقی در سال ۱۳۹۲ توسط تیموری و همکاران در موسسه تحقیقات علوم دامی ایران انجام شد.
در این آزمایش بنتونیت فرآوری شده و حتی بنتونیت فراوری نشده نسبت به زئولیت در صفات میانگین افزایش وزن روزانه میانگین ضریب تبدیل غذایی، میزان تلفات و شاخص تولید در کل دوره بهترین و اثرگذارترین نتایج را گزارش کردند.
آقا شاهی و همکاران در سال (۱۳۸۳) گزارش کردند که اثرات بنتونیت و زئولیت در این آزمایش بر بهبود ضریب تبدیل غذایی گوساله‌های نر، کاملا معنی‌دار بود.
بنتونیت به‌صورت طبیعی، بیشترین اثرگذاری مثبت را نشان داد که اضافه نمودن بنتونیت به‌دلیل تاثیر بر پروتئین عبوری، کاهش جمعیت پروتوزوایی، بهبود سوخت و ساز نیتروژن، در دسترس قرار گرفتن بهتر پروتئین در روده و به‌واسطه عبور بیشتر، افزایش قابلیت هضم نشاسته و توازن آنیون- کاتیونی بهتر، سبب بهبود ضریب تبدیل شد.
اما در زئولیت تنها افزایش قابلیت هضم خوراک و ظرفیت تبادل آنیون- کاتیونی باعث بهبود ضریب تبدیل خوراک شد ( پوند، ۱۹۸۵).
زئولیت به‌واسطه خاصیت تبادل یونی، با جذب نیتروژن آمونیاکی از بالا رفتن غلظت آن در شکمبه جلوگیری می‌کند که به این طریق با کاهش دفع نیتروژن آمونیاکی به شکل اوره سبب بهبود بازده انرژی و ذخیره پروتئین می‌شود.
اما بنتونیت علاوه بر جذب نیتروژن آمونیاکی ازطریق خاصیت تبادل یونی، مکانیسم‌های دیگری مانند تغییر بافت میکروبی شکمبه را به‌کار می‌گیرد تا بازده جذب را بیشتر افزایش دهد ( صالح و بوف، ۲۰۰۰).
کمترین میزان تغییر در pH مربوط به جیره حاوی بنتونیت فرآوری شده نسبت به زئولیت مشاهده شد ( آقاشاهی و همکاران، ۱۳۸۳).
کاهش شدید pH شکمبه پس از مصرف خوراک علاوه بر اینکه سبب اختلال در هضم می‌شود، می‌تواند ناهنجاری‌های متابولیکی را نیز سبب شود و هرچه این عامل از ثبات بیشتری برخوردار باشد بازده دام و همین‌طور روند تخمیر میکروبی مناسب‌تر خواهد بود.
وجود یون‌های قابل تعویض با یون هیدروژن با فراهم نمودن شرایط مناسب از کاهش pH شکمبه جلوگیری می‌کند (والزو وایست، ۱۹۹۸).
در این راستا، گزارش‌ها دیگری انجام شد که نتایج حاصل از یکی از این تحقيقات نشان داد که ظرفیت جذب سم آفلاتوکسین برای زئولیت درمقایسه با بنتونیت بالاتر بود (سواری و همکاران، ۱۳۹۲).
قدرت جذب بالاتر زئولیت نسبت به بنتونیت را در این طرح می‌توان به‌دلیل اعمال انجام شده بر روی این نوع جاذب دانست. با این حال، این تفاوت احتمالا می‌تواند با بهبود فرآیند خالص‌سازی بنتونیت به‌منظور بهبود ناحیه سطحی جبران شود.
تفاوت بین ظرفیت جذب سم آفلاتوکسین توسط جاذب‌ها در مطالعات مختلف را می‌توان به‌دلیل تفاوت در روش فرآوری و خالص‌سازی این مواد قبل از عرضه دانست.
از طرف دیگر ماده جاذب تهیه شده از هر معدن ممکن است ترکیب شیمیایی متفاوتی داشته باشد، حتى مواد استخراج شده از یک معدن نیز ممکن است بر اساس مکان تهیه، ویژگی‌های متفاوتی داشته باشند (تیو و پیترسون، ۲۰۰۸).
همچنین با کاهش جاذب‌ها میزان جذب نیز در این طرح کاهش یافت که این میزان کاهش در جذب، برای زئولیت نسبت به بنتونیت بسیار بیشتر بود و بنتونیت با مقادیر کمتر از قدرت و میزان جذب بالاتری برخوردار بود که به‌لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه‌تر است.