به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی»؛ تمام تلاش‌ها در استفاده از افزودنی‌های غذایی، تولید غذای سالم برای انسان و حفظ سلامت حیوان است. این افزودنی‌ها باید از بازدهی لازم برخوردار باشند و به محیط زیست آسیب نرسانند.
تعریف افزودنی خوراکی (Feed Additives)
افزودنی‌های خوراکی موادی هستند که به‌منظور بهبود یا افزایش کارآیی مصرف مواد مغذی و حفظ سلامت دام و طیور تجویز می‌شوند و معمولا تأثیرات خود را در دستگاه گوارش یا سطح سلوهای دستگاه گوارش بروز می‌دهند.
از سال 2006 استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد در جیره‌های غذایی دام و طیور ممنوع اعلام شد و لذا محققین به دنبال تولید ترکیباتی برای جایگزینی با آنتی‌بیوتیک‌ها بودند و امروزه انواع متعددی از این ترکیبات تحت عنوان "افزودنی‌های خوراکی" در اختیار ما قرار دارد.
بدون تردید آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد سبب بهبود عملکرد حیوان و وضعیت سلامتی آنها می‌گردد.
مشخص است که آنتی‌بیوتیک‌ها سبب تغییر فلور میکروبی روده می‌شوند. میکروب‌ها می‌توانند در مقابل این آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شوند و با انتقال به انسان، ممکن است بروز مشکلاتی در رابطه با مقاومت دربرابر آنتی‌بیوتیک‌ها را به همراه داشته باشند.
این موضوع مورد اقبال جهانی واقع شده است. مصرف بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد در دام و طیور ممنوع شده است. همین عامل سبب شده است تا توجه به ترکیبات جایگزین بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
ازطرفی تقاضا برای جایگزین‌هایی برای آنتی‌بیوتیک که سلامت بیشتری را به همراه داشته باشند رو به افزایش است.
افزودنی‌ها جزیی از جیره غذایی بوده و ماهیت غیرمغذی دارند و مصرف آنها برای اهداف ذیل است:
1. تحریک رشد یا افرایش عملکرد دام و طیور
2. بهبود کارایی و بازده مصرف خوراک
3. بهبود متابولیسم مواد مغذی در بدن دام و طیور
4. استفاده از افزودنی‌های خوراکی در شرایط پرورش تجاری متراکم جوجه‌های گوشتی و سایر پرندگان، با کنترل بیماری‌ها و انگل‌ها سودآوری زیادی را به دنبال دارد.
اجزای اصلی تشکیل‌دهنده جیره‌های غذایی
1. دانه‌ها: منابع تأمین انرژی هستند. ذرت بخش اصلی جیره غذایی را تشکیل داده و گندم، جو و سورگوم هم گاهی مصرف می‌شوند.
2. کنجاله‌ها: منابع تأمین پروتئین جیره هستند. کنجاله سویا مهمترین منبع تأمین پروتئین به‌شمار می‌رود. از سایر کنجاله‌ها مثل کلزا، آفتابگردان و در بعضی موارد از پودر ماهی و پودر گوشت هم استفاده می‌شود.
3. خوراک‌های جایگزین: مثل سبوس گندم، زیره گندم، سبوس برنج و سایر خوراک‌ها که به مقدار کم مصرف می‌شوند.
4 منابع چربی و روغن که به عنوان تأمین‌کننده بخشی از انرژی جیره غذایی بکار می‌روند. مثل روغن سویا۔
5. منابع معدنی پرمصرف: مثل پودر صدف، دی کلسیم فسفات و مونو کلسیم فسفات، نمک و جوش شیرین.
6. منابع (مکمل) معدنی کم‌نیاز: برای تامین عناصری مثل ید، مس، آهن، روی، منگنز و سلنیوم مصرف می‌شوند.
7. منابع (مکمل) ویتامینی: برای تامین ویتامین‌های محلول در آب (آ، د-3، ای و کا) و همچنین ویتامین‌های محلول در آب (ب - کمپلکس و ویتامین ث مورد استفاده قرار می‌گیرند.
8. اسید آمینه‌های سنتتیک: شامل متیونین، لیزین و ترئونین است.
9. افزودنی‌ها (Feed Additives): فاقد ارزش غذایی هستند و قرار است به بهبود هضم و جذب خوراک و مواد مغذی، بهداشت خوراکی، سلامت حیوان، بهبود در متابولیسم مواد مغذی در بدن پرندگان و حتی کمک به ساخت بهتر خوراکی در هنگام فرآوری کمک کنند.
پس سؤال این است که افزودنی‌ها شامل چه ترکیباتی هستند؟
انواع افزودنی‌های خوراک دام و طیور
1. آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد
2. آنزیم‌ها (کاتالیزورهای هضم مواد خوراکی)
3. پروبیوتیک‌ها (میکروب‌های مفید)
4. پری‌بیوتیک‌ها (الیگوساکاریدها) و سمبیوتیک‌ها (مخلوطی از پرو و پری‌بیوتیک)
5. اسیدیفایرها (اسیدی کنندها)
6. فیتوبیوتیک‌ها و طعم‌دهنده‌ها (داروهای گیاهی)
7. ضدعفونی‌کنندها
8. توکسین بایندرها
9. آنتی‌اکسیدان‌ها
10. بتائین
11. ال – کارنیتین
12. کوکسیدیواستات‌ها
13. رنگدان‌ها (کاروتنوئیدها)
14. پلت چسبان‌ها
15. امولسیفایرها
16. سایر افزودنی‌ها (عوامل ضد کلوخه شدن، باکتریوفاژها، پپتیدهای ضدمیکروبی، باکتریوسین‌ها و ...)
ارائه: دکتر کاوه جعفری خورشیدی استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر
Kaveh .khorshidi @ gmail .com