به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ مدیریت آخور، درواقع، هنر آماده‌سازی، مدیریت و ارزیابی صحیح جیره‌ای است که به گاو داده می‌شود. غذای آماده شده را در مقایسه با غذایی که گاو مصرف می‌کند مدنظر قرار بدهید.
هدف، تهیه غذای خوش‌خوراک، تازه و با کیفیت بالاست که همیشه برای دام در دسترس بوده و بتواند ماده خشک موردنیاز را از آن غذا دریافت کند. در بسیاری از واحدهای پرورش گاو شیری، به مدیریت آخور غذا کمتر اهمیت داده می‌شود.
وقتی از روش خوراک‌دهی TMR استفاده می‌کنید، مطالعه راجع به مدیریت آخور اجباری است.
چه زمانی آخور غذا خالی است؟
آخور خالی زمانی اتفاق می‌افتد که هیچ غذای خوش‌خوراکی در آن وجود ندارد. غذا باید روزانه ۲۰ ساعت در دسترس حیوان باشد که این زمان، زمانی را که دام در شیردوشی و یا سالن انتظار است، دربر نمی‌گیرد.
با استفاده از جعبه‌های جداکننده، اندازه ذرات TMR را قبل از تغذیه، و اندازه ذرت غذای باقی‌مانده در آخور را تعیین کنید. اگر نسبت با درصد ذرات در هر جعبه بیش از ۱۰٪ بود، غذای باقی‌مانده و یا TMR تغییر کرده است.
چه مقدار غذا باقی می‌ماند؟
مانده غذا، مقدار غذایی است که مصرف نشده و هر روز قبل از ریختن غذای تازه از آخور خارج می‌شود.
این مقدار از ۲ تا ٪۴ غذای داده شده به گاو متغیر است. اگر غذا باقی‌مانده شباهتی به TMR اصلی ندارد، این غذا به‌وسیله دام جدا می‌شود و دارای کیفیت کمی است. غذای باقی‌مانده اغلب به تلیسه‌های مسن‌تر و گروه گاوهای کم‌تولید خورانده شود.
کیفیت این غذا روز به‌روز به حد زیادی تغییر می‌کند؛ از این‌رو نباید آنها را به گاوهای خشک خوراند. اگر غذای باقی‌مانده زیاد باشد، هزینه خوراک را به مقدار زیادی افزایش می‌دهد.
برخی از مدیران گاوداری‌های شیری، به مقداری خوراک می‌دهند که ۵ تا ۷٪ باقی‌مانده داشته باشند، ولی این باقی‌مانده را روز بعد با TMR تازه مخلوط می‌کنند. غذای باقی‌مانده نباید گرم بوده (یعنی دچار تخمیر ثانویه شده باشد). و باید به TMR اصلی شبیه باشد.
از کجا بفهمیم عمل جداسازی توسط دام صورت گرفته است
چهار نوع جیره مختلف در یک گاوداری شیری وجود دارد. یک مدیر گاوداری شیری باید این چهار نوع جیره را طوری کنترل کند که در حد امکان یکنواخت و نزدیک به‌هم باشند.
• برای تغذیه جیره به گاوها، باید اول آن را روی کاغذ طراحی کرد؛
• جیره‌ای که در داخل آخور وجود دارد، به گاوها خورانده می‌شود؛
• جیره توسط گاوها مصرف می‌شود؛
• مواد مغذی جیره به‌وسیله گاوها جذب می‌شود.
یکی از ایرادهای تغذیه خوراک به‌صورت TMR، جدا کردن خوراک به‌وسیله گاوها است.
گاوها، همه آنچه که در واحد دامداری شما با یکدیگر مخلوط کرده‌اید، نمی‌خورند. گاوها ۷۴٪ از ذرات بلند مخلوط شده را مصرف کردند. متخصصین تغذیه برای کنترل کردن و به حداقل رساندن عمل جداسازی، روش‌های مختلفی را توصیه می‌کنند.
1. اجزای خوراکی خوش‌خوراک و با کیفیت بالا را ذخیره کنید؛
۲. برای کنترل این که عمل جداسازی صورت گرفته است، غذای باقی‌مانده در آخور را کنترل کنید؛
٣. از علوفه‌هایی با کیفیت بالا استفاده کنید تا گاوها به مصرف علوفه‌های بلندتر تشویق شوند؛
۴. اگر عمل جداسازی اتفاق می‌افتد، افزودن بافر می تواند احتمال ابتلا به اسیدوز را کاهش بدهد؛
۵. قبل از اضافه کردن علوفه به TMR، آن را به قطعات 2/54 تا 8/08 سانتی‌متری تبدیل می‌کند تا اندازه ذرات مطلوب باشد؛
۶. فرآوری سیلوی ذرت می‌تواند فیبر موثر بیشتری را به TMR اضافه کند و خوش‌خوراکی را افزایش دهد که در نتیجه عمل جداسازی را مشکل خواهد کرد؛
۷. در زمان درست کردن هیلاژ، تنظیم طول دستگاه خرد کن را تغییر دهید به‌نحوی که اجزای خوراکی بیشتری در جعبه میانی جمع گردد (۴۰ تا ۶۰%)؛
۸. برای تناسب (یکنواختی) اندازه ذرات خوراکی، ذرات یا اجزایی را به TMR اضافه کنید؛
9. اجزای بلندتر در TMR همیشه بهتر نیست، زیرا به زمان بیشتری برای مخلوط کردن نیاز دارد؛
۱۰. سعی کنید چندین نوبت در روز به دام‌ها خوراک بدهید (TMR اضافی و تازه را در مخلوط کن نگهدارید تا بعدا به طریق دیگری استفاده شود و مجبور نشوید دوباره در TMR از آن استفاده کنید)؛
11. برای مخلوط شدن بهتر و جلوگیری از ایجاد گرد و غبار، به TMR آب و یا ملاس اضافه کنید؛
۱۲. اگر اندازه ذرات در TMR بدون علوفه مناسب‌تر است، بخشی از علوفه خشک یا تمام آن را از TMR خارج کنید.
چند بار در روز باید TMR به دام داد؟
چنانچه غذا تازه بماند، گرم نشود و فضای کافی در آخور در دسترس باشد، همچنین، مشکل جداسازی خوراک وجود نداشته باشد و هر ۲ تا ۴ ساعت غذا به‌هم بخورد، در این صورت یک بار در روز می‌توان TMR را به گاو داد.
تحقیقات در این زمینه متفاوت است، ولی معمولا در شرایطی که TMR ،۴ - ۲ نوبت در روز به دام‌ها خورانده شده، نتایج مفیدی حاصل شده است (۸ مرتبه در روز مزیتی نداشته است.)
برای یک مدیر گاو شیری، بسته به محیطی که گاوها در آن نگهداری می‌شوند، استرس‌های گرمایی، مواد خوراکی که استفاده می‌شود و دیگر عوامل مدیریتی، نتایج متفاوت خواهد بود.
اگر دفعات خوراک دادن را بالا بردید و درنتیجه گاوها ۹۰۸ گرم ماده خشک بیشتر مصرف کردند، این کار را ادامه بدهید. برعکس، اگر وعده خوراک‌دهی را به یک وعده در روز رساندید و مصرف ماده خشک تغییری نکرد، در زمان صرفه‌جویی کنید و جلوی فرسودگی مخلوط کن را بگیرید.
اگر مخلوط کن TMR به اندازه کافی بزرگ است، یک راه دیگر این است که مقدار زیادی غذا را آماده کنید ولی بخشی از آن را برای دام‌ها توزیع نمایید. چند ساعت بعد، TMR باقی‌مانده را می‌توان برای گاوها توزیع کرد بدون این که برای وزن‌کشی و مخلوط کردن دوباره غذا، زمانی را صرف کنید.
دمای غذایی را که در مخلوط کن مانده است کنترل کنید تا مطمئن شوید تخمیر ثانویه‌ای در غذا رخ نداده و خوش‌خوراکی غذا کم نشده است.
چه زمانی آخور باید تمیز شود؟
آخور غذا باید یک بار در روز و یا در مواردی که غذای باقی‌مانده خیلی گرم شده و دچار تخمیر ثانویه شده است، تمیز گردد. (غذای باقی‌مانده باید از آخور خارج شود).
محققان ایالت شیکاگو گزارش کردند زمانی که خوراک مانده از آخور خارج شده، گاوها اغلب بیشتر خوراک مصرف کرده‌اند. اگر غذای مانده و کهنه خارج گردد مصرف ماده خشک به‌وسیله گاوها به ۹۰۸ گرم یا بیشتر افزایش می‌یابد.
آیا در روش تغذیه‌ای TMR طول عمر خوراک آخور افزایش می‌یابد؟
غذاهای تخمیری که دارای pH پایینی هستند (مثل سیلوی ذرت) طول عمر خوراک آخور را افزایش می‌دهند، زیرا اسیدهای آلی در این خوراک‌ها مانع رشد کپک‌ها و قارچ‌ها می‌شوند.
تغذیه TMR به دفعات مکرر، وجود سایه در محل خوراک‌دهی دام‌ها و افزودن افزودنی‌هایی که حاوی اسید پروپیونیک هستند سرعت گرم شدن خوراک را کند می‌کند و خوش‌خوراکی را افزایش می‌دهند. افزودن آب در هوای گرم، سرعت گرم شدن TMR را افزایش می‌دهد.
سطح آخور غذا چقدر اهمیت دارد؟
کف آخور خوراک باید مسطح و شیبدار باشد تا مانع تجمع خوراک در یک قسمت، ایجاد منافذ مرطوب، رشد باکتریایی و یا بوی نامطبوع گردد. تحقیقات در این زمینه نشان داده است، وقتی سطح آخور با یک لایه سیمان نرم درزگیری شود، مصرف ماده خشک توسط دام‌ها به اندازه ۴۵۴ تا ۱۳۶۲ گرم افزایش می‌یابد.
تمیز کردن و یا خارج کردن باقی‌مانده خوراک از روی یک سطح صاف، آسان‌تر است. با گذشت زمان، چون غذاهای اسیدی آخور را خراب می‌کنند و سطح زبر می‌شود، پس از مدتی آخور غذا خراب می‌شود.
امتیاز دادن به آخور خوراک، چیست؟
امتیاز دادن به آخور، زمانی رخ می‌دهد که یک تخمین چشمی از آنچه در آخور باقی‌مانده صورت گرفته و ثبت می‌شود. آخور خوراک می‌تواند از ۰ تا ۵، امتیازبندی شود:
امتیاز 0: زمانی که آخور کاملا خالی است.
امتیاز 1: وقتی غذا به‌صورت پراکنده در آخور وجود دارد (کمتر از ۵% غذای ابتدایی).
امتیاز ۲: لایه نازکی از خوراک در آخور وجود دارد (بین ۵ تا 10%)
امتیاز ۳: لایه‌ای به ضخامت 5/08 تا 7/62 سانتی‌متر (۲۵٪) در آخور وجود دارد.
امتیاز ۴: لایه‌ای به ضخامت بیش از 7/62 سانتی‌متر در آخور وجود دارد (بیش از ۵۰٪).
امتیاز 5: غذای داخل آخور اصلا مصرف نشده است.
آخوری که امتیاز 1 یا کمتر می‌گیرد، نشان می‌دهد که سطح تغذیه گله پایین است و گاوها دچار سوء تغذیه‌اند.
امتیاز ۲ ایده‌آل و مناسب است، در صورتی‌که برای گاوها ظرف یک ساعت آینده غذا ریخته شود در حالی که امتیاز ۳ نشان‌دهنده تغذیه بیش از حد است یک دفترچه یادداشت و یا یک برنامه نرم‌افزاری رایانه‌ای می‌تواند داده‌های زیادی را خلاصه کند و این امکان را به کارشناس تغذیه بدهد که تعیین کند که مدیریت آخور خوراک در حد مناسبی است و آیا کنترل خوراک در تغذیه به درستی انجام شده است.
امتیازبندی آخور در اوایل بعد ازظهر می‌تواند مفید باشد تا اطمینان حاصل شود که در طول شب، مقدار خوراک کافی باقی می‌ماند.
چه مقدار فضا برای آخور خوراک درنظر بگیریم؟
یک راه رایج این است که برای هر گاو 60/96 تا 76/2 سانتی‌متر درنظر بگیریم. محققان گزارش کردند که درنظر گرفتن کمتر از 40/64 سانتی‌متر برای هر گاو در آخور خوراک، مصرف خوراک را محدود می‌کند.
نکته نگران‌کننده این است که، اگر همه فضای آخور پس از شیردوشی و یا زمان ماکزیمم مصرف خوراک بلافاصله پر شود، گاوهای جوان‌تر و ترسو، پای آخوری می‌آیند یا خیر؟ طرح و سرعت سالن شیردوشی برگردند، این عامل را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طرح اصطبل (به‌صورت سه ردیفی و جایگاه‌های انفرادی ۶ ردیف) به فضای آخور اضافی نیاز دارند، زیرا در این جایگاه‌ها در مقایسه با اصطبل‌های ۲ یا ۴ ردیف فشار گاو برای هر 30/4 سانتی‌متر بیشتر است.
عامل دیگر، جمع شدن یا تجمع در اصطبل‌های بسته است. ۱۰٪ تجمع (۱۰٪ گاو بیشتر نسبت به اصطبل بسته) عادی است، اما فضای در دسترس در آخور خوراک کاهش می‌یابد. تعداد بیش از اندازه به میزان ۲۰ تا ۵۰٪، مصرف ماده خشک و آسایش دام را کاهش می‌دهد.
ارتفاع آخور چقدر باشد؟
محققان ایندیانا توصیه می‌کنند بهتر است گاوها در حالت مرتع و چرا غذا بخورند، زیرا این حالت جریان بزاق را افزایش می‌دهد. سطح آخور خوراک می‌تواند از پاهای جلویی گاو 10/16 تا 20/32 سانتی‌متر بلندتر باشد.
در پای آخور (جایی که گاو می‌ایستد) پله قرار ندهید، زیرا این حالت راحتی گاو را کم می‌کند و مانع جابه‌جایی یا حرکت مدفوع می‌شود.
نور اضافی
آیا ایجاد نور اضافی، مصرف خوراک را افزایش می‌دهد؟
محققان مریلند، میشیگان گزارش کرده‌اند در گاوهایی که در طول دوره زمستان، یعنی وقتی که طول روز کم است، ۱۶ ساعت بیشتر نور دریافت می‌کنند، تولید شیر به میزان ۵ تا ٪۷ افزایش پیدا خواهد کرد.
وقتی گاوها در معرض نور اضافی قرار می‌گیرند، مصرف ماده خشک افزایش می‌یابد تغییرهای هورمونی و مصرف ماده خشک، در افزایش تولید شیر نقشی مهم دارند.
طرح آخور و حصارهای آن
مهندسان Midwest، ابعاد زیر را برای نرده و دیرک‌های آخور در مورد گاوهای هلشتاین، پیشنهاد می‌کنند. ارتفاع گردن (از سطح داخلی آخور تا بالای دیوار آخور) باید 53/34 سانتی‌متر باشد.
دیوار آخور باید 20/32 سانتی‌متر پهنا داشته باشد تا به بستن گردن و یا نگهداری حیوان کمک کند. فاصله دیوار آخور تا نرده گردن باید 68/58 سانتی‌متر باشد یا این که ارتفاع نرده گردن از سطح داخلی آخور ۱۲۲ سانتی‌متر است.
کف آخور 10/16 تا 15/24 سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین است تا حیوان بتواند حالت چرا داشته باشد. اگر از گردن گیر خودکار استفاده می‌شود، ۲۰٪ کج کردن آن این امکان را به گاو می‌دهد که به آسانی از خوراک مصرف کند.
میله گردن را می‌توان از لوله ساخت، کابل با طناب سیمی سبب خراشیده شدن یا بریدن گردن حیوان در زمان تراکم زیاد می‌شود. لوله‌ها پشتیبانی‌کننده باید 243/2 سانتی‌متر فاصله داشته باشند.
منبع: Successful feeding systems of dairy - By: Michael Hutjens
گردآوری: مهندس مسعود عسگریان (کارشناس علوم دامی)