حل مشکلات مایکوتوکسین در خوراک نشخوارکنندگان

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ امروزه به‌طور گسترده‌ای پذیرفته شده است که مایکوتوکسین‌ها در خوراک یک تهدید جدی برای سلامت و سودمندی گاو هستند. با این حال ماهیت آن تهدید، عواملی که آن را شکل می‌دهند و پیامدهای آن برای عملکرد گاو، بسیار کمتر قابل درک است.

به‌عنوان مثال، میزان و انواع مایکوتوکسین‌ها در خوراک می‌تواند به دلیل شرایط قبل و در طول دوره برداشت محصول و چگونگی ذخیره و مدیریت خوراک متفاوت باشد. همچنین تفاوت‌های قابل توجهی بین نشخوارکنندگان و خوک‌ها و طیور در نحوه‌ی قرار گرفتن در معرض و تحت تاثیر مایکوتوکسین وجود دارد.

علاوه بر این، اگرچه افزایش کلی آگاهی از مشکل مایکوتوکسین در سال‌های اخیر استفاده از جاذب‌ها (Binders) و غیرفعال‌کننده‌های (Deactivators) مایکوتوکسین در خوراک را افزایش داده، تابه حال تحقیقات و توسعه کمی مربوط به نیازهای خاص نشخوارکنندگان بوده است.

خوشبختانه، این مسئله درحال حاضر در حال تغییر است و شواهد روبه رشدی از این موضوع حمایت می‌کند که موثرترین آنها، راه‌حل‌های خاص گونه برای درگیری با مایکوتوکسین است.

مسائل خاص نشخوارکنندگان

شکمبه با وجود 6/0 – 5/5 pH، نسبت به خوک و طیور (3-2=pH) یک محیط بسیار متفاوت را برای هرگونه جاذب یا غیرفعال‌کننده مایکوتوکسین فراهم می‌کند. برخلاف دام تک‌معده‌ای (Monogastric)، به دلیل عملکرد شکمبه در pH بهینه، نشخوارکنندگان نیز توانایی کاهش برخی مایکوتوکسین‌ها را در شکمبه دارند.

با این حال، pH شکمبه در طول روز به میزان قابل توجهی متفاوت است و در حالی که pH شکمبه با جیره‌های حاوی خوراکی که سریع تخمیر می‌شود مانند نشاسته، افت می‌کند، فعالیت میکروبی مربوط به تخریب مایکوتوکسین‌ها بسیار کاهش یافته است.

این مسئله به‌ویژه در صورتی حاد است که گاوها از اسیدوز تحت حاد شکمبه‌ای Sub-acute ruminal Acidosis) SARA) رنج ببرند، که به پوشش شکمبه آسیب می‌رساند و اجازه می‌دهد تا مایکوتوکسین‌ها مستقیما از جریان خون عبور کنند.

درک تهدید

متاسفانه خوراک‌های غنی از انرژی‌های سریع تخمیرشونده که خطر SARA را افزایش می‌دهند (کنسانتره‌های با نشاسته زیاد، غلات، ذرت و سیلاژهای غلات کامل) احتمال بیشتری برای آلوده شدن با مایکوتوکسین‌ها را دارند.

بر اساس نتایج یک مطالعه اخیر، ۹۰ درصد نمونه‌های سیلاژ ذرت، دو سوم سیلوهای غلات کامل و ۷۱ درصد از جیره مخلوط کامله Total Mixed Rations) TMR) مورد آزمایش قرار گرفتند و نتایج مثبت بود.

علاوه بر این، بیش از نیمی از نمونه‌های سیلاژ ذرت حاوی بیش از یک مایکوتوکسین هستند و مطالعات قبلی نشان داده است که آلودگی کنسانتره‌های بر پایه غلات در سطوح یکسان قرار دارند.

مهمترین مایکوتوکسین‌ها برای نشخوارکنندگان آنهایی هستند که توسط قارچ‌های فوزاریوم (Fusarium) تولید می‌شوند که معمولاً در محصولات غلات مانند ذرت یافت می‌شوند. از آنجایی که این محصولات در بلوغ کامل برداشت می‌شوند، بیشتر در معرض ذرات قرار می‌گیرند و بیشتر از علف مستعد قارچ هستند.

در مقایسه، سیلوهای علوفه‌ای (Grass Silages) بسیار کمتر آلوده به مایکوتوکسین‌های فوزاریوم هستند. بیشترین درگیری در سیلاژ علف، ناشی از قارچ‌های مرتبط با خرابی در بست و گیره مانند آسپرژیلوس (Aspergillus) است.

آفلاتوکسین‌های (Aflatoxins) تولیدشده توسط قارچ‌های آسپرژیلوس می‌تواند در هر خوراکی که ضعیف ذخیره شده، اتفاق بیافتند. این شامل سیلاژها یا خوراک‌های مرطوب در معرض هوا به‌علت تراکم ضعیف یا ورق‌های پلی‌اتیلن آسیب‌دیده، و همچنین خوراک خشک آلوده به آب نشتی سقف، جمع شدگی آب و باران‌های همراه با باد، یا پساب از علوفه و خوراک‌های مرطوب است.

تأثیر بر تولید

اثرات متعدد این مایکوتوکسین‌ها بر سلامتی و بهره‌وری در جدول ۱ نشان داده شده است.

در نشخوارکنندگان، دی اکسی نیوالنول Deoxynivalend) DON)، زیرالنون Zearalenone) ZON)  و تی^-2 توکسین (Toxin) همراه با فومونیسین  Fumonisin) FUM)  سمی‌ترین مایکوتوکسین فوزاریم هستند و همچنین آسپرژیلوس آفلاتوکسین (AFB1) کمتری تولید می‌کنند.

با این حال، AFB1 هنوز یک تهدید مهم است، زیرا آلودگی خوراکی می‌تواند منجر به آفلاتوکسین AFM1) M1) در شیر شود. از آن جای که AFM1 یک ماده سرطانزا برای انسان‌ها است، میزان AFM1 با دقت بررسی می‌شود و میزان بالا در شیر می‌تواند منجر به مردود شدن توسط کاربرها شود.

همچنین گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد این انتقال آفلاتوکسین به شیر در حضور دیگر مایکوتوکسین‌ها مانند مایکوتوکسین‌های ناشی از فوزاریم افزایش می‌یابد. این یک مثال خوب از میزان افزودنی یا حتی هم‌افزایی (Synergistic) سمی بودن است که می‌تواند ناشی از جیره‌های آلوده نشخوارکنندگان به بیش از یک مایکوتوکسین در آن واحد باشد که باعث می‌شود کل حجم مایکوتوکسین، فاکتوری مهم برای در نظر گرفتن، علاوه بر سطوح تکی مایکوتوکسین‌های خاص باشد.

بیشتر بدانیم:
مایکوتوکسین ها و اثرات آنها روی دام، طیور و انسان
آیا مصرف شیر پاستوریزه خطرناک است؟

ضرر عملکرد در مزرعه

تاثیر بالقوه به وضوح ازطریق یک مطالعه موردی شامل یک گله گاو شیری با عملکرد بالا در ایتالیا نشان داده شده است. با متوسط ۴۴٫۳ کیلوگرم به ازای هر گاو در روز (۴۳ لیتر / گاو / روز)، گزارش کاهش ناگهانی تولید شیر، کاهش عملکرد تولیدمثل و افزایش مشکلات سلامتی با باز شدن یک گیره و بست تازه از سیلاژ هم‌زمان بود. باتوجه به اطلاعات جمع‌آوری شده توسط مزرعه و شکل ۱ مسلم است که این اثر، چشمگیر بوده است. بعد از بررسی آنالیز علل احتمالی دیگر، در نهایت مسمومیت‌های قارچی تشخیص داده شد و آنالیز خوراک نشان‌دهنده وجود DON ،T2 و ZON در حجم ppm 2/49 مایکوتوکسین بود.

تأثیر کاهش ۶ کیلوگرم به ازای هر گاو در تولید شیر روزانه (44/3 کیلوگرم / گاو تا 38/3 کیلوگرم گاو) خودش به‌اندازه کافی جدی است اما زمانی که هزینه‌های دیگر اثرات منفی بر بهره‌وری درنظر گرفته شد، تلفات به‌وضوح قابل توجه است. میزان بارداری 9/0%  کاهش سقط های زودرسه 4/4% افزایش و فاصله گوساله‌زایی تا آبستنی ۱ تا ۳۳ روز افزایش یافت .

تاثیر بالقوه مایکوتوکسین‌ها در ایجاد اختلال در سیستم ایمنی نیز ممکن است به افزایش لنگش و هرگونه افزایش در چالش‌های باکتریایی کمک کرده که باعث افزایش تعداد سلول‌های سوماتیک Somatic cell counts) SCC) می‌شود.

پس از تشخیص، گاوها به دو گروه تقسیم شدند و به مدت شش ماه با یک غیرفعال‌کننده یا جاذب مایکوتوکسین در خوراک تغذیه شدند. پاسخ به همان اندازه قابل توجه بوده و همانطور که در شکل ۱ دیده می‌شود، گاوهایی که ماده غیرفعال‌کننده دریافت می‌کردند، واکنش بیشتری داشتند. بازده شیر روزانه به 43/7 کیلوگرم به‌ازای هرگاو رسید و میزان بارداری، سقط های زودرس و فاصله گوساله‌زایی تا آبستنی به عملکرد اصلی بازگشت.

کلید در چنین شرایطی تعیین سریع علت چنین مشکلاتی است. یکی از گزینه‌ها آنالیز نمونه‌های خوراک برای مایکوتوکسین‌ها با استفاده از یک سرویس مانند مایکوچک (Mycocheck) است .

اما اغلب اضافه کردن یک غیرفعال‌کننده مایکوتوکسین خاص نشخوارکننده به جیره و مشاهده نتایج به صرفه‌تر است. بهبود قابل ملاحظه در ۳ تا ۴ هفته بعد، نشان می‌دهد که مایکوتوکسین‌ها حداقل بخشی از مشکل هستند.

راه‌حل‌های هدفمند مایکوتوکسین

با این حال انتخاب محصول مناسب مهم است زیرا جاذب‌ها و غیرفعال‌کننده‌های سنتی طراحی شده برای مصرف در گونه‌های مختلف دام برای نشخوارکنندگان خیلی بهینه نیستند. به‌عنوان مثال، اکنون مشخص است که عملکرد جذب نه تنها از یک جاذب به جاذب دیگر متفاوت است بلکه وابسته به عملکرد در pH تقریبا خنثی شکمبه با pH اسیدی شکم یک خوک است.

همچنین مؤثرترین غیرفعال‌کننده‌ها شامل مواد مغذی افزودنی بیولوژیکی فعال هستند که مایکوتوکسین‌های خاصی را منتقل و به ترکیبات کم‌خطرتر تبدیل می‌کند. این موضوع مخصوصاً برای مایکوتوکسین‌هایی مهم است که نمی‌توان آنها را از طریق جاذب‌های ساده، مانند آنهایی که توسط قارچ‌های فوزاریم تولید می‌شوند و در خوراک نشخوارکنندگان شایع هستند گرفت.

همراه با استراتژی‌های مدیریت برای به حداقل رساندن در معرض قرارگیری، محکم کردن دقیق گیره‌ها و بست‌ها، دور نگه داشتن انبار از رطوبت و حشرات موذی، دور انداختن همه خوراک قارچی، استفاده از یک غیرفعال‌کننده‌ی مخصوص نشخوارکننده می‌تواند بسیار موثر باشد. کلید، اطمینان حاصل کردن از وجود مایکوتوکسین‌ها در لیست دلایل احتمالی به محض شروع ابتلا گاو یا تولید و عملکرد سریع برای به حداقل رساندن ضررها است.

منبع: International Dairy Topics

برگرفته از نشریه دنیای کشت و صنعت