برنامه واکسیناسیون اسب ها

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ هدف از واکسیناسیون اسب‌ها فراهم کردن و حفظ ایمنی فرد و گله در برابر بیماری‌های عفونی است. واکسن‌های تجاری موجود شامل موارد زیر هستند:

هاری، آنسفالومیلیت (شرقی، غربی و ونزوئلایی)، کزاز، آنفلوانزا، هرپس ویروس اسب‌ها 1 و 4، بوتولیسم، تب اسب پوتوماک یا ارلشیوز اسب، آرتریت ویروسی اسب، روتاویروس، ویروس نیل غربی، گورم یا استرانگل (strangles). برنامه واکسیناسیون بر اساس سن، کاربری حیوان و میزان قرارگیری در معرض بیماری اجرا می‌شود.

واکسیناسیون مادیان‌ها برای ایجاد ایمنی فعال در مادیان و ایمنی غیرفعال در کره اسب‌ها که از طریق انتقال آنتی‌بادی داخل آغوز به آنها می‌باشد دارای اهمیت است. بخاطر تداخل آنتی‌بادی‌های مادری با پاسخ اولیه واکسیناسیون، دستورالعمل واکسیناسیون برای کره اسب‌ها تغییر کرده است. در هر کشوری باتوجه به بیماری‌های بومی نوع واکسن توسط دامپزشک انتخاب می‌شود.

توصیه‌های واکسیناسیونی پیش‌رو، با این فرض است که کره اسب از مادیان واکسینه شده به دنیا آمده و مقدار کافی آنتی‌بادی را با سطح IgG > 800 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر از طریق آغوز جذب کرده باشد.

کره اسب‌هایی که موفق به دریافت آنتی‌بادی غیرفعال نمی‌شوند (ie, IgG levels <200 mg/dL) و یا کره اسب‌هایی که از مادیان واکسینه نشده به دنیا می‌آیند می‌توانند اولین نوبت واکسیناسیون را برای هرپس ویروس 1 و 4 اسب‌ها، کزاز و آنسفالومیلیت در سن 3-4 ماهگی دریافت کنند، که نوبت دوم 3-4 هفته بعد و نوبت سوم آن 10-12 ماهگی است. این کره اسب‌ها می‌توانند اولین دوز واکسن هاری را در سن 3-4 ماهگی دریافت کنند که نوبت یاداور آن سن 12 ماهگی است. واکسن آنفولانزا می‌تواند از سن 6ماهگی آغاز شود. کره اسب‌هایی که از مادیان‌هایی متولد می‌شوند که برضد ویروس نیل غربی واکسینه نشده‌اند یا درمعرض آن قرار نگرفته‌اند اولین نوبت واکسیناسون آنها سن 3-5 ماهگی می‌باشد.

کزاز (Tetanus)

کلستریدیوم تتانی عامل بیماری کزاز در همه‌جای دنیا وجود دارد. کزاز معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که زخم بازی با ارگانیسم موجود در خاک آلوده می‌شود. واکسیناسیون برای همه اسب‌ها و پونی‌ها بصورت سالانه توصیه می‌شود. اسبی با وضعیت نامشخص واکسیناسیون اگر دچار جراحت و زخم شود باید یک دوز از پادزهر کزاز همراه با دوزی از توکسویید کزاز دریافت کند. تزریق دوم توکسوئید باید 4 هفته بعد انجام شود.

کره اسب‌هایی که از مادیان واکسینه شده به دنیا آمده‌اند باید سه دوره در 6، 7 و 9 ماهگی و کره اسب‌های متولد شده از مادیان واکسینه نشده باید در 3، 4 و 6 ماهگی توکسوئید کزاز را دریافت کنند. هرگاه اسب واکسینه شده دچار زخم و جراحت شدید می‌شود باید واکسن کزاز یادآور دریافت کند.

بیشتر بدانیم:
کلستریدیوم تتانی عامل بیماری کزاز
واکسن کزاز اسب
واکسیناسیون اسب

هرپس ویروس اسب 1 و 4 (رینوپنومونی ویروسی اسب) (Equine Herpesvirus 1 and 4 (Rhinopneumonitis

دو نوع واکسن هرپس ویروس اسب موجود می‌باشد، EHV-1 و EHV-4. ویروس EHV-1 دلیل اصلی سقط جنین و بیماری‌های نورولوژیک در اسب‌ها است. ویروس EHV-4 دلیل اصلی عفونت‌های تنفسی، مخصوصاً در اسب‌های جوان است. رینوپنومونی ویروس دراسب ها با کمک ترکیبی از واکسن‌ها و مدیریت درست فعالیت‌های اسب، قابل کنترل و پیشگیری است. برای جلوگیری از سقط جنین، واکسن کشته EHV-1 برای مادیان باردار در 3، 5، 7 و 9 ماه حاملگی تجویز می شود. بهترین راه برای پیشگری از بیماری‌های تنفسی استفاده از واکسن های EHV-1 و EHV-4 است.

هیچ‌گونه مدرکی دال بر اینکه واکسیناسون می‌تواند بر علیه فرم عصبی بیماری محافظت ایجاد کند دیده نشده است. این واکسن سه دوره هر چهار هفته یکبار برای کره اسب‌ها توصیه می‌شود که شروع آن از 6 ماهگی است، و یادآوری در یک سالگی انجام خواهد شد. اسب‌های نمایشی و اسب‌های ورزشی بسته به میزان قرارگیری در معرض بیماری، باید هر 3-6 ماه واکسینه شوند، مادیان‌ها باید 2-4 هفته قبل از تولد کره اسب با EHV-4 واکسینه شوند تا از ایمنی آغوز مطمئن شویم.

انسفالیت (Encephalitis)

ویروس انسفالیت شرقی در اسب (EEE) شیوع بسیار زیادی دارد، که شامل شرق ایالت متحده امریکا، امریکای مرکزی و جنوبی، و شرق کانادا می‌باشد. در ایالت متحده امریکا، EEE در اسب ها تقریباً همیشه بدون توجه به درمان، کشنده است. اسب‌های مبتلا معمولاً تشنج کرده، به کما رفته و بین 36-48 ساعت می‌میرند.

منشا ویروس انسفالیت غربی اسب (WEE)، غرب ایالت متحده امریکاست. در سال‌های اخیر، احتمالاً بخاطر برنامه مناسب واکسیناسیون، موردی از WEE گزارش نشده است، این ویروس به اندازه EEE بیماری‌زا نیست و حیوانات مبتلا به WEE شانس بسیار بیشتری برای درمان دارند. مرگ و میر معمولاً حدود 50% است.

ویروس انسفالیتونزوئلایی اسب (VEE) باعث شیوع بیماری‌هایی در مکزیک، امریکای مرکزی و جنوبی و گاهی در جنوب ایالت متحده امریکاست. واکسن VEE تک واکسن بوده یا با واکسن های EEE و WEE ترکیب می‌شود. نیاز این واکسن محدود به اسب‌هایی است که به این منطقه مسافرت کرده یا در آن زندگی می‌کنند.

بیماری ویروس نیل غربی (WNV) مانند ویروس انسفالیت به عنوان یک بیماری مشترک شناخته می‌شود. پرنده‌ها حامل این ویروس هستند که توسط پشه‌ها به انسان و اسب منتقل می‌شود. شانس بسیار کمی وجود دارد که بیماری از اسب مبتلا منتقل شود. برنامه واکسیناسیون برای مادیان‌ها، کره اسب‌ها و اسب‌های بالغ مانند انسفالیت شرقی و غربی است. واکسن‌های ترکیبی که شامل EEE، WEE و WNV است، موجود می‌باشد.

بیشتر بدانیم:

آنسفالیت ویروسى اسب

آنفلوانزا (Influenza)

آنفلوانزا یکی از دلایل شایع بیماری‌های تنفسی ویروسی در اسب‌هاست و در بین اسب‌های حساس بسیار مسری است. ببنابراین، واکسیناسیون برای همه کره اسب‌ها، مادیان‌ها و اسب‌هایی که به دلیل نمایش، مسابقه یا باربری در معرض بیماری قرار دارند توصیه می‌شود. کره اسب‌های جوان متولد شده از مادیان واکسینه شده، بخاطر وجود آنتی‌بادی‌های مادر در 9، 10 و 12 ماهگی واکسینه شوند. کره‌هایی که از مادیان‌های واکسینه نشده به دنیا آمده‌اند باید زودتر واکسینه شوند. واکسن‌های تنفسی نیز می‌تواند هر 6 ماه برای اسب‌های جوان و اسب‌های حساس ورزشی 2-4 ساله استفاده شود. توصیه می‌شود اسب‌های ورزشی که در مسابقات سوارکاری با دیگر اسب‌ها در تماس هستند هر 6 ماه واکسینه شوند.

بیشتر بدانیم:  

آنفلوانزای ویروسی اسب

هاری (Rabies)

نشانه‌های هاری شامل عدم توانایی در خوردن و آشامیدن و عدم تعادل است. هاری بیماری‌ای کشنده بوده و برای نگهدارنده اسب نیز می‌تواند خطرساز باشد. راه پیشگیری در اسب‌ها واکسیناسیون است. مادیان‌ها 4-6 هفته قبل از زایمان باید واکسینه شوند. کره‌هایی که از مادر واکسینه شده متولد می‌شوند باید در 6 و 7 ماهگی و پس از آن در 12 ماهگی واکسینه شوند. کره‌هایی که از مادیان واکسینه نشده به دنیا می‌آیند باید در 3، 4 و 12 ماهگی واکسینه شوند. همه اسب‌های بالغ نیز باید سالانه واکسینه گردند.

بیشتر بدانیم:  

آشنایی با بیماری هاری (Rabies)

تب اسب پوتوماک (Potomac horse fever)

عامل تب اسب پوتوماک (ارلشیوز مونوسیتی اسب، تورم کولون ارلشیایی اسب (Neorickettsia risticii) است. واکسیناسیون در مناطقی که این بیماری بومی است توصیه می‌شود، مانند: نزدیک نهر‌های آب شیرین، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و چراگاه‌های غرق‌آبی. یادآوری سالانه واکسن در بهار انجام می‌شود. مادیان باردار باید قبل از زایمان واکسن را دریافت کند. با اینکه واکسیناسیون باعث کاهش شدت بیماری خواهد شد اما به نظر می‌رسد که از سقط جنین در مادیان باردار جلوگیری نمی‌کند.

بوتولیسم (Botulism)

بوتولیسم اسب‌ها بیشتر در پهنه اقیانوس اطلس در ایالت متحده دیده شده است، اما در دیگر نقاط جهان نیز گزارش شده است. در ایالت متحده امریکا بیشترین نوع بوتولیسم B و C است، همچنین نوع A نیز در غرب امریکا دیده شده است. اسپورهای کلستریدیوم بوتولیسم در خاک وجود دارند و در برابر نور، خشکی و حرارت مقاوم هستند.

واکسن نوع B در اسب‌های جوان ایمنی خوبی ایجاد می‌کند. اسب‌های بالغ و مادیان‌هایی که در نواحی درمعرض خطر زندگی می‌کنند ابتدا باید 3 دوره با فاصله‌های 30 روزه، و پس از آن به صورت سالانه واکسینه شوند. کره‌هایی که از مادر واکسینه شده در مناطق پرخطر به دنیا می‌آیند باید در 2، 3 و 4 ماهگی واکسینه شوند، زیرا ایمنی مادرزادی معمولاً اتفاق نمی‌افتد. کره‌های متولد شده از ماد واکسینه نشده نیز باید در 2، 4 و 8 هفتگی واکسینه شوند. استفاده از واکسن نوع B در مناطقی که بیماری نوع C وجود دارد نتایج نامعلومی دارد.

عفونت استرپتوکوک اسب- گورم یا استرانگل (Streptococcus equi Infection)

بیماری گورم یا استرانگل در اسب می‌تواند به شدت مسری باشد. استفاده از واکسن عضلانی (IM) و واکسن تنفسی تنها در موقعیت‌ها و مکان‌هایی که بیماری مشکل‌ساز است، توصیه شده است. واکسن عضلانی شامل 3 تزریق در فاصله 2-4 هفته است، که در 4 ماهگی کره‌ها شروع شده و در 12 ماهگی یادآور دارد. اگر واکسن تنفسی استفاده می‌شود، واکسن می‌تواند در 6-9 ماهگی استفاده شود، که دوره دوم آن 3-4 هفته بعد و دوره سوم آن در 12 ماهگی انجام می‌شود.

اسب‌های بالغ، اگر در موقعیت مکانی باشند که پتانسیل بیماری را دارد، باید سالانه واکسن را دریافت کنند. به مادیان‌هایی که در مزارع پرخطر زندگی می‌کنند باید سالانه واکسن زده شود و 4-6 هفته قبل از زایش تزریق واکسن عضلانی انجام شود. به دلیل افزایش احتمال وقوع خونریزی پورپورا ناشی ازپاسخ سیستم ایمنی، اسب‌هایی که باsurface protein semتیتر s.equi بیشتر از1:1,600 دارند ممکن است نیازی به واکسن نداشته باشند.

بیشتر بدانیم:  

بیماری گورم یا استرانگل (strangles)

روتا ویروس (Rotavirus)

در برخی مزارع پرورش اسب، اسهال کره اسب‌ها بر اثر روتاویروس می‌تواند بسیار مشکل‌ساز باشد. اسب‌ها به صورت تکی یا گله‌ای می‌توانند درگیر بیماری شوند. بنابراین مادیان‌های باردار باید واکسن عضلانی را در 8، 9 و 10 ماهگی حاملگی دریافت کنند. این اقدام می‌تواند باعث افزایش میزان ایمونوگلوبولین‌های آغوز شود. این واکسنی است که برای موقعیت‌های خاص یا مکان‌هایی استفاده می‌شود که خطر ابتلا به بیماری بالاست.

کم‌خونی عفونی (Equine Infectious Anemia)

در حالت حاد، کم‌خونی عفونی یا تب مرداب (swamp fever) باعث آسیب شدید گلبول‌های قرمز خون و کم‌خونی می‌شود. پس از آلوده شدن، اسب می‌تواند تا پایان عمر ناقل بیماری بوده و تهدیدی برای دیگر اسب‌ها باشد. ویروس می‌تواند توسط حشرات خونخوار منتقل شود. درحال حاضر، بیماری کمیاب است، و بیشتر نگهدارنده‌های اسب ازعواقب خطرناک آن آگاه هستند. یک آزمایش خون ساده یا آزمایش کوگین (Coggins test: یک آزمایش خون است که آنتی‌بادی‌های آنمی را تشخیص می‌دهد)، راهی است برای شناسایی اسب‌های آلوده. اسبی که آزمایشش مثبت باشد امکان سفر به خارج از کشور را نخواهد داشت و باید برای تمام عمرش در قرنطینه به‌سر برد. برای اسب‌هایی که در مسابقات شرکت می‌کنند یا به سفرهای خارجی می‌روند، باید جواب این آزمایش‌ها منفی باشد. اسب‌ها باید سالانه مورد این آزمایش قرار گیرند. این بیماری واکسنی ندارد.

Thomas J. Lane

BS, DVM, University of Florida, Large Animal Clinical Sciences

ترجمه: مهسا احمدزاده - دکتر مونا دوزنده