به گزارش «سرویس آموزشی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ درماتوفیتوزیس (dermatophytosis) عارضه قارچی بافت‌های کراتینیزه پوست، مو و ناخن می‌باشد که در نتیجه جایگزین شدن درماتوفیت‌ها در این نسوج حاصل می‌گردد. درماتوفیت‌ها دسته‌ای از قارچ‌های کراتینوفیلیک می‌باشند که از نظر خصوصیات ساختمانی شباهت زیادی به یکدیگر دارند.
تاکنون بیش از ۴۰ گونه درماتوفیت شناخته شده است که از نظر مورفولوژیکی مجموعاً در ۳ جنس طبقه‌بندی می‌شوند:
• میکروسپوروم (Microsporum)
• تریکوفیتون (Trichophyton)
• اپیدرموفیتون (Epidermophyton)
فقط بافت کراتینیزه سطحی (پوست، مو و ناخن) را مبتلا می‌کنند. متشکل از حدود ۴۰ قارچ مرتبط با یکدیگر هستند. متعلق به ۳ جنس میکروسپوروم، تریکوفیتون و اپیدرموفیتون می‌باشند. مرحله جنسی میکروسپوروم و تریکوفیتون به نام آرترودرما شناخته می‌شود، فاز جنسی برای اپیدرموفیتون شناخته نشده است. احتمالاً درماتوفیت‌ها فقط در پوست غیرزنده رشد می‌کنند، چون اکثر آن‌ها قادر به رشد در دمای ۳۷ درجه و یا در حضور سرم نیستند.
شدت این بیماری بستگی به، سوش یا گونه‌ی درماتوفیت‌ها، حساسیت میزبان و نیز وضعیت عمومی میزبان دارد.
از نظر منشاء آلودگی به ۳ دسته انسان‌دوست (Anthropophilic)، حیوان‌دوست (Zoophilic) و خاک‌دوست (Geophilic) تقسیم می‌شوند. هرچه درماتوفیت‌ها انسان‌دوست‌تر باشند قدرت تولید کونیدی غیرجنسی و تولیدمثل جنسی را ازدست می‌دهند. ارگانیسم‌هایی که پاسخ التهابی کمتری را برمی‌انگیزند، تمایل به ایجاد عفونت مزمن دارند (انسان دوست).
کچلی در دام‌ها
اکثر عفونت‌های درماتوفیتی در دام‌ها ناشی از تریکوفیتون وروکوزوم (Trichophyton Verrucosum) می‌باشد. شیوع کچلی در بین دام‌ها به طور تقریبی تا میزان ۲۰٪ است.
میزان عفونت در زمستان بیشتر از تابستان است (در اثر تماس بیشتر حیوانات در محیط‌های کوچک). ضایعات در کچلی دام‌ها به صورت مجزا و پراکنده و همراه با پوسته و ریزش مو می‌باشد.
تشخیص درماتوفیت‌ها
شناسایی درماتوفیت‌ها با مشاهده شکل میکروسکوپی و کشت صورت می‌گیرد. تریکوفیتون‌ها ماکروکونیدی‌های استوانه‌ای با دیواره صاف و میکروکونیدی تولید می‌کنند.
میکروسپوروم معمولاً ماکروکونیدی‌های چند سلولی با دیواره خاردار و میکروکونیدی تولید می‌کنند. اپیدرموفیتون فقط ماکروکونیدی تولید می‌کند. علاوه بر این برخی از آزمون‌های تغذیه‌ای و سایر آزمایشات، مثل رشد در دمای ۳۷ درجه، سوراخ کردن مو و … در افتراق گونه‌های خاص از یکدیگر مفید هستند.
نمونه‌برداری: نمونه‌ها با تراشیدن پوست، ناخن و کندن موهای نواحی مبتلا بدست می‌آیند.
مطالعه میکروسکوپی: نمونه‌ها با KOH ده تا بیست درصد شفاف شده و از نظر میسلیوم، آرتروکونیدی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
کشت: شناسایی گونه‌های درماتوفیتی مستلزم کشت آن‌هاست. نمونه‌ها در محیط سابورودکستروز آگار یا محیط میکوبیوتیک آگار تلقیح شده، سپس به‌مدت ۱ تا ۳ هفته در دمای اتاق نگهداری می‌شوند و در صورت لزوم، کشت روی لام جهت بررسی خصوصیات اسپورزایی انجام می‌گیرد. جهت تشخیص درماتوفیت‌ها از محیط‌های افتراقی DTM استفاده می‌شود.
موارد استفاده از لامپ وود (Wood Lamp) در کچلی‌ها
با استفاده از این وسیله تشخیص قطعی بیماری امکان‌پذیر نمی‌باشد ولی درتشخیص، پیگیری و کنترل درمان برخی از بیماری‌های قارچی بخصوص درماتوفیتوزیس روش سودمندی است. این لامپ در کچلی‌های سر در بچه‌ها بخصوص انواع میکروسپوروم که واجد فلورسانس سبز رنگ هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. کچلی‌های نوع تریکوفیتون اغلب فاقد فلورسانس هستند. لامپ وود در پی‌تی‌ریازیس‌ورسیکالر فلورسانس زرد طلایی رنگ و در اریتراسما فلورسانس قرمز رنگ نشان می‌دهد.
schoenleinii.T گاهی واجد فلورسانس سبز تیره رنگ است. T.verrocosum در موی آلوده گاو نوعی فلورسانس سبز رنگ ایجاد می‌کند در حالی‌که در موی انسان فاقد فلورسانس می‌باشد.
M. canis – Wood Lamp
درمان قارچ درماتوفیت
داروهای ضدقارچی خوراکی موضعی جهت درمان بیماری بکار می‌روند. داروی انتخابی برای درماتوفیتوزیس گریزئوفولوین می‌باشد. تعدادی از داروهای آزولی نظیر بیفونازول، کلوتریمازول، اکونازول، ایزوکونازول، میکونازول، اکسی‌کونازول، سالکونازول، ترکونازول، تیوکونازول و دو داروی آلیل‌آمینی تربینافین و نفتیفین متداول‌ترین داروهای تجویزی در کشورهای مختلف می‌باشند.
درمان شامل برداشتن کامل اپتلیوم مرده و عفونی و استعمال داروهای موضعی ضد قارچی است. برای جلوگیری از عفونت مجدد، ناحیه مربوطه باید خشک نگه داشته شود و از منابع عفونت نظیر حیوانات خانگی آلوده یا استفاده مشترک از وسایل حمام می‌بایست اجتناب کرد. درمان عفونت کچلی ناخن از همه مشکل‌تر است و غالباً به ماه‌ها مصرف خوراکی اتیراکونازول یا تربینافین و نیز برداشتن ناخن‌ها به طریق جراحی احتیاج دارد.
اختلافات مهم تشخیصی درماتوفیت‌ها
گونه‌های میکروسپوروم عموماً رشد سریع دارند و تعداد زیادی ماکروکونیدی با سطح ناصاف و خاردار ایجاد می‌کنند، ماکروکونیدی اغلب واجد دیواره ضخیم می‌باشد، تعداد میکروکونیدی در گونه‌های میکروسپوروم اندک است.
گونه‌های تریکوفیتون واجد رشد کندتری می‌باشند و تعداد معدودی ماکروکونیدی با دیواره صاف یا کشیده و نازک ایجاد می‌نمایند، لیکن تعداد میکروکونیدی در گونه‌های این جنس اغلب فراوان است. اپیدرموفیتون نیز تعداد زیادی ماکروکونیدی با دیواره صاف و در گروه‌های ۲ تا ۳ تایی تولید می‌نماید و فاقد میکروکونیدی می‌باشد.
میکروسپوروم کنیس
میکروسپوروم کنیس گونه‌ای است حیوان‌دوست با انتشار جهانی، و عامل اصلی کچلی گربه و سگ می‌باشد و در انسان نیز کچلی سر، ریش و بدن و گاه ناخن را موج می‌گردد.
کلنی بعد از یک هفته به خوبی رشد می‌کند دارای سطح صاف و پنبه‌ای یا دانه‌ای است و با ایجاد رنگ سفید مایل به زرد و تولید رنگدانه زرد طلایی در پشت و حاشیه کلنی مشخص می‌گردد.
ماکروکونیدی ۱۵-۶ سلولی، کشیده، دوکی شکل و دارای زائده پستانی شکل در انتها می‌باشد. دیواره سلولی در ماکروکونیدی ضخیم و خاردار است.
ماکروکونیدی – میکروسپوروم کنیس
میکروسپوروم کنیس از میکروسپوروم اودئینی با ایجاد سوراخ در مو و رشد در روی دانه‌های برنج بخوبی قابل تشخیص است و در محیط اخیر قادر به ایجاد رنگدانه زرد می‌باشد.
درماتوفیتوزیس – میکروسپوروم کنیس
منبع: vetmd